Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 90, 28 June 1893 — NA LETA [ARTICLE]

NA LETA

f Aole o bul£ob matcmake e lawe 1 kolkoi 0 na hala no na manao 1 hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou ooe cieaka3toa.l Se Manao luuluu a Ei’aeliaE Mr. Luuahooponopono: . He mea hooehaeha iloko o ka puuwai i ka ike ana i ua manao laula o' kekahi kanaka kiekie o ke aupuni o Amerika 1 noho,. he aneane eha makahiki iloko o ko Hawaii nei Pae Aina i ike ia kona inoa, Kuhina Stevens. I Ka nana akahele ana i koua mau manao kalaiaina no ke aao o na alii, na kanaka a me ke kulana o na pae-mokn o keia Paeaina. Ua loaa io na mea e hooehaeha ai iloko o ka punwai o ke kanaka Hawaii oiaio, a i noho iloko o na kanaka la ke aloha alii eiaio, ke aloha aina oiaio a me ke aloha lahui oiaio. A « no’u iho, eia wau ma ka aoao hoohui aina, oiai, i ka wa i ka- . huli ai ka noho moi o Hawaii nei, oia ko’u wa i hoolilo ai a kākoo i ke Aupuni Kuikawa e ku uei, ua haawi paa wau i kau ola maluna o ke kakoo i keia hooponopouo aupuni ana, aole au i hoohiki e kakoo i ke aupuni Kuikawa ma ke ano o ka oihana, aka, ma ke ano makaainana aloha alii, aloha lahui a aloha aina, a oia ka’u i hoike ae la maluna .0 keiā poo manao. He manao luuluu a ehaeha. iloko 0 kuu puuwai kaluuluu aehaeha ina mea i hoike akea ia e kekahi kanaka kiekie a kaulana o ke aūpnni 0 Amenka, a he mea keia nana e houhou mai ana iloko o na kanaka o Hawaii nei i aloha 10 i ka Moiwahine lima palupalu, a me ka aina kulaiwi a me ka lahui. A —ke ninau nei keia ninan o ka manawa kupilikii. Auhea ke aloha alii? Auhea ke āloha aina? ke aloha lahui? Eia ka haina 0 na ninau ekolu o keia wa kupilikii o ka noho analahui, penei: E hui lokahi na pan mai ke kanaka nui a liilii, mai ke kanaka waiwai a ilihuue, mai ke kanaka hanohano a ke ka- ‘ naka haahaa, a mai na alii a na aialō 0 ka moi, na punahele a ka moi, e hui lokahi like i ke kakoo i ka hoohui aina. A

