Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 138, 21 September 1893 — NU HOU HAWAII. [ARTICLE]

NU HOU HAWAII.

Ua make kanu loa ia paha ka nupepa Ka Lei Mom!, aole he īke iki xa, o ka hopeaa aku aea no īa e Ilke me ka Holomua. * Ua olowalu ae ka leo o na keikl o ka mokukaua Bosetona, he mea pono e tm ia ae ka hae Amerika mamna o ko lakou haalele ana mai i na kaiaula o Hawaiī. Eīa i ke kulanakauhale nei na komite hoeueu E. S. Tiraoteo, J. M. Ezera, a ka paeaina. No ka hapai hou ana i na koena o ka laua mau hana ma ka ekalesia o Kaumakapili. Ulumahiehie na hana paio a na opīo ma Ema Hale i ke ahiahi Poaiua neī, naauao na hoakaka ana kani uina ka wai o na Molakama i ka wehewehe naauao o na pukaua i kakoo ia maī hoi e na koa pili pono ka la 1 papaenaena. Imua e na opio ma na hana maikai, a lei ī ka hanohano o ka mahaloīa a me ke kaulana. \ > O ke kumupaio e uniki ia aku ana ma Ema Hale, ma ke ahiahi Poallma, Sept. 22, 1893, oia keia: “Ua oi aku anei ka maluhia o ka Iaeraela malalo o na lunakanawai, a *i ole* malalo o na moī? ,? Luuahoomalu D. TV. MahelonaJr., na Pukaua, -Iosla K. Laioha ma ka aoao o na Lunakanawai, Wm. H. Kahumoku ma ka aoao o na Moi. Ma ka aoao hea la auanei e hīnaaika uwahi. i I A ke kakahīaka Poalua ae nei, Sepatemaba 26, e haalele mai al ka mokukaua Amerika “Bosetona,” i na kaiaulu o Hawaii nei a hoi aku j no ke awa o Kapalakiko. Ua hīki I mua mai keia mokukaua i Augate i 27 o ka 1892 malalo o Kapena| Wiltse, kekahi o na kapena i loaa j ka moolelo o ka hoolele ana mai i j kona mau koa moana mauka nei o na ajanuī o Honolulu a kiai i ka maluhia, iloko o ko Honolulu mau | ia hookahuli aupuni o ka 1893 nei. ‘

O ka nul o na hanmana o ke Kula Hanai Kaikamahine o Kawaiahao i keia tnau la mua o ka hoomaka ana, he 96. Ua hala aku ke Kahukula Nui Atkinson i Kauai i ke ahiahi Poalua nei e hakilo i ko ia mokupuni mau kula Aupunī. E holo aku ana na komite hoeueu o ka Paealna, Rev. E. S, Timoteo, Rev. J. M. Ezera a me John 'Wise, no ka mokupuni o Kauai ma ka la 10 o Otakoba o keia makahiki. Ua lohe wale la mai, aole e ae ana ka Papa Ola ia Rev. S. K. Kamakahiki e hol ī ke Panalaau o Molokai, ina he oīaīo na lono e laha hele neī, ua hanau maī kana wahine i pnlapula hou no Hawaiī. Ma keia Poakolu aku, Sepatemaba 26, e haalele mai ai ka mokukaua Amenka “Bosetona” ia Honolulu nei a hoi aku no Kapalakiko. Kai no hoi he noho īho a ike i ka hoohui ia ana o Hawaii ī hiīale na kona aupuni. A ka hora 2 o ka auīna la apopo, e kaha aku ai ke Kinau 1 na aīe o Pailolo a me Alenuihaha, no ke kukīni ana e hoopomalkai aku i ka lehulehu o ka poe kamaaina e pohai ana ma kona mau awa e kipa mau nei o Maui a me Hawaii. Ma ka huakai hope aku nei a ka mokuahi “Monowai” i holo ai mai Kapalakīko a hiki loa i Kikane, he 1S mau la a me 14 mau hora, ke huī pu ia na hookaulua ana ma ,na wahi i kipa ai. Aka, onala i holo wale ia no ke unuhi ia mai na hora o ka apa raa na wahī i kipa ai, he 18 mau la a me 4 mau hora ponoi wale no. Kona la holo loa, he 352 mau mile. * i - 1 ■ - # E malama īa ana ka hoīkehapaha o na Kula Sabati o na ekalesfa makua o Kawaiahao a me Kaumakapili i ka hora 10 kakahiaka o keia Sabatl iho, Sepatemaba 24. Ke kono pu ia nei na makua, ua noa ia lakou na noho o na luakini a elua, no ka noho ana maī e makaikai ī na hana maikai a ka lakou mau keiki, a aole hoi e manao o ke kaa ana o na hana o ke Sabatī ī na kamalīi, noho na makua ī kauhale. He nui ka ona mauka o Niolopa i na la Pule apau, peia mai ko’u lohe i na kamaaina oia wahi. I kekahl ahiahi la pule aku nei, ua pīi holoholo aku la au ma īa uka, o wau a me kuu hoa’loha, la maua I hoea aku ai ma kahi o ka halekuai pake, lohe aku la maua i kekahi leo o kekahi wahī kaikamahineuuku e awea ana ia papa. la maua i hele aku ai a ike pono, eia ka e hakaka ana. A ihea la ka hoi na makai oīa wahī e malama ole nei i ka maluhia oka la pule, e pono i na makai oia wahi e hooikaika e malama i ka maluhia o ka la pule. Ua malama ae na wahiuo o ka Hui Aloha Aina kapekepeke i kekahi halawai ma nehīnei e noonoo i kekahi koi a ka haku aina nana i i hoolīmalima mua ka punana kahi o i I ua poe nei e hoopunana hope nei. CJa ulu ae la na kuee he nui, a kaulai ia ae la na puhikole haalele o i kela Hui Aloha Aina a na kane e } noho poo ia nei o na mana elua, j kela elemakule puniwale o Pawaa j a mo kahi olulo i pae ai i Hana. ! Ua koho ia kekahimau wahine nu- ! nul, aua holo hele ae laua ma o a i * maanei o ko kulakauhale e huli i kekahi mea. Ua hoole na wahine aole e uku i na līlo o ko na kane mau halawai hoapaapa ana.

