Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 117, 16 August 1893 — Kekahi Mau mea Oiaio e Pili ana ia Koolau. [ARTICLE]

Kekahi Mau mea Oiaio e Pili ana ia Koolau.

I ka bora 1 o ka wanaao o kekahi la ae, ua holo makoa no Hanaleī. la la he Poalua, ua pii aku o Kaumeheiwa, Iwa t Peter Nowlein, Penikīla r Makanui e kukulu i ka papai hale a Stollz i kauoha ai e kukulu, oia wahi he hapaha mīle ke kaawale mai kahī aku o Koolau. A 1 kuu wa no ka i haalele aku ai iaia, ua hoomaka koke ao oia e pii i ke kuahiwi, he mau wahi papaa berena f he huluhulu a me ke kapa aila na wahi ukana. He pu panapana ka kekahlana. I ke ahiahi Poakahi o Stoltz I pii ai iuka e hpomakakīu ai, a i ke ahiahl Poalua i hoī mai aL I ke awakea Poalua, ua loaa pono iho la ke ope ukana o Stoitz ia Koolaa, Paoa, Nlhoa a me kekahi mau mai hoohaunaele, aneane i kahi o Koolau ma e noho ana, aole nae o StoItz malaila ia wa, o ka ai ana iho no ka ia, e aha ana no ka berena. la manawa o Koolau ma i iho pololei ai ī kai a ike aku la e kukulu ia ana ka papaa hale e Kaumeheiwa ma, kahea aku nel o Koolau e waiho I na mea a pau, a e hoi koke lakou i ka hale o kī ia I ka pu. Holo o Kaumeheiwa ma a koe o Peter, hiki aku nei o Koolau ma a hoomaka koke e hao ī na mea a pau e ku ana a hoouna ia kekahi o lakou e hol me ua mau pono la, a hoomau aku la no o Koolau 1 ka iho ana a hiki i kahi o Kaumeheiwa kahi hoi o Stoltz I noho ai. ,Ikahikiana aku, o haalulu ana kekahi poe o ka hale, e kaheana ka wai o ka ili o kekahi, ua piha loa ka poe o ka hale i ka makau, a me he meh la ua kohu Moi o Koolau ia awakoa Poalua, o kana mau kauoha ka i hooko ia me ka elou, ohi ia na pono kipu a pau loa me kekaHi mau mea e ae, a hoouna ia o Paoa e hoihoi iuka, hoonoho pakahi ia no hoī o. Nihoa, Manuīa a me Kala e makai i na makaala, a o Koolau hoi me ka wahine ka i kial i ka hale e ake ana o ka ike aku ia Stoltz, a hoomaka Ēoke no o pepehi kanaka. la Paoa inka, ua nihī hele mai la o Stoltz a hala kahi o Koolau ma a. hoea loa i kahl o Kapahee, a ilaila o Stoltz i kali ai no Paoa. I ka maalo ana ae o Paoa, na kahea aku la o Kapahee e komo mai e ai raiki, oiai o Paoa e nanea ana i ka ai raiki mawaha pono o ka hale, ua puka aku lo o StoItz ma kekalu aoao o ka hale> kolo mālle aku la a hopu ia Paoa ma ka a-i, nakilkii ia iho la i ke kaula a hoiaku la laua ia ahiahl poeleele no ko Kaumeheiwa wahi. Oial laua he 20 paha kapuai a oi mai ka puka aku o ka hale, ninau ana uo o Kala. Owaī koia? Owau

