Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 115, 14 August 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

MOKUNA X. No ka Nupa. \ Oia no kokahi mau iua huna, he mau lua hohonuia, he 60 kapuai ka hohonu o kekahi, a 70 o kekahi, a hiki ilalo o ka lua nui, a hepall laumanla na aoao a puni, a īlaila e kukuni al na ihoiho kukui, alaila, komo aku iloko oke ana. He hookuukuu kaula ka hiki oka poe lawe kupapau. Aia i Waimea waho ma Hawaii, he mau nupa nunui, no na alli a me na makaainana, a eia kahi moolelo no ia nupa, no ka ike ana o kekahi haole kauka, o Dr. John Pelham Elauka PIII ka inoa, a penei ke kumu o kona ike ana. O kekahi kanaka alil o Waimea, be kanaka elemakule ola, a palupalu no; ua ku oīa i ka pololu, (i na kaua paha o Kaianiopuu a i ko Kamehameha I paha,) maluna ae oka opl o ka opu ma ka iwi aoao akau, a huīa ka pololu ma ka iwi aoao hema, ho laumeki nae ka maka o ka pololu; aole e hiki ke hole ia a hemo. Ua waiho no pela ina makahikl he nui mai ka wa ui mai o ke kino, a elemakule. Ai ko kaukii Pili nana pono ana i ka laau, ua hooiaio loa oia; aka, ua haohao loa oia 1 ke kumu o kona ola. Nolaila, ua nonoi aku oīa iua kanuka nei, (( a i make oe ea? na'u kou kino, a ua’u e hana a malamai kou kino. : ’ Aka, ua ae mai no ua i kanaka nel; a hala kekahl mau makahiki loihi, ua make iho la ua kanaka nei. Ua kīi aku o kauka Plli e noi i ka poe e ola ana no ua kupapau. neī, aole ae o ke kaikamahīne; a kuai aku no hoi ola, aole no hoi i loaa, aua noinamlna loa oia. Nolaila, ua makaala ioa oia e ike i kahi e kanu īa ai. A i kekahi po, ike aumoe, ua moe na mea a pau, oia ka wa i lawe ia ai o ua kupapau nei, a eia no hoi o kauka PIU ke hoomakakiu aku

nei-mahope, a hiki wale i ua iiupa neij a pau ka huakai ī ka hookuu zna ke kaula, a ike poeo īho la oia ma oa hoaīlona; a ao ae, ua hele oia 6 nana mo kona kanaka, me ke kaula a me ke kukui me ka pu, a komo laua iloko, aole o kana mai ka nui o ka ahaula, ka mahiole, na mea kaua, a me na waiwai makamae o kela a me keia ano o na alii kahiko; o na kahili, o kapa, ka moona, aole o kana maL A huli laua a loaa ua kanaka neī, a hoaīlona īho la ī ole e huikau, a hala eono malama hele hou aku la oia e nana, aole ī maemae loa ka laau, a pau hookahi makahlki, ua hoomakaukau iho la oia e hana i hookahi pahukoa e kukula ai no ua kanaka nei. Mahope mai, ua kauoha aku ko Honolulu poe kauka ia Dr. Andrews ma Kailua e imi i iwi kanaka, a hoouaa mai, aka, ua kauoha aku oia ia kauka Pili ma Woimea. A loaa laia keia kauoha, ua kiī aku oia i ka īwl kanaka ma kela nupa, a lawe la e kekahi mau kanaka, ua ope ia a paa; a poeleele laua i ke ala, moe-Iho la laua ma kapa alanui a o ko laua mau uluua ia. Aka, i ka hikī ana i Kailua, olelo aku o kauka Anaru, he mau puolo iwi kupapau keia, a i ka wehe ana, aia ka he iwi kupapau io no, aole o kae mai ko laua makau. Aole nae keia o na iwip ka kauka Pili-punahele, .. he mau iwi okōa uo keia, A mai Kailua aku ka hoouaa ana i no Lahainaluna, ua hanaia a paa na iwi mai ke poo a na kapuai wawae iīoko o kekahi pahu, i kakau hooi punlpuni ia m'awaho he aniani, e

kalkai malie o helelei ka huila o | loko, oia ka M.H. 1835 a 1836 paha. | E like no hoi me ka ike ole o kela | raau kanaka o Waimea, pela no hoi j ua mea nana i aaamo i Lahainaluna j oleloia mal, na H. Kuihelani ame i Amala i kii mai i ka po, mai Laha-1 inalalo mal a Lahainaluna. ! I ko laua lawe ana a hiki i Lahai- I naluna, ano ke aumoe loa, ua waihoia maloko o ka hale kamana, a ao | ae hiki aku laua ma kahi o Anaru, me ka olelo aku, ua akahele loa ka mana lawe ana mai i keia pahu anianl, he wati paha la, hopohopo loa maua o helelei na huila. “0! he mea okoa maloko,” a kukulu ia ae la ka pahu īluna, aki ia ae la a hemo ke panī, aia ka he iwi kanaka okoa maīluna a lalo, e paa ana no na olona, a ma na wahi i hemohemo ua wīliia me ka uwea, a e kekemai ana na niho. A ua pulwa loa laua me ka weliweli no keiu mea a laua i lawe mai aī, a laua paha i moeahane mua ole al e auamo i ka haī iwi. E noho hoomanao mau ana o kauka Pili no na waiwai o ua nupa nei, a me kana īwikanaka holookoa hol, e lawe i keia mau mea a pau loa i mea hoikeike ma kona aina hanau ma Beritania, oia na waiwai makamae ona alii, na pololu kaulana a Makakulkalanl, ka Kanuloakuaana Puapuakea i hoouka kaua ai ma Puoaoaka, a me ka laau a KamalaIaw T alu me Lonoikamakahiki, meka lana o ka manao, e loaa mai ana iaia na pomalkai a nui loa. i Aka nae, ia kauka Pilī e hooma- : kaukau ana i mea e pono ai ua maa L waiwai nei, aia hoi, puka mai la he . ahi nui weliweli mailoko mai oua l lua nnpa nei, a puoko ae la kona L uwahi eleele hohono, ahe mau pule 1 ka hamu ana i ua mau waiwai nei ame na iwi kupapau a pau loa. A ua minamina loa o kauka Pili, aua i poho loa kona manaolana. Pela no me kela pahu iwl ma Lahainaluna, 1 ua pau no ia ike ahi ma ka pau ana ' oka halekula. 1 (Aole ipau.) i ——oa——