Ua hoopuka mal ka Aha Kiekie I ka lakou olelo hooholo no kela hoopil koi poho o $1,000,000 a Keoki Makapolena i ka Ona Miiiona. Ua haule ka Keoki Makapoīena koi. Ua hoeha ia mai me ka lima ikaika I ke kakahiaka Poakolu nei ma Kulaokahua, ka wahine a me ke kaikamahine a Mr. T. K- Tjucas, e ka lapana kauwa i hoopau ia aku he mau la mamua iho. Oke kumu, ua naīowale kekahi mau puna a ua manao ka haku wahīne, ua waiho ia ma kekahi wahi okoa i ike ole ia. Nolaila ua kauoha ia oia e hele mai i kauhale. I kona hiki ana mai a nlnau la aku keia mau puna, ua manao iho la kela, e kuhikuhi ia aku ana ua aihue oia i na puna a nolaila oia i hoeha mai aiikahaku hale wahine. Ua telepone ia mai ke kane a ua holo koke aku oia me ke kaiko a hopa i kela lapana, oiai oia e holo mai ana maluna o ke kaa hapaumi. I ke awakea Poakolu nei, ua hele aku he elua mau makai kanaka me hookahi kiu pake e hopu i kekahi poe pake ma Pawaa aenei no ke puhi opiuma. Ua loaa aku kekahi pake e puhi nanea ana i ka opiuma, a he wahine pake kekahi iioko o ke keena. Ai na kaiko o hapuku ana i na lako puhi opiuma a me kekahi tini opinma, he ekolu hapaha o ka opiuma ko loko aole i pau, ia wa ua komo mai la he puali o na pake a hoemu aku la i na makai iwaho o ka hale me na ho, na kapala a pela aku. No ke ulolohi o kahi pake kiu, ua pa mai la kona poo a me ke kino i ka ho, a ua moku iho la kona puniu poo. Ua kii hou ia mai he mau makai eha a me kapena Paka, a na lakou i hele aku a hului mai īa umikumamalima mau pake i Kuapapanui. I ke awakea Poakolu mai ma Honolulu nei ka mokuahi “Mariposa” mai Elikane, Nakilani ame Samoa mai, me 4 mau ohua kapena, 4 mau ohua oneki a me kekahi mau ukana, a o no na aina mamao, he 40 mau ohua kapena. I ka mokuahi ma ka moana mawaena o Kīkane a me Nukilani, ua puka ae he ma’i ulalīl i kekahi ohua keiki a ua hoolele ia aku oīa 1 Aukalana. la holo ana mai aei a ka mokuahī, ua puka liiīii ae ka ma J i ulalii mawaena o kekahi mau ohua kamaīli ekolu a me hookahī wahine oka papa o na ohua oneki, a ua hookaawale ia lakou mai ka huikau ana me ka lehulehu. Ika pili ana oka mokuahi i ka uwapo, ua papa loa ia lu> uka uei poe aole e pii iluna o ka mokuahī, a ua papa pu ia hoi na ohua oneki uole e leīe īuka nei o ka aina. Mahope iho oka hnra 10 ka- : kahīaka Poaha maī, ua holo loa aku ka Mariposa no Kapaiakiko.