Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 60, 4 May 1893 — Halawai Hoohui Aina. [ARTICLE]

Halawai Hoohui Aina.

!Noh6 ka Hailawai Hoohui Aina ma ka hale o na kula Sabati o Makawao, ma Paihiihi, ina ka po Poaha, Apenla 27, 1893,. hora 8 p. m. • ■ Jno. W. Kalua, Peresideha; H; Laws, Hope: Peresidena;:Gr. Hons, Hakauolelo; Peter jj.‘ Kahokuoluna, Kakauolelo no ka/manawa. -, 7 . . Hpomaka ia na .hanaineka pule. a Rēv : . Thps. ,L. Ghlick. Hoolauna mai ka Peressidēna iaīaihpimua p.ke. ā/iiua n • i i‘akoakoa : • ,ae;; 6iāi' hoi pia he Pēresidena i]p k’aHōēhui Aiua .p na mok,upuhr ; p : Maui- a me Moiokai; 6 fll : La-ws r Hbi- ka ; Ho'pē 2 Pēresideha nb' : ka ; apana-o Makāwao,ao GēorgeHons hoi kē:Eakauolelo o ka AhahuL . ; Koi mai o ; Hao Eawaimaka e koho ia i kakaulelo nana e kakau ma ka-.olelo Hawāii. Hooholoia- 1 Nāna noi waihp o -Peter/ H: Eahokuolhna.HpSj&ioioia.. H66maopōpo ia ka' manawā : ē kamāiio aLha h'oa no ka pono o ka hoohui-aina a me ka ole. : Ma ke ; _noia Jno. .Kalua e ae ia akh iaia i 15 ininute, a o na ē.āe i-10 minute, oiai oia hopkahi wale no ma kaaoao kuē. Hooholoia. Kahea ia ka inoa mua, o Mr. Dumas; Hai mai oia • he ’mea oia. i noho loihi no ha makaM&īip umi nia-ke aupuni Panalaau, ā. ua ike pono ia i ke ano o iā aupuni, oia no hoi ka meā/ē-naokomoko ia nei e hoohui akhia Hawāii nēi. O ke koho aha o ha luna aupuni na na makaainana no, koe vvale no he ekolu mauluna anpuni na, ka Peresidena e koho, oiā hoi ka Peresidena a Kiaaiha piaha a me na Lnnakanawai Eiekie, o ko iakou mau nku, ; mai ka' waihona mai -no ia o ,'ka lehulēhu, ā o naluna anpuni e ae ha ko. lakou ahaolelo iho ho e hooholo i ko lakou . mau uku.!. Wehewehe pu mai oia no Alaseka nxe Indiana, he -poēkupeka hapa> nui, mēke ■ la he hookahi'mea i ikeike . kakāu āihe ka heluhelu iloko ’ p eUrna;hāhēri poe kanaka, : ākā ua kāulike. no ka pono o ka:noho' ana ; mē na ili keokeo, • ua haawiia hoi he 10 mau eka aina a pi aku mau ekaainae mahi āi, a pelaāku mai ke aupuniaku me kāukn o'le, rkela ; ā me keia ohana. Oiai aole pela ma Hawaii: hei, ua nui ka . ; naaaao, hp. mau : halepule, na :■ halekula ; ame na.mea naanao • e ae a pau, a ina ua loaa i kela

poe ka pomaikai kaulikē, koho balotaana a pela aku, aole anei hoi ē oiaknkapomaikaie loaa ana ia Hawaii nei ke hoohni, oiai he naahao ahe makaukaa maoli no nakanaka Hāwah ? Holaila mai kali, e hoohui koke akn. Kahea ia o Rev. Thos. L. Grulick. Kamailo mai oia no ka oi aku o ka pono ke hoohui oiai, ua nele keia aupuni i keia mau mea aui 4: 1. Keaupuni maikai. 2. Ke aupuni paa.3.- Ke aupuni pakiko. 4. Ke anpuni Kristiāno. 