Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 150, 12 October 1893 — Kakina ia Spreckels. [ARTICLE]

Kakina ia Spreckels.

Eepalapia iamaiaiia ke Kniiia : Hwaii i ia «e Alii ■ Kopaa. i I NA NINA U I PANB PO- : LOLEIIA. \ OwiliwiU ia o Spreckels a ; Uaku loa. Kakina ke koa W iwo ole 4. Ua komo hoa maī la ka poai ; anee alii iloko o ka noho mana ana I ka hoomaka ana o ke kau o na makahiki elua o 1890-92. CTa hoike ia ko lakou hoea aua mai mamull o ■ ka emi pu ana aku o na hoahu dala, a na pii mau aku na kikoo unuhl a hiki wale i ka hoaīlona kal maloo ioa ma lune 28 i hala, oia hqi ka wa o ka huina o na hoahu he $498,368 wale no, a mai kela wa mai i noho mana ai ke Aaponi Kuikawa, a ke pii mahuahaa hou nei. I mea e uku hou aku ai i ka poe hoaha dala, ua uhaaī iho la ke aupuui alīi ī na dala oi pakeu ilpko o ka waihona, alaila ua hele aku lakou e aīe ma kela a me keia ano i . kahi e loaa mai ai o ke dala. Iwaeaa o kekahi mau āie, ua loaa mai a oe 5 mai he 595 000. me ana he 7J a ka 8 pa-keneta uku panee ho iamu d«Ia. O kelano hoi ka huina dala au i koi pupuahulu mai ai i ke Aupuni Kulkawa e uku koke ,aku ; ilokoo ka la 29 o Mei i hala, a ua kokua like mai hoi na poe kalepao Honoluiui ka hooiawa ana i ; keia huina ma ka lulu like ana mai ī ko lakou loīie aiia ua ake nui oe e hoopiiikia i ke Aupuui Kuikawa. O keia huina aie no hoi ka’u i kamaīlio aku ai i ka mea kakau o ka nupepa «Pwa.e.” Ua hoopohihihi oia i k'e «‘aupuni 57 me ka *<moiwahine,” a ua hana mal la i mea no’u e i aku ai na ka moiwahine i aie i kelā mau dāla. Aole he mea e hikilele ia ai keia'mau hoohuikāu ana, oiai h©- mea oiaio no ua * pohihlhi a pāakiki ko fca moiwahine hīki ana ke hoomaopopo i ka Hke ole mawaena ona iho a me ke aupuai, a ua hoopaakiki oe a me kekahi poe kakoo alii aole ka e hiki i ke aupun! ke ku me ka molwahine ole. < NlNAU EKOLU A MB. SPBECKEL3. «Ua olelo ae o Mr. Kakioa, o ka hoailona maopopo loa o ko ke aupuni kahua paa- ua hoike ia mamuli o na bona i hoopuka ia. E oluolu anei ola © wehewehe mai ia*u nawai la i kuai mai 1 kela poe bona. n Ke pane aku nei au, ua hoolilo ia aku malunao ke pakaukau o ka waihona ma ke kumukuui piha i ua poe a pau e hoea mai aim, a ua kuui ia mai e ka poe nohokupa wale uu o ELawaii, ka p«e ho! I ike i ko lakou waiwai io ma ke kalepaNinau eha a Mr. Spreckels. “Ua olelo ae oia Kakina aohe kanalua no ka hilinai piha o na maka ainana. He makemuke »u iaia e pane -mai ia’u, hēaha la ko kumu ī nee aeai oke Aupuni Kulkawa iloko o ka hale alli, me ka hoonoho

