Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 78, 6 June 1893 — KE ALOHA AINA OIAIO. [ARTICLE]

KE ALOHA AINA OIAIO.

He Haiolelo na S. M. Kekoa ma Hookena, Kona, Hawaii, Mei 11, 1893, i ka 7 ona Aupuni a i ke G3..hoi o na Mnkahlkī. He lehulehu na inanao o hoikeīa nei no ke ano o kela huaolelo wale no, “Ke-aloha aina oiaīo,” aa manao kekahi poe, oka hoihoi hou mai i ke kulana anpuni mua, kona mau-pono, na pomaikal i kailikaia, oia kc aloha aina oialo, ā oka hoohui me Amerika a me ka poe c kokua aua i ka hoohui he klpl lakou 1 ke ahi, kīpi 1 ke aupunl, hepoe mahaoi,. a he aloka ole ika alna ame ka noho ana, aole e pau ī ka helu ia na mea aku 1 koe o ca mau manao 3a. Ma keia mau hoakaka ana e ikea- aka aī ke kahihewa nui o ua mau manao la. -Henha ke aloha aina oiaio? He ninan keia i ku no ka wa i hala, a no ka waano, ano ka-,wa e hiki mai ana; uamāopopo nokainanao p ka poe. kahiko no ia mea, 1 o ka aina 1 ona ia e kekahi mea, Kekahī ohana, lahui a mau lahui, aupunī a . man aupuni paha. Ua pili paa ko . lakou aioha no ka aīna, ka home kulaiwi a ohe oīwi hoī; imi pu no lakou i n:i puno, ka ‘pomaikai ā m e na mea e malu ai o ka noho ana, ola no na pouo o loko o ka aīna a rae na pono mai waho mai, he pono nni pono laula aakea hoi, a nona ka olelo ae, no’u . o luna no 7 u o lalo, a no’u na wahl ā pau loa. 2 0 ka.aiaa i malama maiau ia e kekahi mea, kekahi lahoi, a mau lahui, kela a me kela aupunī hoi, o kona kumuwaiwai no ia, a o ke poo okekahi ohana, lahuī aaupuni, o kona* ieo malupa, hc leo ikaika a mana kona, a e loaa ke ola i na ohana, ua lahui a me na aupuni ke hooiohe* a malama, poino, llihune, hu. me malo, akakuapa-u, pololī, ailiue, kue maikaai e malu ai ke h*oolohe ole; he mea ī maa a i kuluma, mai ka poe kahiko mai, a ua lilo no ia i rula nui no -na Hawaiī oiaio a pauj aole o fca noho hale, a oka hoopili wale ke kiekie ae ka leo malu_na o ka mea hale, okamīapaano ia a puni ke ao. 0 na alii aimoku ke kukulu hale, na ? iii ka noho hale, ao na Hawaii no e nui nei ka leo 1 ka walaau wale ka poe nkna i wawahi a hoohiolo xnā ka lakou mau hana ponoi īho, — o na makaiilnana ka mea koho I na lunamakaainana ma ko iakou kuleaha ku i ke kanawaī no ka Ahaolelo, a o ke alil aienoka ke kuleana wae I , na alii—he nui ka naauao o kekahi ola poe, a huakakā lakou l na mea 8 pono ai ka noho ana o ke aupunī,. - k a e paa ai ke kuokea, ii e mau ai ka. nohoalli 6 Hawaii malalo oke kuinukamiwāi ā me na kanawal, ua hoike mai ka l'akoa hana i ke aloha

