Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 129, 6 September 1893 — Aohe Koho Balota ma ke Aupuni Hawaii i Hoomalu ia. [ARTICLE]

Aohe Koho Balota ma ke Aupuni Hawaii i Hoomalu ia.

Ma ka Poakahi aku nei, ua weheweheia ma ko makou mau kolamu ua kumu e maopopo ai ko Amerika Huipuia apo mai i keia Paemoku ia Hawaii nei a hoolilo awiwi e paa malalo o- kona malu. He kanalua ko Kalivalana ma no ka aoao hea la e hoolala i kela awaiaulu ana, aia paha ma ka hoohuiaina, a i ole ia, ma ka hoolala ana i aupuni hoomalu ia mai paha ma Hawaii nei. Ma ka Poalua, ua wehewehe hou makou ma ia kumuhana penei; Ina ma ka hoohuiaina e komo ai o Hawaii malalo o ka malu o Ameiika, alaila e loaa ana no paha ka pono o ke koho halota. Aka, ina ma ke Aupuni Hoomalu ia e komo aka ai, alaila he mea maopopo e nele ana ka lehulehu i ua pono nui la, ke koho balota. Ho ia kumu, he mea pono i na kanaka Hawaii e noonoo ikaika no keia mea, a ina he makemake lakou i ka pono koho balota, alaila e hoopii aku lakou me ka hookaulua ole i na luna nui ma Wasinetona, e haawi koke mai i kela pomaikai nui, oia ka hoohuiaina. He mau manao ko makou e pakui hou aku nei ma keia kumuhana. 0 kekahi, oia no ke ano o ke komo ana aku maloko o ka lahui Amerika ina ma ka hoohuiaina ka makemake. Elua no ano nui o ka hoohui, he Hoohui Mokuaina a rae ka Hoohui Teritori. 0 ka Mokuaina, oia no ka mahele aupuni oo, nana no e koho i kona poe luna aupuni iho a pau, nana no hoi e hooholo i kona mau kanawai a pau e like me kona makemake. Pela no ko Amei'ika Huipuia hoohui ana i ka Mokuaina o Tekasa i ka makahiki 1846, he apana ia no ke aupuni o Mesiko mamua. Pela no hoi ka hookomo ana ia 0 Kalepoui i ka makahiki 1848, no Mesiko no kela aina mamua. He mau mokuaina laua, mai ka mua mai o ka hoohuiia | aua, he ano kauaka makua. } 0 ka hapanui nae o na aina jhou i hoohuiia mai ma ke auo •;Teritori ke komo muaanai ! mokuaiua. PelanooLouisiana. Nu Mekiko, Arizoname Alasaka i hoohui mna ia ai ma ke kulana he mau Teritori, aole he mokuaina lakou i kiuohi. He hou loa, he hapa na kanaka i ka wa i hoohui ia mai ai, aole 1 liiki aku i ke kulana kanaka

makua, ua hookama ia nae ma ke kulana keiki opio ko lakou hookomo ia aua iloko o ka ohana hanokauo o na mokuaina, o ke kulana Teiitori wale no i kinohi, mahope mai ua mahuahua na kanaka, na lilo uo kekahi o lakou i mau mokuaina koe no kekahi ma ke ano keiki, he Teritori wale no. Pela paha ananei o Hawaii i kona hoohui ia ana, i loaa ai ia kakou kela pono hanohano loa. E lilo mua i Teritori, no ka mea he hapa wale no na kanaka, aole i hiki i ka 100,000, ke helu pu la na pake a me na lapana, he 200,000 ka heluna kanaka knpono e lilo ai i mokuaina. Aia no make kulana keiki opio ko Hawaii noho mua ana maloko o ka ohana hanohano o ka Eipuhalika nui, aohe e loaa mua ke kulana kiekie o ke kanaka makua. Ma ka hapa nui loa o ka Teritoi'i, ua haawi mua ia ka pouo o ke koho balota, e koho ai i na luua makaainana no ka ahaolelo Teritori kuloko iho. 0 Alasaka hookahi wale no koe, aohe koho halota, aohe hoi ahaolelo, no ka mea he kakaikahi loa na kanaka olaila a o ka hapanui he poe ilikini hupo loa. Eia nae ka hemahema i koe o ka Teritori i lauakila ole ai e like me ka mokuaiua, aole e koho na makaainana i ko lakou kiaaina. Ha ka Peresidena o ka lahui e hookohu i kiaaina uo lakou, pela uo hoi na lunakanawai nui, na Ilamuku kiekie a me kekahi poe luua nui e ae, na ka Peresidena lakou e koho ia, aole na ko ke Teritori poe ponoi iho e koho. Aia a nui na kanaka a loaa ke kulana kanaka makua he mokuaina, alaila na na kanaka e koho i ko lakou kiaaina, a me ua luna a pau na lakou iho, ua kanaka makua. Mainuli 6 keia wehewehe ana, ua maopopo i ua ehoohui ia aku o Hawaii me Amei'ika Huipuia, alaila o kona noho no ia ma ke kulana Teritori, me o na ahaolelo kau kanawai i koho balota ia e na makaainana. 0ko kakou kiaaina nae, oia ke poo o ka Teritori, na ka Peresidena o Amerika e kolio ia ia a me kekahi poe luna kiekie e ae. He mana no hoi ko ua kiaaina la e hoole loa i na kanawai i hooholo ia e aa ahaolelo. He mana no hoi ko ke kiaaina e koho i ka poe hooko i na haua aupuni malalo ona. Nolaila, he mea pono i na kanaka o Hawaii nei e hoopii aku ia Kalivalana e hoomaikai mai ia Hawaii nei ma ka hoohui aina, i loaa ai ia la£ou ke koho balota. aua, a lilo o Hawaii ma ke kulaua hanohano o ke keiki hookama ia, aole ke kauwa kepa ia a nele i ke koho ana nonaiho.