oia ke aloha moi, aloha aina a aloha lahoi. A ke hoomanao nei au i ke kuikahi o Kakina i hana ai oi*i oia e noho kalaiaina naauao ana no ka pono o ko kakou aina a meia pu, a o ka mea ano nui iloko oia kuikahi o ke noi ana e hoomau loa ia ka noho moi o Hawaii, a na ke aupuni o Ameiika e malama i ka maluhia ma ka hoolele mai i na koaoia aupuni ke ulu mai na manao pakaha o na aupuni mana nui e ae o ke ao nei. A ua hala ia aloha aina oiaio—oiaio, ua hoinoia oia—hailuku ia, kanu ia i ka lepo. A eia hou keia, iloko koke iho nei no o keia wa o ke kupilikii, ua hana hou no ua loea la ī kekahi hana oi o ke aloha alii, aloha aina, a aloha lahui. A ua hookomo ia kekahi mea ano nui iloko o ke kuikāhi hoohui aina, oia ba haawi ana i ola hoomau no ka uoho moi he $20,000 no ka makahiki. A no ka hooilina moi Kaiulani he haawina uku pau no kona knleana i ka npho moi.. Ma keia mau. mea, ke kue nei ka lahui i keia mau'hana aloha alii, aloha aina, a aloha lahui. A malia paha o ninau ia mai au ma keia manao hope, a eia ua hoakaka ana: Ma keia noi ana a ua loea uei, e haawi ia he $20,000 no ke ola o ka noho moi, ua aloha oia i ka moiwahine, oiai, ua xke oia ma kona kalaiaina noeau ana, aole e noho moi hou ana ka moiwahine, oiai, ua kue oia i ka pouo o na makaainana. 0 ka pono kaokoa o na makaainana, oia ka ka moi i hehi iho, me kona manao e lanakila oia mamulio.na alakai ana a ka poe lili pilikino, lili oihana, a lili hanohano no ko lakou pono ponoL Ma keia mea, ua ike e ua loea nei, e pau ana ka noho moi o Hawaii nei, nolaila, ua hookaawale mua oia i ola no kona moi aloha. A oiai no hoi, mailoko mai o keia papa ahi i puka mai ai ua Kakina nei he loe.a, a he kalaiaina naauao no keia noho aupuni ana. A pela, no kona aloha ia Kaiulani ka hooilina mōi, oiai, ua ike muano paha uaKakina nei a ka loea nui wale, aole oia e noho moi ana no keia aupuni, oiai ke au kokoia o ka manawa ike ole ia, nolaila, ua haawi e no ua loea nei i pono no ka hooilina moi oiai oia e ola ana. Ma keia mau hana, owai ke aloha alii? 0 ka poe anei o alakai nei i ke alii a me ka lahui, e kue aku i keia hana a ke kanaka loea i hanau ia iluna o ka lepo o Hawaii a hiki i ka eha o na hanauna mai iaia aku.. Ke manao nei au o ka poe e alakai lalau nei i ka moi a me ka lahui, he poe aloha ole lakou i ka moiwahine. ka aina a me ka lahui. Malia o ninau hou ia mai au ma -keia, eia keia hoakaka: Mamuli o na alakāi lalau a ka poe alakai hewa i ka moi a me ka lahui, ua oki pahupu ia keia mau hana ku i ka loea a ālōha a Kakina i kona lālani

mpi i puka mai ai he loea a he kalaiaina naauao, a ua makee oia no ka pono o kona aina hanau. kona lahui ili like ole a me kona mau lalani moi. A i keia wa, aole he haawina no kona manawa ola, aole no kahooilina moi. Auwe-ka mea menemene a me keia manao i, walohia moi, a luuluu, Ua hoea hou mai kekahi mea ano nui, oīa ka hoike akea a ke Kuhina Kivini (Stevens) aia. ma ia hoike, ua loaa kekahi mau mea hooehaeha a hooluuluu i ka manao. Akahi, ua hoike akea kela kauaka kiekie o ke aupuni Amenka i na hana eepa a ka moi. Elua, ua hoike no oia i na hana eepa a ka lahui. Ekolu, ua hoike no oia i ke kulaua ilihune o na kanaka— Hawaii ponoi. Eha, ua hoike no oia i ka poe alakai lalau o keia lahui. Elima, ua hoike no oia i ka uhaai ia o ka waihona aupuni ma na hana waiwai ole. Eono, ua hoike no oia i na • poe nana i alakai i ka bila loteri. ■ , A ma keia mau mea a pau, he mau mea keia e hooehaeha mai ana i ka manao o ke-ka-naka aloha alii, aloha aina a aloha lahui. A nolaila. ke uwalo aku nei, au i o’u mau hoa kanaka mai Hawaii a Niihau ina aia ko oukou mau inoa iioko o ka bnke o ka hui i kapa ia “A.loha Aina,” e pono ia oukou e hoopau ia mau uoonoo ana, e haalele loa, oiai aole he hopena pono oia mau hana, no ka mea, o ka inoa i kapa ia “Aloha Aina,” he okoa ka manao oiaio maloko, a e hoakaka wau ia mea i ike oukou a hoomauao e o ! u mau hoa o ka lahui hookahi. A eia ka manao oiaio o kela hopuna olelo Aloha Aina i hoopeepee ia, penei: Olili, o inaiua, o ohumu, o kuhalahala, o huahna, o minamina, o puni oihana, o alunu, ouhauha, o hoolei wale a o makemake i kona pono wale iho no, a o keia mau mea a pau loa, oia ke ano oiaio o kela mau hna olelo Aloha Aina, A i meana oukou e hoiaio mai ai, e kuhikuhi au i ka mea a oukou i' ike maka ai. A penei, aia na poe alakai o ka hui Aloha Aiua he poe huhu loa i na haole waiwai a _hoopono e noho maemae ana ma keia aupuni o kakou a o lakou, he inaina a huhu a mauao ino a huahua a opu kee-moa keia pne alakai o ka hui Aloha Aina ia lakou, aiaahe haole kolohe ahele kuewa wale e hana ana e like me lakou, alaila, aia ko lakou aloha a makemake a hoihoi maluna o lakou. A ina e hoonoho ia n£*haole a me na kanaka kuonoono a noho mamae ma ka oihana poo o ke aupuni, alaila, e huhu ana keia poe alakai o ka hui aloha aina. • Aia ka makemake o keia poe alakai i poe kue kanawai, i poe aea a kuonoono ole. Holaila, ua punihei ko kakou noho moi ma keia mau alakai ana,'a pilikia

