Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 33, 20 March 1893 — HE MOOLEL0 HAWAII. [ARTICLE]

HE MOOLEL0 HAWAII.

MOKUNA in. Ua malama nui ia ka maia ī al na na akua i ka wa kahiko, a pela a hl no i kela wa, anona hoi keia wahi moolelo pokole: Hoohīki iho la kekahi kanaka i kana ahui maia pala aole e ai e ia, a noa i ke akua mano ona. laia e lawaīa ana me kona kokoolua i ka moana ma ka waa, aia hoi, aī la īho la ua mala nei e ka wahine .ī ka hale, a iaīa e nanea ana mahope i ka lawaia, oili ana ke poo o ua mano akua nel ona ma kona aoao, haupu ae la oia ua hewa kahale, a ua ai ia hoi ka maīa; kaomi īho la kona lima ma ke poo o ua mano neī me ka hawanawana ana iho, (i ole e lohe mai ai kona hoa,) penei: Ua hewa wau, he maia kahala;” a emi iho la ke poo o ua mano nei a pii hou ae la no, o ka lua ia, alua 1 no hoi kana hawanawana ana iho me īa olelo hookahi, i ke kolu a i ' ka ha, hooīkaika loa ae la kona ; leo a lohe mai la kona hoa, a niuau 1 mai kela, heaha ia. * Aole i pau pono ae kana olelo ‘ ninau, oili hou ana ke poo o ua ; mano nei, a hoopuka ue la oia a lohe pono kona hoa, aole ka hoi ou lohe ua hewa wau he maia ka hala, ' me ke kaomi pu ana īho i kona

lima ma ke poo oua mano la, a nalo loa aku la ola, no ke kumu ua puka loa ka hala o kona kahu iwaho, a lohe ia e kona hoa lawaia, pela ka manao wale la. Aole anei pela ka haku e makemake nei ika poe hewa a pau, e hoike lea ae i ko lakou hewa pakahi Iho imua ona me ka loaa o kekahi hoiki ma keīa ao no kona ahewa ana iaia īho, pela no. Eia ka inoa o kekahi mau maia Hawaiī, he Oa (puhi), Opule, Uluhi nupuaa, Haa, Iholena, Kahiki Mao li, Kamanomano, Lele, Malei, ]NIalei, Manaiula, Moa, Popoulu, Puapuanui, Loha, a he nul aku no koe. Ko na Kai. Ua kapa aku ka poe kahiko i kahi makai, he kai, a o kahi e poi iho ai kekai, he aekai ia, ao kahi a ka nalu i poi iho al makai aku oka aekai, he poina kai ia, ahe puuone kahī inoa, makai aku, hekalhele ku, he kaī papau ahe kai ohua !a, ekolu inoa ma la wahi hookahl, a makai aku o laila, he knaau ia, oia kahi e pau ai ke kai papau, makai aku, oke kai au ahe hohonu hoi, he kai okīlo hee a he kaī hee nalu; a makai aku, he kai malolo, he kai opelu; a makai aku, he kai ull, he kai hi aku, he kai hiahi; a makai aku he kai kahala; a makai aku, he moana, he lewa, he lepo, he kai poholohuakane; oia mau wahi kai pili aku i Kahikimoe* . Eia kekahi, o kahi o ke kai i hoo luliia eka makani, he ale ia; a o kahi e aui aua, he nalu no ia, o kahi e wili ana, he au ia, ahe wiliau kahi inoa, oke kai e komo ana iloko, he kaikuono la, a o ka nalu e poi poepoe ai ma ke ahua papau, he puao ia, a he koaka kekahi inoa; i na lele ke kai iluna mai.ka puka pohaku mai, he puhi ia; e miko ana ilalo o ka lua, he mimilo ia, he mlmiki hoi, a he aaka kahi inoa. I ka pii ana mai o ke kaī, he kai pii īa, a he kai holo, ahe kaī nui, he kai piha, he kai apo; a ina i ku malie ke kai, aole emī, aole piī, he kai ku, a he kai mau ia; a ika hoi ana aku oke kaī, he. kaī moku ia, he' kai emi, he kai hoi, a he kai make paha. Ina i poi pinepine mai Jce kai me ka halehale Huna, he kaikoo ia; oke kai e 'poi ana ma kahi oiwl o ka mokupuni, he kai makalae ia; oke kai e moe ana me he alanui la i ka wa pohu a malino, he kanai ia, a he kai maokioki hoi; a o ke kai e lana malie ana he ai ia, he malino, he malino, he kai paeaea. MOKUNA IV. No ke Olona. He nahele waiwal nui no ia no Hawaii nei mai ka wa kahiko mai, mai laila mai ka upena, ke aho, na kapa ahuula, ame na oihana eaei hanaia me ke olona. Ma na ana wai ka ulu nui ana o ke olona, ama na aina Koolau nae na.wahi i ike nui ia ai ka poe kahl olona, ona Koolau kaulana loa ma keia hana, oko Maui ame ko Molo kaī. Na mea pill i ka hana ana o ke Olona. 0 ka papa kahi olona ka mea mua e hoolako ai, mailoko mai ona laau io oolea ā maikai oko Eawaii nei mau laau, i kalai la a maīkai, he anana me ka muku ka lea o ka papa ahe elua anana kekahi, he eono iniha ka laula, a emi mai aoi aku kekahi, ua lohia a maikai me ka hooahua iki, oke ano ili hualala, i pili pono me ke kua e kahi iho ai. 0 ke koaie oka mamane, kolea, kawau, holei, kekahi mau laau mai kai i hanaia i papa kahi olona, a pela akn. O kona pili, ke kua kahl olona, he iwi keia o ka honu nunui 1 kalai ia a ol me he maka koi kalai la, o ka iwi olepe ka mea hana oī poina ole 1ka mea kahi olona, no ka hookala mau ana i ke kua kahi olona, a lako keia mau mea, kii aku be olona a kahi aku. Aole ipau .