Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 119, 21 August 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

MOKUNA X. O ka paīena o Leiolonu, o ivapapa kolea ka palena hikhui, aia malaila he peelua nui kiai uia Koleaaa, a o Napeha ka palena komohana, he moo ko laila kiai, a ua makau no na uhane ia laua a hol hou i hope, a i loaa mai i na aumakua kokua, boi hou, a alakai ia i ke ao aumakua, O ke kula o Kaupea ma ke kaha o Puuloa, e heīe ai na uhane auwana e poipoi pulolehua a nananana ai mai ka wiiiwili o Kaupea a Kanehilī. A o ka meakokua e hoopakeie ia no ma ke ao aumakua. He Leiua a ka uhane no, a me ka ulu o Leiwalo ma Hawail, Maui, Molokai, Lunai, Kauai a me Niihau, a he like no nae ha moolelo. 0 ko Maui ao auwaaa, o Kamaomao, o Uehxua ko Lanai, o Maohelaia ko Molokaī, o Mana ko Hawaii, o Halalii ko Nlihau; maanei e auwana ai na uhane kanaka ole. O ke ao Aumakua. He ao nui akea palahalaha keia a he nui ioa na wahl e noho aī, “Ma ka hale o ko’u makua, he nui loa na wahi e noho ai. ,J 0 kekahi mau inoa e ae u ka lanikuaaka, ka lanikuakini ka lanlkuamoamano, kalewalani, ka lewunua, Mapaiaku-a Kane, na Kukuluekalani, a nui aku; ua kapaia o ke ao aumakua: 0 Kanonuiakea ke akua nui i ka mauao ia e ka poe kahiko, nana i hana i ke kanaka, ba lanikuaaka, ba honua a pela aku; ua kapaia ka aumakua nui, He nui na puka e komo ai i be ao aumakua ma o ka piii ana i na aumakua, ina pili i ka wai, i ka moaana, i ba lua o Pele, i ke ao papa nuu, i ke ao papa lani a pela aku, e komo ana iakou a pau i ke ao aumakua, a o keia na wahi noho maluhīa 0 na uhane ma ua ao aumakua nel, He iehulehu wale o na maka--maka, na hoaloha a me na hoalauna malaila, lokahi ko lakou manao, oia . kahl e hui al o na mea a pau loa mai ko ka lewalam, ka lewanuu, na kukulu, na paia-ku-akane a pela aku. A e ike ia ko ka lani me na eheu makani a me bo na kukulu maluna o ka honua a me bo ka naoana anaina ma na kai popolo hua mea a Kane, a pela like ko ka honua nei, ke hui lokahi like nei lakou. Ke Ao o MIlu. Ka po pau ole, ka po ia o Milu, ka po kinikini, ka po manomano, ka papaiaowa, ba papaiakahaoa a nui wale ka inoa o ke ao o Mila ma ka olelo Hawaīi. Ua oleio la, h© ao ino loa keia, he ao hoaloha ole, a makamaka ole; ho ao makau, eha, ' hoomanawanui, i>ilīkia a hoomainoino ia. He ahi no ma ia ao, aia no 1 ke alīi oia ao, ke ahīa a me ka po a me ba hoomainoino weliweli. Uaolelo ia, ua kii aku o Mokulehua z ka uhane o Paeo kana wahlne iiaīo o keia wahi; i kuawe o Pueo iaia iho a make. A iho aku konā uhane ilalo io Milu, la i ka po pau ole a hoopaahao ia e Mllu, a.ma

'ka mana o Elanikaniaula ko 2Jokulehua akua, ua ibo aku laua a hīki Ualo lilo o Manua iloko o ke okooko enaena oke ahi oka po a loaa o Pueo a pakele mahunehune mai laua mo ka maiaoino. Ma ka moolelo Hawaii no Maluae ua klī aku no hoī oia ika uhane o Kaalii kana keiki a loaa ilalo oua wahi nei. O ke kumu I make ai o Kaalii, 1 ai e i ka maia, aole i al mua ia e na akua o Maluae kona makuakane, oia o Kano me Kanaloa, a ika al ana ua hoopuua ia a ’ make iho la, a hoolei ia kona uhane e ua mau akua nei iloko o ka po pau ole. A hoi mai o Maluae mai ka mahīai