Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 156, 24 October 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

Auhee aku la na haole i ka waapa a ki mai la 2 na pu, a paku aku la na kanaka ī ka moena, a nuī no hoi na kaoaka i make, aki nui mai no hol na poe o ka moku, a make kekahi poe o uka o ka aina. Nolaila, hee aku la o Kalaniopuu I nka me na kanaka, a me na alii, a lawe aku lalakou I ke kino kupapau o Lono i uka, a me na haole 4 i make pu me ia, a hiki iluna o ka pali o Kaawaloa. A laila, hai iho 0 Kalaniopou i ke kino kupapau o Lono iloko o ka heiauj a pau ka hai ana, alaila, holehole la na iwi o Lono a hooma ia Ika la. Okaio a me na mea a pau, ua puhi ia ī ke ahi. Ua ai hewa ia ka naau o Lono Kapena Kuke e kekahi mau keiki ekolu; o Kupa, o Mohoole, a me Kaiwikokoole. He mau keikialii no lakou, Ua hoopunipuni la lakou he naau ilio, a ai lakoa.* Heihoi ia aku la kekahl mau iwi ona ma ka moku, a ua malama ia kekahi mau iwi e na kahuua i mea hoomana. I ka la 28 o Feberuari, holo ka moku mai Kaawaloa aku, a i ka la 29 ku ma Kauai, a mai laīla aku uo Niihau. Aika la 25 o Marakl kona nalow r ale loa ana aku, ao ka pau no la o kona holo ana mai mu keia pae moku. Lohe aku la na kanaka ona aina mamao i ka make ana o Kapena Kuke, aole holo hou mai na mokn, no ka mea ua manao lakou he lokoino na kanaka o Hawaii nei. A i ke au o ke alli Kamehanieha L, alalla holo nui mai lakou, a ike i ka lokomaikai o ia alii, holo nui mai na moku me na waiwai kalepa o lakou, a kuai aku a kuai mai me ka maluhia ma ia hope mai; aole no hoi •makau na moku i kē ku mai ma Ha-_ wail nei, no ka mea ua ike pono la■kuH ka lokomsdic&Lo_na,.kanaka. Rjn <uvnu x au nīflT ma Kealakekua ia mau makahiki; o na inoa hoi ma ke kapa ana aku a kanaka, okoa ka na haoie. He elua mau moku i ku Uke maī, o OIo ko laua mau inoa;o-Iaoa na moku i loaa mua mai al ka lei i Hawaii nei. A mahope mai o laua ku hou maī he 'moku, o Kanikani ka inoa; ia moku 1 loaa mua ai ka pahiia Hawaii nei. A mahope mai ona o Kapilipakela; a mahope mai no hoi ona o Kane; a mahope mal ona- o Koki; o Alika mai, o Palaunu mai; o Kapilimaka mal;amahope mai o Vanekouwa. Ma Kealakekua wale no kahi iku mai ai o keia poe moku a pau. Ua ku mai nohoi kekahi poe moku ma Kauaī, a ma Oahu, a me Maui no hoī, aolenaei loaa ko lakou mau inoa a ko Hawaii nei i kapa aku ai. No Kalaniopuu. He kelki oia na Kaeamamao i kapa ia o Kalaninuiaiamamao, ka Keawe Nui hiapo kapu. O Kamakaimoku kona makuahine, o Keoua kona kaikaina, aka he makuakane okoa ko Keoua, oKeeanmoku a Keawe, o ko Kaeamamao a Keawe kaikaina ia, a i nohō likē ia Kamakaimoku a Kuamuanu, ko Haula a me Naihe kaīkuahine. He alii ikaika o Kalaniopuu i ke kaua. Ma ke kaua ana i kapaia o Puunene mawaena o Alapal a me Peleiholani i ka 1738 .paha, he pu* kaua oia a me Keoua no Alapai ia wa, he opio laua ia wa.. He elua makahiki o Kamehameha I. ia manawa. Mahope mai he elua manawaa Kalaaiopuu i kauaai ia Alapai, i ka 1749 a me 1750, aole no i lanakīl«;a i k» 1752 lilo oīa i alll no Kau a me Puna. Ma ia wa i make ai o Alapai, a iīlo o Keaweopala kana keiki ī moi no Hawaiī. Aka, i kekahi . makahīki mal kipi ia oia e Keeaumoku ll. ahee mo-ku kohekohe i ► ka moana; a hui o Keeaumoku me , Kalanīepu a haāwi ia ke Aupuni, A . i kekahi makahikl ae, 1754, make l o Koaweopala ia Kalaniopuu a makia ia ke aupual iaia.