ana i na koa iloko o na keena malalo a rae loko o ka pa, me ka hoonohonoho ana i na eke one a puni i mea e pale aku ai i na enemi, a me = ke kukulu ana i na puknniahl ma ke alo o ka haie alii- Ua kapa anei oīa he kahaa paa iho la keia o ke aupuni, a he hilinal ia hoi e na makaainana.” Ma* ka paae ana aku, ke i aku nei au, ua hoi ka hale aupuni iloko o ka hale alli, no ka mea, he waiwai kela no ka lehnlehu, a oia no hoi ; kahi noho o ka oihana poo o ke au- 1 i puni mai mua loa mai. Ua hoihoi ia na koa iloko olaila, J no ka mea, ola no kahi kupono loa ■ no lakou e noho ai, oiai ua hana ia a hoomakaukau ia no ia mea no kekahī mau makahiki i hala ae nei. Maluna ae oia, ua hoakoakoa ia malaila a ua makaala pono ia hoi kekahl man lolna kaua e ae, aka, he mea oialo no nae ua hoonuinui loa ia ae e oe i mea e akeakea aku ai ia oe a me kekahi poe kakoo alii e ae mai ka hoohoiomua ana i ka oukou mau hooweliweli ma ke kulai ana i keanpuoi, a hoihoi hou ae i ka Moiwahine i pau me ka lima ikaika. īloko o na mahina kakaikuhi 1 hala ae nel, ua hoahewa mau ae oe ma ke kapa mau ana I na alaeai o ke Aupuni Kuikawa ma ke ano he poe << a^hae, ,, “powa,” “hoopunipuni” a he poe -“pepehi kanaka,” a uala aku oe i ka maaao kou inoa a me kau dalaame koa hooikaika ana a pau e hoopaino a e hoiao i ka inoa- .o; ke Aupuni Kuikawa, a e hoalaala ae jsoi i na manao ino iloko 6 ha makaainana b Honolulu, mal na kamaalna ponoi o k& aiaa a na kaaaka ili keokeo, aokaoi loi nae 0 ka poe hope, no ka hoohuunaele aaa. Oiai, iloko no nae oia mau mea a pau, heaha la ka mea hiki la oe a me ke koena iho o kapoai anee alii ke hana, ua pulama mau ke Aupuni '•Kuikawa i ka noho maluhia ana, a a loaa he koena oi pakeu o na dala maloko o ka walhona, o ua hoala la he makeke kuloko no kona maa bona ma ke kumukuai piha kaulike ana e makemake ai ke aīe aku, a no ka wa mua loa iloko o na makahiki ekolu, ua hoololi ia ka haule hope o ka hanako hale leta a loaa he koena 01 pakeu maluna iho hoi o ka helēhelena i hoomau ia ma ke ano he muu akiaki awahua hoopunipuni a alapahi a apahi wale, ke hoomau la nei no nae na hookele ana o ke aupuni me ka onipau, ma ka pakiko a me ke kaulike. Ua manao au ua pololei no au ma ke kapa aaa ae ua loaa ka paulele iā e na makaaiuana. Ninau elima a Mb. Spreckels. ‘•Ua oleio ae o Mr. Kakina, o ke akenai wale no o Mr.. Spreckels, o i na limahana emi. Ua ike no o Mr, Kakina aole e hiki ke ka maa kekahi mahiko maloko o Hawali me ka nele Ikela ano Umahana, aoke kuma wale noo na poe mahl ana e olelo nei ma ka aoao o ke Aupani j Kuikawa, no ko. uke e Ipaa mai na keneta uka makana o 2 keneta mai in Amerika Huipuia muL” Ma ka pane ana aku, ke i aku nei au, uh ike no au i ko holo ana i HoD(>lulu Iloko o kela kupulau aku nei i hnla, a ua koi aka oe i ke Aupuhi Kuikawaa me ka poe mahiai kuloko e «po mal lakou i kekahi kumuhana no kc kapie loa ana i kā houhui aina, a e kukulu hoi i mana i aupuni o ka poe mahiai a waiwai

