Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 49, 17 April 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

MOKUN’A VI. NO KA MAHELE IA AXA O KA WA, Mai ka manawa ia Papa mai ka mahele ia ana o na wa, a me na malama, a me na po. Penei ka mahele ia aoa o na wa: Elaa wa o ka makahiki hookahi, o ke Kan me ka Hooilo. I ka wa i kupono ai ka la i ka lolo a nee aku ma ke kukulu hema, a loloa ka po, a make na laau ai, o ka Hooīlo ia. A ina e knpono ka la a nee aku i ka Akau, & loloa ke ao, ulu ae na laau aī, a hoi mai ka mehana, oia no ke Kau. Maloko o ke Kau, he eono malama a pela no hoi me ka Hooilo. Eia na malama o ke Kau: O Ikiiki, Kaaona, Hinaiaeleele, Kamahoemua, īkuwa. Eia hoi na malama o ka Hooilo: O Welehu, Makalii, Kaelo, Kaulua, Nana, Welo. Ina e hoipu ia he umikumamaloa mau malama, hookahi ia makahiki. O Welehu ka malama e makahikī ai, a i ke kau o Makalii e helu ai ka makahiki hou. Maloko o ka makahiki eiwa kanaha po; ma ka mahīna ,ka helu ana o na po o ka malama. He kanakolu po o ka malama hookahi, he umikumamahiku po huihui a he umīkumamakolu po kaawale; wx hoopili ia ko ano o ua mau po la ma ke ano o ka mahina. . Ekoia no ano o ka mahīna, o ka hoonui ana ae o ka poepoe, a o ka emi ana. Ma keia mau ano ekolu ke kapa ana o na inoa o na po a peīa me ka emi ana aku. E like me ka hoonui ana ae o ka mahiua peia no ka hooaui ana ae o ka inoa o ka po,a me ke emi ana aku. O Hilo ka po mua, no ka puahilo anao ka mahlna; a akaka ae ka mahina, o Hoaka ia; a panee iki aku, o Kukahi ia; pela no o Kulaa, KuUoiu a rne Kupau: o Olekukahi, aka,! Olekulua, Oīekukolu a ,me Oiepuu. A uaio ae ka oioi o ka mahina, o Huna ia; hoomaka mal ka ppepoe aaa, o Mohaīu ia; mahuahua ae ka poepoe ana o Hua ia; aia lioi a maopopo loa ae fca poepoe aua, o Akua ia. I ku ili ana o mahina, o Hoku ia; i ka elua o ka po i ili aī 5 o Maheahml ia; a hikī mal ka mahina mahope iho o ka pouli ana, o Kulu la; o ka elua o ka pouli ana, o Laaukukahi ia, oia hoi Ka po i hoomaka ai o ke emi anaT A panee uku o Laaukulua ia; o Laaupaa, Olekukahi, Oh-Knlua, Oīej>au, Kaloakukahi, Kaloakuiaa, KuA i ka nuku ana u ka mahinā, o Kane ia; emi iho, o Lono ia; a uueu loa, o Mauli īa; nalowale ka mahīna, o īa; alaIla, pīha iho la ka malanaa he kanakoiu po. He eha mau po kapu īloko o keia mau po he kanakolu. Eia na inoa, o *Kapu-ku, Kapu-hua, Kapu-kaloa, Kapu-kane. O ke Kapu-ku, he ekolu ona mau po e kapu ai, e hoomaka ana i ka po o Hilo a noa ī ke ao o Kulua. O ke Kapu-hua, eiua po e kapu aī, e hoomaka ana ī ka po o Mohalu a noa ī ke ao ana ae o Akua. 0 ke Kapu-kaloa, he elua no e kapu ai, e hoomaka ana I ka po o Olepau a .noa 1 ke ao ana ae o Kaloakulua. A o ke Kapu-kane, he elua no hoi ona mau po e kapu ai, mai ka po o Kane a noa ī ke ao ana ae o Mauli; pela mau I na malama a pau apuoi ka makahiki. KO KA MAKAHIKI. He wa hoomaka na la hope a me na la mua o ka makahlki ī pau a me ka makahiki hou. He kapu loa na hanā a pau ia manawa, aoīe he mea hookahl e lawelawe i kekahi hana, maī na alil a ua makaainana, o nā kane, na wahine meha keiki. Aole mahiai, aole lawaia,. aole he mau hana haipule, aole no hoī he mau hana e ae. He eha maa la e 'hoomaha kapu ai, alaila lawelawe aku na hana, i ka elima o ka Ia;‘

aole nae ma na wahl e ae, aka ma na wahi ponoi no o lamon e mahiai ai a lawaia no hoī. Eia no nae, aole no i noa ka makahiki ma ia mau la eha, oiai he eha mau malama iloko o ka oihana makahiki. Eia na inoa: O Ikuwa, oia ka malama hope loa o ke kan ma ia malama ka hoomaka ana o ka makahiki; o Welehu, Makalii a, me Kaelo na malama maa o ka hooilo. Na Looo i hookumn mua ka makahīki. He akaa nuī o Lono, pela ka olelo a na kanaka. Aia ma Kealakekuai Hawaii kona wahi \ t noho ai me kana wahīne o Kaikllani. No ka launa malu ana o Kaikilani me kekahi kanaka, aa lili o Lono, a nolaīla na lawe ae la oia Ike ola o kana wahine a make loa Iloko o kona wa hahu. īka makeanaoka wahine, na minamina loa iho la oia, no ka mea, he wahīne ui loa īa aua mihī loa ola me ka ehaeha nui oka naau, a pupule maoli. No ia mea, ua .kaapuni oia ī na mokupuni a hoolilo nuī ī kona manawa ma na hana lealea, a hookaawale ae la i ka makahikl. Penei 1 oleloiaai no ka makahiki: Ika hele ana o ke akua paani, he mau hana lealea wale no kana, oīa ke knlkui, ka ha’iha’ī ka uma, ka loulou, ka oo-lhe, ka honuhonu, a pela aku, i kupono iua wahi akua nei ke hana. Ina epololi kona mau kanaka, huhuki wale ia ka malaai h haī, hao wale ia ka pnaa a me ka moa, ka pelehu a kekahi poe ame kekahi mau mea kupono e ae, a loaa īho la ka lakou ai; alaila hana no ka leaīea, peia mau oia e hana ai a pnni ka moknpnni. Oka poe punī lealea wale no konamauhoahele, ame ka -poe īkaika I ka hakaka koīkui; īna e nuha iho ua wahi akua neī, kauo nuī no lakou. a pela aku. Aole ipau*