mai, ua make ke kelki, e kau ana no ka maīa I ka waha, a maopopo ae la no laia, ua hookae na akua ona ao ka ai ana 1 ka maia. He kanaka mahiai o Maluae, no Manoa, uoaa ka aīoa o Kunaloaheokau. O ka maia a me na ai e ae be nuī wale, na na akua ka maia, a o na ai e ae hol, nana a me ka wahine a me ke keiki. Aloha nui oia mo ka minamina no kaua keiki, a hoike mai no hoi ua makua ueī, ua kiola īa ka uhane o ko keikl e maua ala iialo lilo o Mauua i ka po pau ole. A lohe o Maluae no ka make loa 0ka make loa o kana kelki, mihi nui aku oia imua o laua me na mohai kahoahoa he nui wale, aole nae i-na imi ko laua huhu. «Ka! kai no paha he huhu ko ke akuaa maliu mai i ka mihi aku, aole ka! Heaha la ttoi, e make no au me kuu keiki. ī# 0ka hoohīkl īho la uo ii o Maluae e hookeai a make pu me ke keiki, okn iiana no īa Ike keīki a paa iluna, paui ku ka puka oka hale, a noho oiu no ka mako hookeai. A īiala he uiuī la a me umi po, aole he h»he o ua maa akua nei he wahi puie kuumaha ai no laua a hala ho iwakalua la, oia ana no, a hala lto kanakolu mau la, oia ana no. 1 aku lao Kaualoa ia Kane, “E make paha auanei o Maluae, ua hewa io ao kaua, he wikiwikl i ka huhu, a hoopal i ka iala kelki, a ua nui loa kona aloha i kana keiki, a o ko kaua kanaka hol keia nana e malama i ka awa, a e hoolulu i ka maia, a e kaumaha mau ai I na ahi- 4 ahi a pau ame na ae, ahe mahi awa, maia, ko na kaua, a heaha aneī ka kaua uku la Maluae? ī? I aku o Kane, kii kaua e hoola īa Maluae, a nana no e kil ika nhane oke keīki ilalo īa Mamua. 7ī q Mamua ke alii o ka po pau ole, he hou aku o Milu, no kona iao ka, piīau a me kona kiola īa ana ī ka po pau ole. Oia uo hoi ka Inoa o kekahi alii ma Waiplo 1 Hawali, 6 Milu ka inoa. A piha na la he kanaha a keu, ua kau ka nanaiea punawelewele ina maka o Moluae, a aneane no ika make. A ike ua mau akua nei i ka paa o ko Maluaea manao no ka make pu me ke keikī, a nui ko laua aloha nona a kii iho la laua e hooīa iaīa, a ola ae la o Maluae e like no me kona ano mau, aliīU olelo aku lakeakua ia Maluae. “He aloha oe ia Kaalii kau keiki?’ 7 “Ae! nana wau I manao nui ai e make $ūj %t wahi a Maluae. «S loaa no anei ia oe la ke kii ilalo ia Manua? ,ī “Aoleī aka, iaa e hawiī aai olua 1 mana no’a, hiki ia J u ke kii ika uhane o kuu keiki. n “Ae, ua hiki ia maua ke hooko i kou makemake, o ka maua pono ia ka ke akua e uku aku aī ia oe, a e ike hoī oe he mana ko ke akua e kokua ia oe, a o maua pu kekahi Uoko ou, a na maua no e hoopakele ia oe 1 kou komo ana iloko o ke ahl a me ka poalī o ka po pau ole.” Noonoo iho la o Kaue, aole pono ia Maluae ke iho kino kanaka i ka po paa ole, nolaila, hoomalule ia o Maluae, a ma ke ano kinolani oia i kii ai i ka uhane o kana keiki, a ua hlki iaia ke komo iloko o na popiiikfa he nui o ka po pau olo ia Mamua. I ko Maluae iho ana, haawi ma! la o Kane 1 kona kookoo nona ka Inoa 6 Makuukao, he kookoo mana ia, aia Iloko ona ka ai a me Ka ia, na momona a paa o ka honua, na mea kaua, ke ahi a me ka luai pele, ke kai a me na moana wai, ke ola a me ka make. 0 keia kookop no hol ka laua io ai ma kekahi mad wahl o keia mau nae moku, a puka mai ka waī, pela ke kaao ia. C Aole ipaiu) 1