Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 158, 26 October 1893 — H£ MOOLELO Hooniua Pmiwai ;no: Ka Opio Nobo Waonahele [ARTICLE]

H£ MOOLELO Hooniua Pmiwai ;no: Ka Opio Nobo Waonahele

KA HIAPAIOLE O kA PU RAIFERA. Ka Puuwai Waipahe. :nona: Ka Umauma i Lalapa ia e ke Ahi oka WiwoOie, ao ka Ui Kaiii Puuwai. k. Aka, iloko no nae o na wehe wehe pololei a pau a ka opio, na waihoia aku laka hihiao ka opio imua o ka aha hookolokolō maoli o‘ka aina, ame ka hookauiaa ole la, ua lawe loa ia aku la ka opio a hoopaa ia iloko o kekahi ona keena paa loa o ka halepaahao. MOKUNA IX. KA HALAWAI IIOOPAEAOHAO. 0- ke keeua i hoopaaia ai o 01ando, oia kekahi o na keena paa loa ma ka papahele ekahi oka halepaahao, aole hoi he wahi e hiki ai ke mahnka; a ua maopopo i na kamaaina a pau oia wahi, o kela kekahi o na keena paa loa o ua halepaahao la o ka ehaeha. Ua piha paha he hookahi hora aoi mahope mai oka hoopaaia ana o ka kakou hiwa hiwa, a koa wiwo ole, aia hoi, ua nakeke mai la ka laka o ka puka a hemo mai la, a komo mai la o Mr. Besewela Bakale. He kanaka kino puipui ano pahaahaa keia, a ua o mai kekahi mau lauoho hiua ma kona poo. He helehelena ano kapukapu, a me na kuemaka e hoopupuku mau ana, e hoike mai ana he kauaka huhu ino ame ka hoomauhala. 0 keia ka lunaaupuni kiekie 0 ke kulanakauhale o Jamestown, a oia no hoi ka mea nana 1 hoopii la 01ando. T ka wa a ka ppio i ike aku ai i kā mea i komo mai, ua hoomaopopo ko-

ke iho la no oia he enemi ino loa kona, oiai, ua hoomaopopo koke aku la ia ma na onohi maka o kela kanaka, he naau kona i piha me na hana maalea he nui, a he naau hli ino hoi. Komo mai la ua Bakale la a kokoke x kahi a ka opio e noho ana, u me ka minoaka maalea ma kona mau papalina, ua pane mai la oia: “E ka opio, he hihia koikoi loa keia ou i hopu ia mai ai, aka. ke lana nei nae ko’u manao, e puka aku ana no oe me ka pilikia ole. He mea hiki ole ia’u ke manaoio iho ua hewa oe malalo o keia karaima, oiai he opiopio loa oe, a aole hoi e hiki i kou naau ke upu wale no ka hana ana i kekahi hewa eleele e like me keia.” “Ina hoi ha ua loaa kela noonoo ia oe, ’ pehea hoi oe i hoopii ai ia’u?” wahi a Ōlando i ninau aku ai me ka leo kuoo moakaka pono. ' Aole i manao mua kela Bakale e hoopuka aku ana keia opio i kekahi ninau o ia ano imua ona, oiai, ua manao oia e hoka wale iho ana no.ka opio e .like me ka hapanui o naopio. e ae a pau ana i maa mau ai, no ka mea, he kanakaoiai hopohopo nui ia e ko lailapoe,' aka, aole pela keia opio, ua ano hoka ke kanaka naau hookano malalo- o na huaolelo a 01ajido, a ua hiki koke ole iaia ke pane mai. “He hihia hiki ole keia ia’u ke pale ae, no ka mea, o kela ilikini i make ai, he kanaka oia i noho lawelawe malalo o ke aupuni no kekahi wa loihi, a he ilikim hoi i mahalo nui ia e na kamaaina o keia kulanakauhale, a nolaila, ua hiki ole ia’u ke pale ae mai ka hopu ana i kou kino, a ke lana nei ko’u naau e hiki ana no ia oe ke pale nou iho, a hoi aku me ka lanakila.” “Ina eia ke kaulike maloko o keia aina, alaila, he mea oiaio e pukario ana no au, oiai, ua make no kela ilikini malalo no o kona hoao ana e lawe i ko’u ola,” wahi a 01ando. “0 ko’u hauoli nui loa ia, ina he mea hiki ia oe .ke pale nou iho,” i pane mai ai ua Bakale la roe ka maalea, aka, ua hoomaopopo aku la no uae ka opio. “I hele mai nei anei oe e Mr. Bakale e pahenehene mai

