Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 27, 8 March 1893 — HE MOOLELO HAWAII. [ARTICLE]

HE MOOLELO HAWAII.

MOKUNAIIL NA KCkui.U EHA. Onā raabele ,o ka aina: Elna no mau inoa o ka mokupuni i kapaia ai,'rJiē"mokOj 'a he aina. Ma ka moka ana ī ke kal, ua kapaia : he aina. Ina i ku kiuikini ka moku e like me ko Hawaii "nei, he pae i moku ia, a he pae aina kahi inoā. > Ina hookahi wale nomoku/he moku ho : iā, ; ā heaiha hoi. O kamokupnni, oia ka mea hui, a ua mahele ia ola ī mau apana, a o . kela mau apana 1; mahele la, ua kapaia; - he moku oloko, e like me B.ona ma Hawaii. O Hawaii ka mokupuni, 6 Koua ka moku o loko o Hāwaii; ā o Māni ka mokupuhi a 0 Haha ka moku o loko o Maui; a pelāaku no./ “ Eiā kekahl mau mahele hon; hē 'okana ' āina, a he kalana. Ina 1 maheleīa ka moku o loko i.mau apanahpu, he okana iā, ahe kalaua kahi inoa, Aie poko .maloko o : ia okana, a- ua. maheleia imāu ahupuaa | hou; a mālalo o ke ahupuaa be.il!,.a mai mohmnā, ā inalalo o‘ha mooaina ha * pauku aihā'; a ma- ‘ lalo : iho ' ha* j kihajpāiy na i hākiihhē ā*me hā ku'aknā; :^;::: ' : - i , w* . > * | ~.;Eia kekāhi- : mahele :ana i ka mo-; ' imhkkūēkiemāwaeha o ; 'ka-mokupuni, he : kuahiwi : a ona s ipuu maluna:pono. Iho o ke kuahiwi . ēku laiani ana,-a ku hookahi-paha, he kualono ia; oiaka inoa o na wahi oloi noāluna o kualiiwi;" aonā wāhi e poēpoe aha maihnaiho, he luapele la: a malalo iho o. kē koo-ku o ke * • • • .• r kuāhiwi, hekuamaūna ia, a : he mauna kekahi iuoa; amalaloiho o laila kahi e ku liilii ana ka laau, he kuahea ia; a makai mai o ke kuahea, he wao ia, a he waokelehoi, ahe waoeiwa kekahi inoa; a o.kahi e ulu iaauae kalaau loloa makaimai o laila, he waomaukele iā; e ēmī iho ana ka nlu ana o ka laau makai mai o laila, o ka waoakua ia; a makni mai e ulu ia ana e ka amaumau, he wāokanaka iā; no fca mea, oiā kahi e mahiai ia ai e na kānaka; a makai maī, o ka apaa ia; a; makai mai o ka ilima ia; a makai maiokapahee ia; a o ke kula njai, o kauhale mai, a o kahakal no hoi Kahi e pillana me kē kai. Pelaiho la ka mahele ana o ko Hawaii nel poe' kaiiko i ka mokupuni a hiki i ke kai. Eia no kekahl mahele ana i ka mokupuni, 0 kahi e ku klekie ana iluna ma kela wahl keia wahi, uakapaia he.puuia;a lua ī ku lalanl, he lalani puu ia, - ahe pae puu kekahi inoa; a ina i ku kinikini f he kinikini paa, ahe olowalu puu kekahi, inoa; ina he puu haahaa, hē āhua ia, a he ōhuku kāhi Inoā,.āhe kahua kahi inoa.' • , .■ r . . \ A ona wahi kiekie o ka honua e moē ololi ana, he lapa ia, ahe kualapa kahi inoa; a ina ku kinikini ka lapā, he olapalapa ia; a o na wahi poopoo o ka honua e moe loihi ana, he kahawai ia, he awawa,. he oawa kekahi mau Inoa. A ona wahi o ka honua e kīekie .kala hale ana, he pāii ia; a īna e haahaa iho, he opalipāli no ia; ā o kāhi; neoneo ololi a loihi, he alanui ia, a he kuamoo -kahi inoa; a ina ' i moe loihi ma ke anapuni okamokupuaī, he alaloa ; ia; ma kahi 1 kiekiē •- ai ke ala, he ; piinaia, he hoppiina, he koo-ku, a .heau-kakekahi'mauinoa;-ainae

moe ke ala iloko o ka oawa, he kalawa ia; a ina e moe iiou kealama kekahl aoao a i ka lae, a nalo aku ma 6j he hoikee, a 1 ole he uhakee īa; ma kahi e haahaa ai ke ala, he ihona ia, he aln, ahekalaa ; ahe hooihona kahi maa inoa; a ma kahī a na kanaka e hoomaha aī, he oloi* na ia. O kahi a ka wai e holō mai ai 3 he kahawaiia; o kahī mauka, he kamuwai iaj makai, he nukuwaiia; inaholo kawai ma kahi.mahiaī, 1 he auwai ia; ina hoi -pu ka ; wai_-met i ke kai, he moliwai ia; a o na wai e iana poepoe ana maloko o ka moku-' puni,, he loko ia. 0 ka wai'e puai mai ana mai ka honna mai, he waipuna ia; p ka wai e maopu mai ana i ka pali, he wailele ia; a ina kahe mau kekahi wai i ka pali, he wai-hi . ia; a injf he wai kpi-i liilii i.-ka pali,* he pipiwai ia,:a he pai-hi, a he pai-hi-hi; Ina he wahi wai uuku e laha poepoe* ana, he haloko wai la; o ka luawai i lele auaū la, he kawa auaa ia. G na oawa : liilli a hohonn, he mawae la, a he mekī; a ina ike . kula, he lua olohe ia. O kahi napele ; a poho ke hehi ia aku,:he naele a he nupa, a h'e opilopilo kekahi mau Inoa. * Nb ka Mahiai ana: 'He hana maa mau ia i kuluma i ko Hawaii nei poe inai ka wa kahiko loa maī, no ka mea, 'malaila no i loaa ai ia lakou na mea e oIa 5 i, a e - pono ai ko liakou noho ana, a me ko i lakou mau ohana. .Aole hae lakon i lako ina mea kai e likeme-ko-kela. ,.wa;ame na mea paahana-o kekahi mau ano hana okoa e aku. . {Aoleipau.)