ao o Paoa ame Stoltz. la manawa holo aku nei o Kala e pee. Kahea koke aku la no nae o StoIlz, aole holo! aole holo! e Ka!a, o ku oe ia’u i ka pu. Aole I hoolohe mai o Kala, u kaoī aku la ka pu a StoItz, aole ī ku o Kala. Ikawa i kani ai ka pu a Stoitz, ua ku koke .mai la oīa ma ka aoao hema ī ka pu a Koolau a puka ka poka ma ka aoao akau. la manawa i malule iho ai ke kīno o Stoltz ilalo me ka paa ana o kona mau lima ma kona umauma. A haawi ac la I kana mau olelo hope loa i keia ao. E Paoa! E Paoa! Haawi aku oe i kuu aloha īa Mama, la manawa kahea mal la o Koolau ia Paoa, ua make loa iho la paha ka haole, hoole aku nei o Paoa, hele mai la hoī o Koolau a olelo iho la la Stoltz, no ko paakiki hoi paha, olelo oe aole e moe ko poo a wiwi au no ba ai ole, aia ko pilikia ia. la wa o Koolau i ki hou Iho ai ma ka puuwai a make loa o Stoltz. I kela manawa, aia na kanaka a me na makai I kahakai kahi 1 moe ai. Iko lakou lohe ana i ke Sanī o ka pu, hoomanao ae la lakoo ua make o Stoltz. Hoomaka koke o Kaumeheiwa ī kela wa e holo maluua o ka waa no Maka e hai aku i ka īohe ua make 0 Stolz, a o kekahi poo hoī, hoao e ! pii e ike ia Koolau ma ina hoī ua ki io i ka pu la StoIz, aka, ua hoonoho īa o Nihoa me Manuīa oia ia wahi e pale aku i ka poe hele mai, me na pu no laua, o Wahineaioha wale no ka iae la. I ka hoea ana aku o Wahineaioha, e waiho ana o StoIz ua make, a e kiai ana no o Koolau ma. la wa o Koolau i koi ai e kanu no ia Stolz. Koi hoi o Wahinealoha e kīai lakou a ao īa po a na ke ao e hoike mai ī na mea e hana ai. I ke ao ana ae, aole i puka ka la, ike koke mai la no lakou I kekahi moku e holo aku ana mui Hanalei aku. Ia wa koke no o Koolau ma 1 hoomakaakau ai e pii no ke kuahiwl, me ke kauoha iho i ka poe ola, aole loa; ola e haawi pio, a ina oia e Ike i kona kupiiikii loa, alaila e lawe no oia I ke ola o ke keikī, a pau ka laua uwe aname ka wahīne, alaila e lawe no oīa i ko iaua mau ola. īa Koolau ma e aneane aku ana i ko lakou kahua hoomoana, kani koke no ke oeoe o Waialeale. I ka manao o kekahī poe, he moku keia na Stoitz i kauoha mamua no ka poe ma’i, eia ka aole, 0 ua moku nei i hoouna ia mai e ka Makai nui Geo. N. Wiiikoki ma 0 Luna Mak&I W. E. H. I)everill la, no ka lohe koke ana la aumoe ia Kaumeheiwa ua make o Stolz. I ke ku ana o ka moku, ua hoolele ia he poe kakaikahi iuka, a ua auamo ia maī no hoi ke kino kupapau o Stolz a kau i ka waapa, kauoha ia ka poe 1 koe iho e W. C. H. Deverill ma o Peier Nowlein la e haalele ia Kalalau a pau na hoonene ana. 1 ba moku e holo ana na Waimea me ke kīno o StoIz, ke kaiua la o Koolau ma eona puaaliīlii, a pau na kalokaīo ana, hoomaka nui aku la e pii no ka mauna. Ika nana aku īa wa, aole he helehelena wiwo ko Koolau. O keia ae la na mea apau e pili ana no ka hoomaka ia ana e kii mai I na mai a hiki i ka haalele ana o ke kino make oStoltz ia Kalalau, a rae ka Ike hope iaanano hoio Koolau c kekahi mea ola uhane a hiki ī keia īa. £ puka aku ana ,no na mea piil i ka hiki ana mai o na koa P. G. a me na mea i hanaia. Ua lawa kaua, no ka mea, ke hea mal nei ke ahi pulelo o Makana e hoi ko Kailiili ‘ keiki, oiai ke malu ae la ka la i ke kula. Owau iho no, K. W. K Lauaeomaicaxa,