i ia’u?” i ninau koke akuaika i opio me ka puapuai ana ae o . ka ula ohelohelo ma kona mau papalina nohea, Huila koke ae la na makao ua kanaka la, a me ke kakali ole, ua pane mai la oia: “0 ko’u pahenehene iho la anei ia o ke ake aku elanakila oe mai keia karaima a kou lima koko i hana ai?” “E haalele mai oe i keia keena a e hoi aka ma kou wahi e ke kanaka maalea hilāhila ole, a na’u no e malama no’u iho,” wahi a 01ando. “E ka opio, mai lawe oe ia’u ma ke ano he enemi noo, oiai, ina au e lilo io ana i enemi nou, alaila, aole ou wahi e pakele ai,” wahi a Bakale me ka manao paha e makau ana o 01ando iaia, oiai oia ka luna oihana aupuni kiekie loa. Eia nae, ua hoohoka hou ia oia e ka opio noho waokele. . “Heaha ka oe? E manao ana anei oe e punihei wale aku ana au mahope o kan mau ole- ’ lo maalea? Ua ike hoi au o oe ko’u enemi, ahe enemi hoi oe 4« • • * 130 ka mea hala ole e like me a’u nei, nolaila, okanmaumeā a pan i hoolala ai, e lilo aua ia i mea ole, a pela no hoi oe.e lilo ai i moa ole. Ha kela akna kahikoln e kanpaona mai ia kaua. E like me ke ano oka hana e uku ia mai ai.” Mamuli o keia mau olelo walania a ka opio, ua hiki hou ole ia Bakale ke pane hou mai, aka, ua ake nui nae oia e kuka hou me ka opio, oiai, he hopohopo oia malia ua kamailio paha ka ilikini i ka opio i kekahi mea hnna, oia hoi kona kipe ana ika ilikini e hele a powa ike ola o ka opio, nolaila, ua hoao hou aku la oia e hoomalimali ia 01ando, aka, ua hoopau loa o 01audo ike kuka ana me keia kanaka, aua ike j no ka opio ika manao o keia kanaka maalea. Mahope iho oka hoao hou j ana oua Eakale la e kamailio j hou aka i ka opio, ua huli ae la oia a haalele mai la ike keena o 01ando i hoopaapio ia’i. j Ika hala ana oua kanaka la, ua noho hou iho la ka opio maluna o ka punee, aua hoohala oia ia mau hora o ka auina la ma ka noonoo ana no kouā makuahine, ame ka ui nohea Ada. Aole i pau.

fie Kapena znoka wahiae. I ke kakaLiaka Poakola aku nei, ua ku mai ke kialua holo lealea “Tolna,” he 15 la mai Kapalakiko mai. 0 kona kapena ho wahine alii, o Countess Festetics konainoa. He mokukuna keia nonanatona he 78 ka nni a he makani ke oe ka holo ana. Ika po Poaoao ka ike mua ia ana o na manna kiekie o Hawaii, ai ka la kapu mai ma ka hikina ae o Maui. Punia oia i ka ino nui a lilo aku kekahi waapa i ke kai. 0 ka hoohhli īa no ia o ka moku ; a hookele ia mawaena o Maui a nfe Kahoolawe; alaila holo m'awaho o Koolau, Oahu, a ma Waialua a me Waianae ke kau puni ana mai nei a hiki i Hunolulu. 0 keia moku, ua kapiiiia ma Kapalakiko, a he hae Amenka koua e kau nei. Ma ke kanawai aia a he kapena Amerika ka mea e pono ai. Holaila o ka wahine ke kapena, no ka mea, he wahine Amerika ia. 0ke kane Count Festetics, ka mea nana e hookele ika moku, he Ahi Ausetuna oia. 0 De Tolna kekahi inoa o laua, “Festetics de ToIna.” He aliikoa no ka. puali kaua lio ke kane, o kona makuakane he Puuku no ka Emepera o Auseturia. Ke manao nei laua e helema keia huakai i elua makahiki e kaapuni ai i ka henua, maluna o.keiawahi moku liilii. Eha na luina oluna, ‘he malama moku, he huli pahu, he kuke a mē ke kuene wahine. He umi na kino uhane ola a pau oluna okamoku. 0 ka wahine, he kanaka waiwai no Kapalakiko kona makuakane, o J. B, Haggin. Elua wale no makahiki i hala aku nei ko laua mare ia ana.