nui, a e noho hoomalu ia mamuli o ka ikaika, a © hoopae mai ī na limahana pake a hīki i ka wa e hoemiia ai na uku hana i ka $8 a $10 paha o ka mahina, a oia hoi ka wa e ohi ai na poe mahlai i na pomaikaī kiekie loa. Ua maopopo ia’u, ua hooikaika nui oe i kela mea no kekahi mau makahiki, e like hol me oe e hooikaika nei e “hooplha n i ka makeke llmahana” me na pake no ka pono o ka poe mahiai. Ua maopopo no hoi ia'u, oiai iloko o ia kau hookahi ua kue loa na kanaka nana e alakai nei ke Aupuni Kuikawa i kau mau hooikaika ana, a iloko no nae o kou mana nui, ua loaa no nae ka holomua ma ka hooholo ia ana he mau kanawai e hoemi ana I na pake ma Hawaii, mai ka 23,000 iloko o 1886, a haule malalo o 14,OuO iloko o keia la. - Uu maopopo no hoi ia'u, ua hooīe ia mal kau mea i hoolaia ai e ke Aupuni Kuikawa a mc ka poe mahiāi pu. Ua maopopo no hoi ia’u, ua ae aku oe a me kekahi poe mahial e noho nei ma kahi e a e lu nei hoi i ka oukou mau dala ma na aina e, e paio ia ka hoopaapaa dala i mea e uhi pn ia ai na noonoo e ae. Ua maopopo ia*u me t ke kanalua ole, ua ae ka poe mahiai e noho kupa nei, ka poe hoi no lakoa ko lakou mau home ame na ohana maloko o Hawaii, a I auamo kino i na poīno, na ehaeha a me na pihoihoi o ke aupuni hewa, a me na hookahuli aupunī mau mahope iho o ka hoolohe ana i kan mau paio e lawe lakoa a hoohana i ko lakou mau . pomaikai me ka hookomo ole mai iua iimahana pake. Ua maopopo no hol Ia 7 n, ua pane ia oiai oe e kekahi meamahlai kaulana he mau mea e ae no kekahi a ke kanaka e ola ai rna keia ao mawaho ae o ke dala, a oial o ke kaona maoli o ka hoohuiaina he hoemi ana mai ia i na pomaikai o ke kopaa, aka ua hiki no nae ia lakou ke ola; a no ia mea, ua oi no nae ko lakou makemake i ka hoohui aina, ka maluhia, a ine ke aupuni onipaa mau me na dala emi mai, mamua o ua loaa mahuahua aku me ka hoomau ia o ke kulaualana o ke kuokoa 6 ke aupuni, ■' Ua inaopōpo ia'u, a ua maopopo no hoi ia oe, a ua maopopo no hoi i ka poe mahiai o Hawaii; a ua maopopo ' ho hoi i na makaainana o Amerifca Huipuia, ua like no ka pohihlhi ame ka paakiki o ka loaa ana mai i na poe mahiai Hawaii o kela mau keneU 2 makaoa o ka paonao ka lakou kopaa e like me kela moolelo o ke kanaka waiwai, no ke komo anaike aupuaioka iani, a I makemake e loaa kela mau keneta makana no ka paona, oia ka mea i ake ia ai e loaa ka hoohui aina, ua haililli oe i ko lakou mau nooooo malkai a ua hoike kuhihewa hoi oe i ko iakpu mau manao, Ua maopopo ia’u ke nana nei oe ia Hawaiī ma ke ano he k upono wale no kela wahi no kekahi poe mahiai kakaikahi wale iho ao, a i . wahi hoolulu hoi no ka poe lopa a hupo loa. Ua niaopopo hoi ia*u, o ka poe e Imi nel l ka hoohuiaina ke nana nei lakou imua e loaa ke kulana mulalo o ua loina akea o ko America noho ana kuokoaa me ona l lehulelm «Anagalo-Sukoaa” maloko o Hawaii, a e noho ilokoo ka malu-

bla a me ka lokahi me na kamaaina ponoi oka aioa, ka poe koi i ku-. pono maoli e lllo i mahele no ka lahui o Amerika. Oka mea i puka ao mawaeua ou ame ke Aupunl Kuikawa, oia no na dala ame ua keneta e kue ana i ka lo ame fce koko. Oka io ame ke koko mailoko mal no ia oka welo hookahi nana I kukulu a holomua ka laaakila o Ameeika, a e knkulu aku ana me ka nele ole maloko o Hawaii. He mea hauoli ia J u ke hoakaka hou'aku ia oe i kekahi mau mea e aku i loaa i ko r u ikaika k© hana pela. Owau no kau kauwa hoolohe, L, A. Thbcst02T # Wasinetona, Sept 19Washington Post, Sept. 21.