oia ame kakou. Pelia, oJ. E. Bush a me A. Rosa i alakai ai ma ka hale keaka Pake no ke kuikahi kupaa naue ole a L. A. Kakina i hoolala ai no ka pono o ka noho moi, ka aina a me ka lahui. Ua lilo kakou ma ia alakai, a ke ike nei kakou ia hopena, a pela keia poe alakai o ka huī aloha aina. Ke ike uei kakou ia hopena o ka ehaeha aloha-alii, aloha aina, a aloha lahuL Ua nele ka moi a me ka hooilina moi ī ke kulēana noho moi a me ke ola kino ma ko laua kuleaua haawina makahiki. A no kakou iho, o ko kakou kuleana koe, a pehea e koe ai ko kakou kuleana? Ae, he ninau nui keia, a ke hoike akn nei au me ke kanalua ole, a oia no ka io a me ka iwi, penei: 1. 0 ke kumukahawai maikai. 2. 0ke kahawai maikai. 4. 0 ka noho maluhia hoopilikia ole ia mai. 4. Me ka ikaika naue ole. 5. Me ka nui o i 4 ka hoopono i oi mamua o na i mea ino. 6. Ka noho karisti- i ano oiaio. 0 keia mau mea ka mea e ■ koe mai ai ko kakou mau kuleana pono kmla, pela pu kakou, a e hoakaka aku au ma | keia mau mea: \ i i 0 ke kumukanawai ke ka- i hua mua o ka noho rula ia ana o na aupuni naauao o ke ao nei. Ina e maikai ke kumu-1 kanawai, alaila, e mau ana ka uoho naueue ōle oia aupuni. A ke ninau ia mai paha ma keia mea, pehea ke kumukanawai maikai? Ae, a eia ka haina: 1. E loaa na manao alakaimaloko okekumukanawai ka pono o na a me ka mea e noho pop ana no lakou ma ke ano kaulike ewaewa ole, a e hooko na mea a pau i na manao aiakai o ke kumukanawai, a e kaulike ke alakai aka manao alakai o ia rula paa. 2. Ma ke kanawai hoi, oia kekahi o na mla alakai elua o ka noho aupuni naauao aua, a penei na manao alakai ana: Ma ke kumukanawai ke kuhikuhi ana i na hana a ke poo maluna o na makaamana, a pela no hoi, ma ke kanawai ke kuhikuhi ana i na hana a na makaainana, o ke kanawai he.kuleana o na aoao a elua e hooko pouo ai ina na mea a pau i hana ewaewa ole ia ma ke kaukanawai ana a na makaainana iae pono ia eka mea e noho poo ana maluna 0 lakou, a me ke kaulike ewaewa ole e maikai auanei ka uoho lahui ana, a naue ole no. 3. Ma ka nōho maluhia a hoopilikia ole ia mai, oia ka imi ana o ka mea e noho poo ana maluna o na makaainana i na mea e maluhia ai ka noho ana me ke kaulike nona ame na makaainana, a e hoike mai oia imua o na makaainana ia mea i imi la e ia.- A ina e lokahi na makaamana, e mau no ka maluhia, ka holomua, ke kupaa, a naue ole. 4. Oia ka ikaika, 5 a me 6 ka hoopono a noho Kristiano. Ke hoohui nei' au 1na wehewehe ana; a oia keia: Aole ipau. :