0 na mea ino nana e. hoopaumaele i ke aupuni, oia no ka- opiuma, Bila Loteri, piliwaiwai a pela ,aku. Ua ike no ka Moiwahine i ke'ino o keia mau niea, aka, 'ua hooiā akh.no hae oiā. : Uā. ,hele pu ho oia me ;LiIiuokaia.ni i kē;.kulā, : he;wāMhe-nāauao : a maēmae’o!ā;āka-i'kOna hoho āha he ; EhakuaMnē : no ka la-huikanaka,-uā hoopelapela oia -ikoua -inoa a - m©vkaha mau ae'wale i ke. ao a .ka poe malamai.ka hewa iloko 0 konapoli a pela wale.aku, a he mēa . hoi , e hoohilahila ai i kona inoa me keia aupuni. He eua mau aha kuhina iloko o ka. manawa pokole a me ke onene kaua. He mea ia e hoike mai auā i ka poho ole o kana mau hana. 0 kēkahi lēde 1 ike mua ole i ka hula Hawaii āka* māī ka.Hooiliha Moi aku nō oia i ike inua ai (Kaiulani). Ma keia mau mea a pāu, ua Mki miai kā māuāwa e hoopau loa i kā nooho ha Moi, a e hoihoi āku malalo o kamlaana oitmerika. : Kahea ia o'E. Helekunihi. Hoakāka mai oia i ko na'misionari hiki ana mai, ka lakou mau haua, .me ko lakou aloha, ko iakou hoonaauao ana mai,' ake hooikaika hou mai nei ho i pono kakou, i noho hoi kakou me ka hakaka ole, mi&kā maluhia a loaa hoi ia kakou ua pomaikai oiae; nolailahe mea pouo ia kakou e he!e : aku linha, aole hoi e hoi hou e huīheika malo. Minamiha no hol oia i kona hoa ia-Jno : Kāy lama, ke hele - nei ma ke ala, 'maopopo ole, makemake oiā e hahai mahope ona no ka hoohui aina. Kahea ia o Jno. Kalama. TJa hoakaka maioia meka olelo ana. o keia lahui kanaka, he aloha aina, aliiapelaaku. Mai a Papa a me Wakea mai, a hiki wale i keia la a Jno. Kalama ma e ola nei, akahi wale no a loaa ia kakou kekahi kumuhana ano nui; he ninau hoi a kakon e pupuahulu olē ai. Oleloia iho nei e nuiana ka pomaikāi ke hui kakou; paha, e pono kakou e ninau, pehea la kakon e lilo ai i mau Ameiika ? He mea pono e nana mua'ke kanaka Hawāii i kona ili ina mai ka ulaula ae a keokeo, ke .elelo, na ano apela aku, alaila kupouo io ho ke haawi. 0 keia lahui, aole lakou i ike ia mea he aloha, hookahi a lakou mea nur o ka waiwai. Ike no īakou nei i ka holopono ole o ka la- : kou nei mau hana, aole lakou nei ui mua ia kakou e kakau inoa; holo mua lakou nei iloko a ike i ka nele, hoi mai uei kakau i na inoa, na ahah ui, aole kakou i manao ia. Pono kakou e noonoo pono. Olelo iho nei kuu hoa loio, ina ē hui kakou pomaikai. Hai aku au ia oukou, poino loa kakou; Araerika ke aupuni; Amerika ka hae, Amerika ka olelo, Amenka na bhke,' Ameiika na mea a pau. Pehea na loio- ike ole i ka olelo Ameiika ? Kele loa. Hoonoho ia mai i mau lunakanawai haole a me naoihanae > ae. Hele loa kakou i ka poino. i Olelo iho nei lakou nei i ke

