Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 112, 8 August 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

MOKŪNA X. Aoīe o wahiia e like noe ke kupapau, a e waihoia no ka ai a me ka ia, a me kana maa puni i kona wu eolaana, nua paku iaapaa, pela iho hi ka huna o ka \va kahiko. 0 kekahi mau lua a anahuna, he muu pani pohaku ko lakou, ua kahuīa na papa pohaku aua kapiliia i ka puka a paa, he mau miīe e komo al iioko. Ee make ko kauaka e i ka pepehiia e ka mea pīli i ke kupapau, aole pono ike kaikoeke a mea eae paha ke ae aku e hele pu, aole no hoi i ka hanau kama, aia no o ka io ponoī. Oka makahiapo mo ka maknakane, oke kaikuaana me ke kaikaina ponoi loa, o ka olelo kauoha ka mea e make ai, penei: “E nalo no kuu mau iwi ia oe,” “ael e nalo oe ia r u.” 0 keia maa huaolelo, he mau huaolelo pepehī kanaka keia, aia wale no o na mea o ka io hookahi ka mea e nalo ai, Hookahi a elua wale no mea naaa e huna. O kekahi poe, ua lawe ola ia no e huna, oka mai nae e kokoana i ka make; lawe pu no me ka ai, ka ia, ka moena, ke kapa a me pono kino a pau. He hanaia a maikai Loa o loko o na luahuna, he mau nu’a moena makalii, a hoomoe iho la ke kupapau me he kanaka ola la. 0 na kupapau e lawe ia ana iloko o na anahuna, aole e uwe ia, o hakilo ia 1 ka po a loaa, a hoomaewacwa ia na īwi o ioko, 0 na lua huna ma na wahi kokoke I ke kai, ma ka waa e lawe malu ai ika po, ama kahi kaawale loa mal ka lua ae, aooīele ia ke kupapau, a hoi aku ka poe ma ka waa, a manao lakou, aīa no malaila koke ka luahano, aole nae pela. Ina i Honolulu nei kahi e make eia no i Honoiulu neī e huuu ia ai, ma ka luahuna makaainana o Oloku ma ka lawe la ana nae ma ka waa, ua hoolele ia i ka hala, a laweia ae la ma ke kula a komo I Uloku; pela iho la o hoonaloaalo ai. Eīa kekahi e haua ai, aia a pau ī ka hiamoe na kiai, a me ka poe malama kupapau, ua (nao) lalau ia mai la ke kupapau ma ka wahi u\ ana mai mawaho oka hu’a pili oka ' hale, a iilo aku la. 0ka poe ikaīka loa o ka manao ma keia ano hana, o | ka poe i kauohaia ikawa e ola aua, . «a i make wau, nau au e huna.” ' Aia īa mawaena oke alii ame ke * aikane hoa make oke alīī. Pela o | Umi a Liloa i lilo ai ika aihue ia e L Koi kekahi keiki hookama ana, a e > ike ia ma keia moolelo mahope ke puka aku. 1 Ina he kupapau alīi, ua pepehha 5 kekahi kanaka ano like, a panai ia , iho īa ma kalu oke kupapau alii, a ) Iko ao ana, aia fca he kanaka e.

I ' - ' - - - | Na Lua Meki. j O ka lua meki, he wahi hoolei kupapau ia. ho lua hohona Halo lilo, he pali īaumania koaa eaau aoao, a hamama mau no koea waha iluna, rae ka makaukau mau e ale aku i na lau kaau kupapau ke hoolei ia j aku īloko ona. 0 Waiuli kekahi lua meki hoolei kupapau kaalana no na makaaīnana aia laka pono o Honekohau, Honolua, a me Honokahua, a mai Lahaina a me Kahakuloa, oia ka hooilina kupapau, ina ī Molokal a i Lanai paha kahi i make ai kekahi mea pili Ilaila, e holhoi ia mai no ilaila. He lua meki nui a hohonu o Waiuli, he maa mile paha kona hohonu ho wai o lalo IIIo, o kona hoailona he wahi puu i kapaia o Waiull, he akea kona waha, a u:i hiki no x ko kela a me keia wahi ke hoolei i ka lakou mau kupapau ma ko lakou aoao Iho i ua lua meki la. 1 ka mokuna pawa e lawe ia al ke knpapau, moe ka-oo o fca huakai, o na kane, na wahine, na kamalii, ea- makamaka a me na hoa’loha; a aīa hoi ke kupapau iluna oka manele. 0ka mea aloha a ke kupapau mamua a ohaaa plli no hoi, i hana ia pela no ka manao ia o hoololohe ke kupapau a hiki ole ke j lawe ia, a eha puha ka poe nana e \ hapai ana. 0 ke kahuaa aumakuu kekahi o kaiua, nana e pule kahoahoa i ke kupapau, a I na aumakua hoi no lakou ka lua hoolei kupapau. Eīa he wahi moolelu xxo ua lua nei o Waiuii: Ika makaukau ana i o kekahi kupapau kane e hooīei īa, eia hoi na mea a pau e uwe ana, a o ke kaikamahine hoi, aīa oia i ke kui lei lehua, a ua ohuohu ke poo, a he lei maile ma ka a-5, a i kali ia nona oka hoi mai. A hoi mai la oia, hooho aku la ka ohana a me ka lehulehu. e a ? e iaia, mo na olelo hoino aku, be kaīkamahīne aloha makua ole, a pela aku. A i ka hoolel ia ana o ke kino kupapau o ka makuakane, e helo mai ana ua kaikamahine la ma kekahi aoao mai a lele koheoheo ana i ka lipo o ua lua nei ; aua hooi loa ia aku ke kaumaha paumako o ka ohana no ke kaikamahiue. O Kaaawa, oia kekahī lua meki hoolei kupapau kaulana loa i ka wa kahiko, a aia no ia maloko o ka lua pele o Haleakala, a malana pono o kekahi puu pele maloko o kekahl lua nul ma ka aoao akaa e pill ana me Waialeale a me ka pohaku mahelehele aīna, a ma ke kīhi hiklna o ke kawaha o ka lua e hamama ana ma Kooiau o Keanae. Ua manao ia, na ka pele i huai 1 keia lua meki a loaa ka papaku o lalo a iae ka wai. He uaau mīie paha kona hohonu. Ua 'koho wale aku kekahi poe, o ka wai o Waīu a me Waipu naa Kaupo no ka lua meki mai o Kaaawa mamuli o ka ouo ole o ka waī; a o ka kekahi poe hoi, no kekahi mau lua meki hoolei kupapau o Puumaneoneo. 0 keia ka lua mekl hoolei kupapau makaainana o Maul Hikina, miu Kuia, Makawao a Kaupo. 0 ka hiwe ana o na kupapau o na lua meki, he hoike' no i ke awakea, no ka mea, aole o hiki i ka poe hoomainoino a hookumakaia ke kii I na iwi; a oia ke ano o ka nupa a me na lua meki, aole he like me na lua huna. Aole i pau .