Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 103, 24 July 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

MOKUNA X. No ka wa © Make ai a me ke k kanu ana. He kuiana maikai ka mea e make ai ke kanaka, pela ka mea i maa mau; ina © komo ke kulana o ka mai i kahi o ka make e make ana, e lapaau wale no aole e loaa ke ola. He maha no ke loaa, aka, o ka make, e pipili mau ana ia me he ipo ahi la ī ke kino o ka mēa mai. Ua plelo ia ma ia ano i pipili mai ai na moeuhane hooipoipo o ka po me ka mea © mai aha, a ina e hma ke kumu o ka mai, o ka hemo no ia oua ipo ahi la. £ like me ka pili mau o ka mai ike kino, pela no ka plli mau ana o na moe ino o ka po. Aka, o kekahi poo kahuna hoi, olelo mai he mau wahine makani a unihipili paha, a Lllo malaila e wehe ai, me ka waiho wale i ke kamu o ka mai a o ka make no la. 0 ka make ohemo wale, ka make ulīa, ka make kakaola, kokolana, kailiponi, ulu nui, hokii, mailo, kaamehai, ka hai make maī, ke ahulau, mai lele, mai aal, a o ka make awahaa iho a ke kanaka, o ka make ohao, pehu, ka make kaua, a me ka aumakua, a nul wale aku na ano make o ke kanaka; ahul pa mai mo na mal malihini, aole o kana mai ua make e pili ana i ke kanaka. 1 ka wa e aneane aku ana © kaawale ke ea o ke kanaka, ela na ■ hoailona e ike mua xa; he hei, he mauliawa, he a-ili, a he oeoe ma ua - pepeiao, alaila, kuu aku la i ke aupuni uhane. O kekahi poe, aole ia ka manawa, he hiamoe fco kekahl poe, he kupaka a me ka auwe ino ko kekahi poe, a he olelo > ohewahewa ko kekahi poe. O kekahl poe hoi, ua ike no i ko lakou wa e make ai, me ka i ae i ka ! ohana, <*ua makaukau au ika hele 1 aku, ua hamama ka lani no 7 u, eīa 1 ko ka laui poe la, o Kanehekili, l Kanewawahilani, Nakoloikalani, Elauilanuimakaehaikalani, a e aloha | auanei oukou. 77 la wa e lele iho ai ke keiki makahiapo ma ka waha, a hamama iho la kona waha, a ha ae i ia ka makuakane me ka hoomaikai i pu ana i kana keikī, a moe iho la na t maka oka makuakane, a lele ao la ke aho. Alaila, ua lilo iho la ke ) keiki i kahuna ike a mana elīke me x kona makua. * Olelo in, ina ika īani ka pili ana , o kekahi poe, ua maopopo ka pili s ana oko lakou mau uhane ilaīla, ina . ika lawe lani, ika moana, ika lua a o Pele, i Ulukaa, a ina paia ku a Hane paha, he kuleana hemo o!e 3 ko lakou ia mau wahi.

0 kekahi poe hoL aia I ka vra a ka mal e olelo ae ai I ka ohana, “ke kll ia mai nei aa e Kanehekili nia e lawe.” Alaila, olelo inal la ka ohaua, “mai ae aku oe I ka lakou kii mai, e noho no kakou, aole I ike j ia aku ka pono o ia ao, hele hoi oe j pehea makou?” I mai la kela, «<aoie au e paa ia oukou he kii na ke akua, a I make au, e maiama oukou i ke akua. 77 A hala kekahi mau la, o ka make io iho la no ia. O ka make ana o ka'poe pono, he like me ka hiamoe ana, aole e huki, aole e haika, a pela aku; he upoi malie ana iho na ka lihilihi o ka pau ae la no ia. O ka make ana o ka poe lima lepo, a lawe kaamehai, a aihue l ka hal, uo lakou ka make w T eliweli, he kahe ka hinu i ke alanui, nakaka ke kua, a he manaonao me ka weliweii ko lakou make ana. Aole e nalowale na iwi, e huai la ana e ka ilio. He mau olelo aai loa ka ka poo kahiko, 'e huna wale no i ka moana aoie e nalo na Iwi, aole hoi ma na lua huna, aole no i na wahi hohonu o ka honua a me na wahi e ae e nalo aī. | Ina e hoolei la i ka moaaa me na j pohaku nui, me na eke one a mea 1 kaumaha e ae paha, i hauhoa pu ia j a paa me ke kino o ka mea make, e j pae ana no luka, a kauo ia e ka ilio. ; O ke kumn o kela nalo ole, mamull | no la o ka mana o ka pule a ke ka-; huna, a nalo ole na iwi o ke kolohe. : Aka, o na iwi o keīa w», ua malu-; hia, ua maopopo ole ka poo hewa a : me ka poe pono. Ua manalo paha ' ka awahia o ka poe hewa raao ke \ kanawai ia, oiaī, ua hahau ia e ke | kanawai o ka aina a hoopaahao ia, : a o ke kanawai hoi o ke Akua a j mihi, pela wale ka manao ia. ! Elua mau hewa nui i kan kana-! wai ikaika loa ia i ka wa kahiko. | 0 ka mua, ka aihne* laa e loaa j poho aku ka mea aihueika mea nona ka waiwai a mea e ae paha, e hoopai ia ua mea aihue la ma ka holehole ola ana i kona mau iwi a hiki i kona make ana. Pela i olelo ia ai e ka poe kahiko, “I ka hole no ka aihue a pau na iwi i ka holehole ia.” O ka lua, o ka lawe mauaa a roe ka anaana. Ina e maopopo pono ka mea aihamu o keia ano, o kona uku hoopai, e okl ia kona poo i ke koi, a kauala-ko ia kooa kino kupapau i ke alaloa mo ka hoomaiaoino ia. A nolaila mal kela iuoa o ka poe oīa ano, “O na kahuna anaana pookoi.” A no keia mau hewa ka awahla, a me ka make mamoino o na kupapau mamua o ka make ana, a no lakou na iwi nalo ole ke huna ia. Ao?,e i paiu < He umi mau pake i huihui a kolea ia ae i Kuapapanui i ka po nei no ka piliwaiwai.