ino oka Moi, aole ka ehoi hou, pela paha. Ma ke aupuni a lakou nei i hele mai ai aole ae lakou nei e haawiiko lakou nei aina iho a hiki ika lilo ana oko lakou ola. Pehea lakou nei e onoouou nei ia kakou.e haawi ? Ke noi nei au ia onkoh e paa oukou i ko kakou aina a lilo a lilo ole paha. , Kahea ia o Mr. Andrews. Ua olelp.mai oia, e pani aua ina meā i kāmailio ia e Mr. Kalama e pili aha ike alii. Hoole mai oia; ha pau no na alii ia Lunalilo. 0 Kalakaua ma aole lakou he mau alii maoli. Nolaila, makehewa ka noonoo ana no ia mea. Ina e hookuu ;ia ha na makaainana e koho, .aole lilo o Kalakaua, aka, o Eina; Ko na oiliana, aole e haawi ia kekahi hana kaulike ole, a oiai hoi ma ka baldta ke koho ana,: a pela no hoi- i olelo ia e poino anana Hawaii. Wehewehe mai oia- i ko Ameiika nōho lawelawe hana ana, aole ,T;liKē me kona imānā nui e ae, -aolē lākou ; e hookōlo, aka, e . lawe limā hui hiaoli no me ka hookolo ole. Olelo pu mai no hoi oia, aole wale o na Hawāh wale no ke aloha i ke alii, aka 0na haole pu no kekahi, aka, inalalau na alii, makehewa ālphaana. Kuike haiaiaiai haawi ia e ke aupuni, aole nae noho malie, akā komo pu oia iloko o ka hookokono hewa, ae 1 ha kanawāi hēwa, onoonou hoi.i ke kumukanawai hou, ha noho pu me ka hewa, haukae ka nohoalii; nolaila ua pau loa ka nohoalii o Hawaii. Ae oia i ke āo hewa a kekahi poe lapuwale. He nui na olelo naauao e .ae anai olelo mai ai.- Noi mai oia. e kokua kakouika hophui aina. 0ka panina o na hana, mai ke ‘ { Ahi mai no ia o Wailuku”, Peresidēha Kui oka Ahahui Hoohui Aina. Kana i owili mai ha mea a pau i oleloia mamua ā hōpia mai np ka pono o ka -hoohui. Ua ihauao oia, oia kaua hana aloha i konalahui Hawaii ma ke alakai ana ia lakou e hoohui, oiai kakou ma ke kulana kupikipiki-o. He kāmaāiha oiā i na ālii, akā, aole i noonoo pono ke alii i loaa ona hooponopono āupuni maikai; o na kanaka poo hakahaka, a i ole he pihapoi wale no, o lakou na kanaka e hoōnoho ia ma na oihana, a nolaila hiki maikeia mau haa-. wina, mamuli o kona makemake wale iho no. Kōlaila, ua paipai nui oia, mai nana hōu ihope i ke au hume malo, aka, e hele imua. Hoakaka mai oia i kona hele ana ma Kaleponi, kona hoolauua ia ana i-ka'Lu-nakanawāi Kiekie o ia mokuaiha, kona noho anā imua o ka aha hookolokolo me na loio haole, aoleoia i hookae ia mai. Nolailā, olelo maioia, o ka naauao oke kauaka me ka hoopono, oia ka mea e loaa ai o na hana. A he hui aku na olelo i olelo ia. e like no •me ke ano o na ahi la o Mani nonaka olelo ana, ”Eo no ia Maui.” Ho ka hala loa o ka manawa, hora 10 ā a oi aku, ua noi mai o Hao Kawaimaka e hoo■panee ka halawai. Hooholoia. Ua hoopiha ia, ka hale ma keia halawai ana a kukn mawaho. Ma ka maa o ke kakauolelo, me he la he 200 na poe i akoakoa ae. He kakau inoa mahape īho, a ua pihapaha ke 40, o na pukiki ka hapa nui. Me ke aloha. * * P. N. Kahokuoluna. Kakauoleio no ka manawa. Paia, Aper. 29,1883.