Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 126, 31 August 1893 — NA LETA. [ARTICLE]

NA LETA.

lAole o makov makemake e lawe i ke ko.kol oiia hala no namanao I hoopuka ia malaloo keia poo e ko smkou j»oc mea kakau.l Eannnia L:r,e ia Zacsl:ackalani. i (Hoonsau:;'>.) Ma ka hoomaopopo akahele ]oa ana i ke kulana o keia ma’i knpaianaha nui vrale i keia v?a ma ke kahua ma’i lepera nei. ua ike lea loa ia ke emi a nalowale loa ana _ abu o kekahi mau hiohiona ku i ka weliweli 0 keia ma’i, a ua nalohia aku no hoi kekahi mau ehaeha ino loa a kela a me keia mea i loaa 1 keia ma’i iokoino e olelo iho ai, aole ona oluolu ia mau mea. Ua lawe mai au ma ke ano nui, a ke hoike aku nei imua o ke akea no ka pomaikai o na tansani poe heluhelu. Mamua aku o ka hapa hope 0 ka A. D. 1890, he mea maa mau a i kuluma loa ma ke kahua ma’i nei, ka make koke o ka poe ma’i hou mai, ke wikiwiki e i ka hele i o a ianei me ke kamaaina mua ole i ke ea o keia aina. 0 na ano ma’i luku e ae uo hoi he nui, he ku i ka manaonao a me ke aloha ole ko lakou lalau ana mai a kaili aku i ke oia o ke kanaka. 0 ka pii ana mai no hoi o ka ma’i maluna o ke kino o ke kanaka ia wa, he lua ole o ke kaumaha ino a me ka weliweli ka hana a keia ma’i, aole e ike pono ia aku na maka o kekahi poe' o na pepeiao hoi o kekahi he lewalewa maoli no ilalo a iho mamua a mahope o na poohiwi, kohu paluiu maka o ha lio huki kaa, he ku i ke aloha ke nana aku i ka poe i loaa i keia ano haawina. 0 ka makani a me ka ua kekahi o na mea hoopilikia ino loa oia wa, he nui na home o kekahi poe i hana mo ia e ka makani o keia aina, e hapai ana iluna a kiekie, paki ino iho 1 ka honua me ka hoohuli ana i ka aoao malalo o ka hale maluna, a he lawe okoa aku no ia lana o kekahi mau hale nui a kiola iloko o ke kai me i ka hoohoka mai ina kanaka, a be ua mai no hoi ulu ka limu iluna o na hale a me na papohaku, a_he pau okoa ka maiamai ka ua ia. He oi loa aku no hoi ia o ka wa nui o ba make o na kanaka mai ka 5 a ka 10 o ka la hookahi a oi aku uo. a e kaiū knmakeua pinepine ana ka hele o na luakini, ae loke man ia ana na ieo mnau, owai mai la ia mea i inake? Aloha no ka hoi o mea. a pela aku. 0 ka ai n« kekahi o na mea pilikia loa eia wa, mai na Koolau mai o Maui a me na awaiva o Molokai nei e loaa mai ai ka ai, a ke hoea mai i ke kahua ma’i nei, ua nunui ka ilo, a ua ino maoli no, a iaa oe e haalele ka ma’i aole e lawe, alaila, ma ka herena a laiki e lawe ai a palaoa maka paha, be nui no ka pilikia o ke kii ana i ka wa ino, raa Waikolu e loaa ai, a he nui ka poe i make i ka ua, ke kai a me ke ino o ke alanui. * ‘ Pela no me kekahi man mea

ino eae he nui wale, o hoo- j pokole ia mai ai na la o ko ke kanaka ola ana. 0 keia mau mea a pau a’u i hoike ae la maluna, ua pahua a nalowale ino loa i keia mau makahiki ekolu a oi. E hoomaka ana hoi keia wa oi loa aku o ka nani a me ka maikai mahope mai oko ka Ahahui Euanelio Nui o ka Paeaina hooholo ana ma ka malama o lune, oka 1890, e lilo ke Sabati ekolu o kela ame keia malama i la hookeai a puni ka Paeaina no ka poe a pau i loaa i keia ma’i ana ole, i hui pu ia no hoi me ke kuahana aloha kanaka a ka Moi Kalakaua oia makahiki no, e lilo kona la i hanau ia ai i la haipule a puni ka Paeaina.no ka poe no i loaa i na palapu a keia ma’i, ma kela la 16 poina ole ia’u o ka malama o Novemaba, oia makahiki no. 1 ka lawe ana mai a hoohalike i kela wa i hana ole ia ai 0 keia mau hana hoalohaloha 1ke Akna me ko keia wa, ua loaa mai kela like ole a’u i hoike ae la, koe wale no paha kela wa aka ma’i la garipa i pahola iho ai iloko o ka malama o June a me lulai o ka 1891, i ka wa ia Mr. W. H. Tell, a make ai he 52 poe ma’i ka nui. He manaoio maoh no ko’u ina oka hana ia ana o keia hāna e hooman ia nei ena ekalesia a pau oka Hoomana Hoole Pope, a he lokahi na ma’i e hookeai a hana iuo maoli no e like me ke kulanakauhale o Ninewa, aole io uo e nele ke oia wale ae no o keia ma’i me ka laau lapaau ole, e like me na mea a pau i hoike oiaio maoli ia mai eka Buke nui, ; pela no e hiki ai ia’u ke manaoio me kaike maka a ike maka, ole, a o ka mea e kue mai āba a kanalua paha i keia, ke kapa nei au iaia he aia i nele loa ika noonoo maikai. I 0ka olelo ana ae i loaa o Father Damien i ba lepera ne ka noho ana iwaena o ka poe ma’i, he noonoo lapnwale Joa ia i hiki loa ke hoole maoii ia me ke kanalua ole. Ke noho nn nei rae makou o Wemlolin no kekahi j uuui makahiki loihi, aole loa lie loaa iki i keia ma’i. Pela no me Mr. J. H. Babcock, aole loa oia i uoho pu me hookahi mea ma’i, eia nae, na loaa no i keia ma’i, ano keaha Ja hoi i waiho ole ai kona loaa a uoho pu meka-mea ma’i, nolaila au e manao nei, he mea makehewa loa i ka makaniaka Kaoaokalani ka wikiwiki loa ana e olelo ae ho ma’i lele keia, aole loa no hoi e hiki ke hoole aohe lele. 0 ka malama ana i na kamu 6 aa e ka makamaka i hoike mai ai, he hana kupono loa no ia i na mea a pan e malama ai, mai ka mea ma’i a ma’i ole, aole nae ia he mea e loaa ole ai o kekahi ika lepera ina ua makemako ke Akūa e loaa ia mea i ka lepera., oia ko’n manao. He kokua nui loa no au i ka hookaawale ia o ka poe i loaa i keia ma’i mai ka mea ma’i ole mai. aole nae no ka lole o keia ma’i, aka, no ke. kupono ole maoli no e noho pu. E like no me ka hiki ole ke hoomau ia o ka hihi pu ana o ke kumu waina hua ole me ke kumu waina hua, pela no ko’u manao no keia ma’i. Jno. A. Kakamu. Kalaupapa, Molokai, Aug, 25, ’93.