ku:o no ka aiaa, a ua nui ka mahaloia. O. kekahi hapa o uapoo la, ho he okoa ka olelo, he okoa ku manao, a pela no ka hana —a holo awiwl aku. la uo na pono a me na pomaikai ma kona alahele; emoole, ua loaa ka hanohaoo; mai ko ’lii nui e noho ana ma ka nohoalii, na ’ili kiekīe o ka aina a ia kakou na makaainana, kiai mal la ka hanohauo ia kakou, 72 makahikL A i ka mua o ka wa a ka hanohano i kīpa mai ai o keia mau makahiki, he poe naauao no ka nui o na kanaka, na lakou i kau na kanawai o ke aupuai, hp mau haole a he mau Hawaii ka nul, na lakou o iml i na mea e pono ai ka lahuī, oiai iakou e ku ana I ka hoe, a he mau hookele no ke aupuni—ao ke aha la i panlku ai na pepeīao o ka poe ī olelo ae, he poohiua iloko o ka hale ahaolelo, aho palalauhala, ilokoo ke kau kanawai 1 ka leo a ke keīki Berī£ania i ka A. I). 1794 ia Kamehameha? “aole e pono i ka haole ke noho ma ko oukou pae aina o hihīa oukou,” ina I panīkaīa ka aioa, aole e noho a kuaī 'aina ka haole, a aole e mare na’Llioka aina me lakeu, iaa no ke mau la no kn alna pela; aole mea hoohihia —i ka mare ana o na aiii o ka uīna i na kanaka o ua alna e, hele pu na ui::a no kahamama o iīi puka. I ka wa i mare ai o «u ma-kaaiuana m:i o nu luaamakauinana Ih me na haoie, lilo o ke Kulaokamaomao, a uwe o Wailuku,. a me na wahi e pīli anu, a humama hoa ia puka, ke hele \ a. I ka moraki, ai kaaīe, hamama hou, loaa noia pukuuliīo no i ka haole—ka aīe iahul, he mau haneri he mau tausani, a mau milīona I keia wa, ma na bona no ta inoa malkai o ke aupuni, o keia ka hui. na nui o na wahi o hoio nei ka aina ma kahi e I na haole, aole i ka poe 6 walaau nel i ke kaHiku ia, a ī ke aloha ole 1 ka aina ame naolelo hiki ole e olelo ae, no ka mea, o lakou no ia wa, a o lakou no i keia wa, ia wa, ua haawi ka akau, haawl ka hema, i kela a I keia e like me ,ka makemake, oiai ka poe aloha oiaio no ka aina e ao ana a e kuhikuhi ana i ka pono e mau aī ka aiaa, a me ke kuokon; o lakou a me ka lakou mau keiki ma ia kahua, ho na makahiki he 72; he uuku lakou ahe nui mao mai, aoleloa t - he leo o ke aloha aina ma ka waha 0 īa.poe,. a hui a hele pu me na misīonari a me ka lakou mau kelki, Aka, i ka wa i puali ai ka hau nui i ka hau iki, akahi no a wehe ke alaula, kani na bele, na oeoe, na mea kan; auo.e ae a he paiakuli wale no, na huaolelo no ke aloha aina, a he oik>. ole laaoILno ka ai ia lakou ko nana aku, ua moe pono ka moa wahiuo maluaa o kona punana, me na hua i hoolue ia e īa, no na mea 1 loaa naai ka makanī mai, a aole oia 1 manao o ka loihi o kona moe ana maluaa o ia mau hua, e paha la ana oia a e inake. E aho nae ka moa wahiue, mamua o ks i hauwl I ka aiaa no ka aie, no ka moraki a me kahi mau aao e ae, no ka mea, iaia ka uhaue iki a me ka aoonoo, iloko o na eaakahiki he 72. 3 Ka aina i ona ia e kekalū mea, kekīiiu ohana, lahui a aupuni hoi, iml no iakou I na mea e pono ai kanoho ana, mailoko ao a mai waho mai, ua pili ia i na pono ohaea, na lahui a me na aupunī, no na pono akeaaku i ike ia a i ike mua ole ia, ka poao a Pahia i olelo aī, -«aīa aku no ī o,” a 'walū a Kaopalupulu i. kana keīki, i nui ka mama a pa i ke kai, uo ke kiū ka hōi uuaīna n .a pela no me ka waoahaa ka Imihale i ka moe knpu o .NioIopua, ma Kai- 4 lua; Kona, “e oniwale nooukoui kuu *p6no, aole e .pau,” ua hookoia la leo o ka poe kahiko, e‘la na lahui

leholeha ke noho nei, ke hana nei, hoohelo i na hana- © pono ai ka noho ana o kela a zne keia ano, a pek auei'ka hapanui oka poe walaau wale okeia mau la? O ka wa pono e pio ai ke ahi o kekahi haīo ea ia ana, okawa e hoomaka :;na ke ahi ea, anle o ka wa e punī loa al o ka haīe, a hiolo na oa a me kanpoku o ka hale, alaīla uwa ae ka waha, pau ka hale! ke ahi e; a pela no i ka wa i lilo ai ka aīna ia Bihopa kane mare a na alii a me ka ona miliona oke Kulaokamaomao, ke aikane aīoha ana lunamakaainana, aole i uwa ia ae aloha ka aina; a no hea la keiauwaana? Kupanaha! O Kaneiahuea, hoe imua a i hope, ua ike ole anei ola i kana mea I hana ai? Ua ike no. Aole anei peīa ka manao o ka poe nona ka hale o Hawaii aluha, ka poe nana i kukulu, a i hoopaa, e kahea nei, e hoohui me Ame.ika, keae mai oīa, a i ole me kahi mau anpuni © ae, no ka pono e loaa pu mai ana ina meaapau. Inaua, a imua uku, no ke kuokoa o ke Aupuai Kuikawa, aemauka welo ana o kou hae Hawaii nani, tJ a e lea ai kaeaa oko kini o Maaa.” Ua hikī. Ke pii nei ka leo o na haole iluna no lakou o loko a me waho, a e hiki anei ia kakou pliaemalunao lakou? E Kona Kaīopua ī ka lai, opua hlnuno ua milīe, aina alil, aloha alii, mai ka po maī, eīa kē alii nui oka aīna ia, oka haole, a mahea kau e koho ai, ina no oe ma Ua ha«le, e ko anei oe me kou mukemake pu, a Ina ae oo raa ka hoohui, ehīa au mea ppho malaila? Ka Amerlka e kokua mai oe a man loa aku.