Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 94, 6 July 1893 — Ka Ninau Auhau Aupuni. [ARTICLE]

Ka Ninau Auhau Aupuni.

Hoomauia. O ke aupuni e ku nei i keia wa, oia ke anpuni nana e malama nei ka maluhia aoie ka palekana o ke kino, ka waiwai ame ke ola o ke kanuka e noho ana iloko nei o ka ains, ina he kupa oia a kupa ole paha. O keia Kulana malama ma~ luhia ua komo pa ia lloko o be kahua I ku ai ke Aupuni Huikawa, wahi a Thomas M. CooIey. 'Mamuli 0 ka ili ana o keīa hana maīama maluhia maluna o ke Aupuni Kuikawa, ellke la hoi me ka ili ana oia kuleana maluna o ke Aupuni Monakia (Alii) oiai e ku “de facto” ana ia, ua koī maopopo mai la ka Pauka 14 o ke Kumukanawai o (1887) e pono i kela kanaka ame keia kanaka oloko nei o ka aina e haawi i na kokua ana i ke aupuni—ina paha ma ka nku dala a hana kino paha—1 mea e kakooia ai ka oihana mala- . ma maluhīa ma ko keaupuni aoao maluna ona. Nohula, o ka hoole ana o ke kanaka ho':kaa auhau, aole e haawi i kela kokua i ke aupuni, pia Kona kue maopopo ana i ke kahua nui i kukuluīa aī be aupuni, a he kumu alakai ia e k'-uo aku ai ka lahuī- - kanakailokoo kekulana «Anakia, ,> (hauaaele no ka nele i ke Kanawai) ka ;va e noho aliī mai al na hana hao waie,'pakaha, ame na ino e ae he nuī maīuna o ka aīna me ke akeakea o!e ia, oiai aohe mana nui naua e hoomalu. Nolaila, mamulī o ka hahai pili pono ana 2 ka manao hoakaka i hilinal nuiīa o Thomas M. Cooley, no kekahi o na haua i kn ai ke Aupuni Kuīkawa, a pela pu hoi me ke koi anā mai o ke Kumakanawai o (1887) ua maopopo lea ia’u ke kahua ame ka aiANA o ke aupuni e ka nei. Ke aupuni keia i loaa ka mana hana muoli malalo o na kauoha i aponoia e ia aupunī, a o ke aupuui oia ano, oia ke aupuni mana. He mea ole na hookei inoa aupuni e ae. Ma ke kau koho ba!ota Peresidena ma Amehka Huipuia ma ka M. H. 1872, i koho ia ;i o Samuel J. Tllden o ka aoa( : ame Butherford B. . .»yes o ka aoao Hepuhaiika, ua ikeia keia mau Inoa elaa ī hoopiliia aku ī ko laua mau īnoa e na poe koho ba!ota o kela ame keia aoao. O Samuel J. Tilden, ua kapaia e kona poe he Peresidena “deJure;” a oKutfaerford B. Hayes hoi ua kapaīa oia he Peresideha «*de Facto. ,, O ka mua he Peresīdēna by Rīgato;a (ma ka Poiolei)aoka iua he Actual President ia, 0 Hayes nae kai noho Peresid(*na maoli mai. ka la 4 o Marakī, 1877 a, pau i ka 1881, oiai e moe malīe ana o S:imuel J. Tilden me kona kulana Peresidena ‘ f de Jure. M a. na kauoha ka-

nawai malalo o Hayes 1 hookoia ai na kanawai oiai na makahiki oha (4) o kona kau i noho ai. Pehea aole anei i like ia me keia? oiai e . ku ana kela aupuni no ka manawa wale no, wahi a Thomas M. Cooley? E Mr. Lunahoomaln, heaha hoi ka hewa ke olelo ae au maanei: O ke aupuni e ku. nei i keia wa, he Aupuni “de Facto’ 7 ia, ao ke aupuni hoi a kekahi poe hookaa auhau e hoopaa nei, he aupuni u de Jure” ia; aka, elike ae la me kela mau kulana Peresidena o Amerika Huipuia i hoikeia ae la, aia na oniu ana ake kanawai ma ka aoao oke Aupuni “de fzcto” eku nei. 0ka ninau e koi ana, aole anei o ka hookaa ana o ke kauaka kue i keia Aupuni «de facto ,, eku nei he apono ana īa i aa Aupuni la? Eia ka pane maikai no keia ninau mauawalea: Oka hookaa ana īka auhau he papa ana aku īa i ka lima kakauha o ke Aupuui e ku nei aole e kikoo maī i ke kauaka e uhauīa e na maawe kaula hoopai i hoakakaia ma ua kanawai la. Eīa hou kela ninau: Pehea la ke kanaka apono ole i keia Aupuni e hana al i mea e hīki ole ai ke nanala mai he apono a he kakoo ana īa ona ī keia Aupuni? Ma keia nīnau, ua kupono keīa haīna ke paneia eka loio i loaa koaa uku hoopaa maikai mai ka mea mai nana ī hoomahui maī he hoohuoi ana o keia ano. Joseph M.- Poepoe, Hoa o ka Papa Loio Hawaii. Honolulu, lune 26, 1893.