Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 83, 15 June 1893 — NA LETA [ARTICLE]

NA LETA

[Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe mea kakau.] KE ALOHA AINA OIAIO O ke Aloha Aina a Aloha Lahui, oia kekahi ninau ano nui i keia la e ku nei: Owai la ka mea aloha aina lahui? O ke aloha aina io, ua hookumuia mai no ia mai ke aloha i kona apana aina ponoi iho. Ina aloha kekahi i kona aina ponoi iho, hoopuni no ia me ka pa kupono, i ole e komo wale ia e na holoholona, hoopiha oia i na laau hua e oluolu ai ka noho ana o ka ohana, kukulu no oia i home kupono i kona kulana, i hoopuni ia me na kihapai pua e hauoli ai ka noho ana o ka ohana, hoolako oia me na holoholona; a me keia mau mea, e hoopaa ia ai ke aloha aina o kekahi mea i kona aina ponoi iho, oia hoi kona home. O ke aloha lahui hoi, ua hookumu mua ia no ia ma ka ohana, maluna o kona home oluolu, oia kai aloha i kona ohana. O ka mea i aloha i ka ohana, oia kai aloha i kona lahui; a pela no ka mea aloha i kona apana aina ponoi iho, oia kai aloha i kona aina hanau, kona aina kulaiwi. Nolaila, me keia mau hiona, e nana kakou ina paha ua kupono keia olelo, "Aloha Aina a me Aloha Lahui," maluna o keia lahui Hawaii, aloha paha. Aole au e olelo ana, ua nele loa no Hawaii i keia mau hiona o ke aloha aina a me ke aloha lahui; aka, ua loaa no i kekahi mau Hawaii keia mau haawina o ke aloha aina a me ke aloha lahui oiaio. Aole nae i ka poe wale no e kapa ana ia lakou iho, he aloha aina a lahui, aka, i ka poe no kekahi e apono ana i ka hoohui aina. Ua haawi mai ko kakou Moi i aloha nui ia, Kamehameha III. i mau apana aina no kona lahui kanaka, i wahi no lakou e hookuoonoono ai, a e noho ai me ka oluolu; a i mea hoi e hooni paa ai i ke aloha aina a lahui iloko o ko lakou puuwai.

Aka, o ka pilikia nui i loaa i keia lahui, oia ka lilo ana aku o ka hapa nui o keia mau aina ma ka lima o na malihini i i keia wa. Aole i manao nui ia na aina; aole i hoowaiwai ia aole i hoomalu pono ia; aole i mahi ia; ua hooiimalima ia aku i na malihini; na kuai ia aku; ua moraki ia; ua kukala ia; a he mea e ehaeha ai ka naau ke hoike aku, he hookahi hapawalu wale no o na aina a pau o keia Paeaina e koe nei ma ka lima o na Hawaii ponoi; a o ka ehiku-hapawalu aku i koe, no ke Aupuni, na aina Lei Alii, ame na malihini. Nolaila, ma keia ano, ma ke ano akea, a pili laula, aole i loaa ke aloha aina oiaio i ka lahui Hawaii. Ua hoike mai na mea i hanaia, a me ke kulana o ka lahui-e ku nei, i ke aloha ole i ka aina, ke aloha ole i ka lahui, a he kohu ole ke puana ae he “Aloha aina a aloha lahui,” ina ua hoohemahema ia na aina ke kahua o ke aloha aina a me ka lahui. Ua hala ka wa pono no ke aloha oiaio i ka aina, oiai e mau akoakoa ana ka aina i na kupa o ka aina; aka, ano i keia wa, o ka ohahi O ka aina ka kakou e milimili nei; o ka io maoli, aia iloko o ka poho o ka lima o na malihini. Ma kekahi mau ano o ke aloha lahui, oia no na kokua manawalea i na poe e noho ana iloko o na ehaeha o ka mai lepera e noho mai la ma Kalaupapa; o lakou ka iwi o ko kakou mau iwi, ka io o ko kakoa mau io, a heaha na hana manawalea ano nui a ka lahui i keia poe e noho mai nei iloko o ko lakou mau ehaeha? Aole he mau kokua manawalea ano nui i ike ia mai waena ae o ko kakou lahui ponoi ae; aka, o na kokua manawalea e ike ia nei, mai loko mai no ia o na puuwal aloha o na haple. Aia na wahine haole ma Honolulu, e hoiliili ana i ko lakou mau lole aahu ano kahiko, hoopiha iloko o na pahu hunui a hoouna aku i Molokai, a me keia mau welu e wa-hi iho ai na mai i ko lakou mau palapu e huha ia ai ko lakou mau ehaeha. Aole ia wale no, aka, ua hoouna aku lakou he mau makana lehulehu wale, ua lole aahu, na lako ai, na mea paani e hoohauoli ai i na kamalii popilikia, a he nui wale aku. E ike kakou ma keia, aia iloko o ka puuwai o na haole ke aloha lahui oiaio i oi pakela aku i ko kakou, a pehea kakou e manao ai, e hana mai ana lakou i kekahi hana e poino ai kakou ma ka hoohui aiua, oiai, ua ike a maka ia ka lakou mau hana ku i ke aloha i keia lahui. No ka ninau, owai ka mea aloha aina a aloha lahui oiaio, ke pane nei au, ua loaa like keia haawina ma na aoao elua, a ua nele like no hoi ma na aoao elua, a o ka mea e olelo ana, he aloha aina a aloha lahui, aole nae he wahi lihi iki iloko ona no kela mau hiona i hoike ia ae nei, he aloha

hookamani wale no kona, a he makehewa kona kakau ana i kona inoa ma ka papa inoa o ka poe i kapa ia lakou he aloha aina a aloha lahui. O ka hoohui aina, he mea anei ia e nalo ai ka inoa lahui Hawaii? Ke manao nei au, aole. Ka lala rose ulaula me ke kumu rose keokeo.