Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 71, 24 May 1893 — Huakai Makaikai i ka Mokupuni o Molokainui a Hina. [ARTICLE]

Huakai Makaikai i ka Mokupuni o Molokainui a Hina.

(Hoomau ia.) NA PALI O KOOLAU. Ma ka la 10, ua lawe o Mr. H. van Giesen ia’u e hoomakaikai i na kuahiwi ame na kualono o Molokai. Ua hele pu me maua he eiwa keikikane nunui. Haalele makou i kakahiaka, a hoea hou i.kauhale ua ano molehulehu. O kahi e ku la ka hale o Paehaole, oia ka puuhonua o Kaili, ilaila e pakele ai ka poe e makemake ia ana e hoopoino. Eia keia wahi i ke kumu o ka pali, a ma keia pali nihinihi.makou i pii aku ai ahiki iluna he 1,000 kapuai ke kiekie. Aia iluna o keia : pali he ahua lepo alaea ulaula. I ka. hiki ana aku i ka piko, ua honi aka la i na ea kuahiwi huihui maikai, oia hoi ka ozone. I ka nana aku i na keiki kamaaina ua kohu kao ka mama i ka holo i ka pali, a owau hoi, he hookolo ko’u pii ana. Hoea iluna hele aku he kula palahalaha, a iho aku i na awawa o Pueo ame Pipiwai, a hoea aku i ka pali o Puahaunui e nana la ia Kalawao. He nani lua ole kela wahi i a’u i hele aku ai me na kamaaina. Malaila au i ike ai i kekahi ulu kukui nui he aneane eha mile ka loihi. Ua manao hoi au he nui ka olu kukui o Koolau i Kauai, eia ka hoi he ole ia no keia. Nana aku like ka waiho ana o ka lau o ke kukui. Nui ka piha hoohihi mahalo o ko’u puuwai. I ko’u hoea ana i ka pali a nana iho ia lalo o Puahaunui, ua ku au i ka weliweli Aia o Puahaunui ke waiho ae la malalo o ko makou mau kapuai he 2,500 kapuai. Aole he ike ia iho o ke kumu o lalo o ka pali oiai ua hoi ka pali iloko, o ke kai wale no ka mea ike ia iho. He pali nihinihi loa keia, i pakela loa ae ka paliku ame ke kiekie, mamua o ka "puu o ahi” kaulana o Makana. Nana aku la au i ko’u poe hoa hele e hoholo mai ana ma ka pali nihi-

nihi, a owau hoi aole hiki ke hoomaloe ae na wawae, ua piha i ka haalulu me ka makau. Ua ike aku makou hookahi wahi kanaka, oia o Wahineino, e hana mai ana ilalo o kana mala ipu. He kanu ipu ia o lalo o keia wahi e na kamaaina o Halawa, aka, ma kela la, o keia wahi kanaka wale no ke hana hookahi ana ilalo. I kekahi la ae ua huli hoi mai oia no Halawa. Ua koi mai ko’u poe hoahele e iho i ka pali a hiki i ka honua ilalo i lawe hoomakaikai aku ia'u ma ia mau pali kuhoho aka, ma na pali ahiu hoi he elua hora wale no a na kukuna o ka la e pa ai i kela a me keia la. He iini no au e ike, aka, ua oi pakela aka ko’a hopohopo i ka iho ana i kela pali nihinihi kuhoho a’u i ike ole ai mamua, kona piko e oni ana ****'he 2,500 kapuai i ka lewa e honi me ke aonaulu, ■ Ua lawaaa i kuu ikē' ana i kela mau pali. Ua manao hpi au he nihinihi na pali o Waikoln i Haiawa, eia ka hoi, eia ke kupunakane o na pall knhoho. Ma ke kumu 6 keia pali i ike ai ke kaikuaana o Wahineino, ka mea a.makou i ike akn ai e hana ana, I kekalu waapa nahaha i ka nālu nae : na ka.naka o luna. Aolel pae ka waapa iuka, haule keia keiki holo pāli ilalo a loaa aku o Judge S. E. Kaiue o Maui e ano piholo iho ana. Ua olelo ia oia ka mea oi o Molokah ikapiipali. Makekahi la ae PoakoIa r ua_plif 0 Wahioelno mai Halawa aku i ka - pali o Haupu i kamulaau au na 7 u. Ua olelo mai na. kamaaīna he laau hlhia loa keia, ma Molokai wale no e loaa ai, a ho kakai no na poe I ike i keia laau knpanaha. TJa olelo ia mai, na Uke ka hihia o keia laau me ‘kalaipahoa,’ a hookahl wale ,no kumu i ike ia ma la pali. No ko’u ake nui e loaa keia laaa, oa kii ia a lawe mai, a eia me a’u kela kumulaau me kona lau. aala kohapaina ka hinawenawe. Me ke kaula I hookuakun ai pia a loaake kumu laau e ku hookahi- ana he 30 kapaai mai ka piko ihc?o ke kuahivl_ HOIil HOI NO EOKOLULU - Ma* Mei II, na haalele makou he 20 a ol la Halawa no Kaanakakai no ka hull hoi ana mai no Honolulu nei. Moe mai makou 1 Kawela, a ua hopkipa hoohiwahiwaia mai na kamahele e ke kaikamahine papa oia wahi. Ua kuhikuhi la mai au i ke kumu laau wlliwili, kahi i hanai ia ai kekahī • kaikamahlne, a nona hoi ka mea i «Anu aala i ka nka o Elawela.” Ma ke kakahiaka Poaiima,. haalele ia Kawela no.Kaunakakai, a ua hookipa ia ma kahi o Mr., Joel Nakaleka opīo. Ma ia kakahiaka ‘ no, haalele mākou no uka o KĀIiAE, ka home mauna ulupaina o Mr. B. ■W. Meyers. He ino ke alanni e pil ’ aku ai, he piha aa, kupono ole no kekaa. Awakea, hiki makou i ka paii e nana ala ia lalo o Kalaupapa. Piha hauoli kamahele i ka ike ana aku ia lalo e waiho kalae mai ana, aka, he kanmaha no ke hoomanao ae aia he maii tausanl o kuu lahul-e noho āna me ka u ame ka lualnu pilihaa ma ia wahL Ua ike aku i ke kia hoomanao o ka makaa Hamiena e ku mai ana i ka pa o na Virīgine ma Kalanpapa. Aulna la, hoi mai loaa pono makou i ka uhi- : waī o Kalae, oia hoi ka ohu kohu uwahi. O ka ike pono ana ia ia Kalae. Ma ia ahiahi, haalele ! ka ’ nlu kiawe ame kahl uwapo kāpeke-': - peke o Kaunakakai ma ka Mokoli a* honl hou i na ea wela o Honolulu* Ua hoiopono ka makou huakāii fca mokupuni o Hina, a ua hui nohoi na wahl pana kaulana kāmaaina i hoikeike mai ai. TIa. nui na heiau i !ke ia āme ua halepule pohaau i kukulu iā e na kanāka i ka hlki mua ana māi o na makua mikanele i Hawali nel. : Jas. N. K. Keo ha.