Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 159, 30 October 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

Mahope iho, nIa ae la kona manao e holo i Māui ēkaua ax me Kamehameha nui ke alii o Maul, a e hoopalahalaha aku Iliona mana aupuni malaila. - . 'I ka' 1759 paha, ua holo oia a kaua ma Maal Hikina, a lanakila oia, lilo ma!. b Koolau, Hāna a me Klpahulai mau panalaau noHawaii. . Ma ia ‘wa mai, kipi mai la o Kee; aumoku iaīa, a kaua ma Pohakuomaneo, a auhee o Keeaumoku, a pae i MauL • A malaila no, mahope iho o ka make ana o Hamehameha • * Nui, kipi hou o Elalaeiliili i Waihee, a auhee hou, a pae i Molokai, loaa hou no ia Kaheiali i Molokai, a auhee hou oia no ko kolu p ka manawa, a pae olulo i Hana, ola ka 1767 paha. O ka lau o na kukui ia kaua. A malaila, i ka 1768 ae i hanau ai o Kaahiimanu -na Keeaumokume Namahana ma Ponahakeone, HanaMaui. He inau kaua e ae no ka Kalaniopuu ia Kahekili, aole nae he lanakila, e auhee mau ana ia Kahekili, oiai, e kokua ia ana o Kahekili e Kahahana ka Moi o Oahu, ma kahi oKumahana i wailanaiano kēpi, ika 1773. MeKahahana nohoio Keaulumoku ia wa, he haku nele kaulana, a me Kaopulupulu ke kahuna. Ika 1775 holo .hpu mai o Kalaniopuu a kaua me Kaneolaelae ma Elaupo, aolo ola i lanakila, ua auhee aku ma na waa. Ma la kaua ana i komo al o Kamehameha a me ke Kuhaupio ilokp o ke aluka o na haneri ihe laumeki e lele makawalu mal ana Imua o laua me iie mau pakaua la, aole olaua mea i mauuhue; a'ualike hoi ke kanaka* i ko laua lima ke loaa aku me he auhau la ka paapaaiaa. Haila i mahalo aka ai o Kalamopuu i ka ikaika o B[amehameha. I kekahi makohiki ae, holo hou mai no o Kalaniopuu a me Kiwalao kana kelki e kaua me Kahekili ma Wailnku; ilalla i hoouka kaua ai na Alapa, a luku nui ia lakou e na koa o Kahekiii, a make kekahi. mau alii

> ma ia kaaa ana* O Inaina, o Keaweliano, a nae Kanehailaa. Ma ia i kaua i kaulana loa ai o Pulu ko Kai hekill koa maa ala hala ole. E ole o i Klwalao, nana ī kii Iko lakou ola, i a pakele. O Kakanilaa ka inoa o ua kaua la; o Kamokuilimaka kahi . Inoa. Ika 1777, holo hou o Kalaniopuu ma īke kaua, a pae ma E!aupo, a kaua malaila; ua kapa ia īa kaaa, o Kalaehoahōā. A mai laila aka aLahaīna, a kaua hou, ailaiia i ku ai o Kekahaapio i ka. pololu a Pua ma ka opiopu, a uhai ia ka pololu e Kamehameha, a paa no ka maka o ka pololu pela, a ola no; a hiki mai i ke au o Kamehameha I i nohoaliiāi, Mai laila aku a Lanai, kaua hou, a hee kā puukaua o Hookio, a ua lakuia na alii kaua olaila, o Keliiaa ma. O Kamokauhi ka iuoa oia kaua. Oka Kalanīopuu kaua hope loa, oia no ke kaua i kapa ia o Kamakamimī. Ma īa kaua ī aloha ai o Kahekili i na makaaiaana, ahelo maī oia e kaua ia Kalaniopuu ma Hamakuloa, a hoouka kaua nul malaila, ama ia kaua ana i ku mai ai 0 Kapena Knke, a e noho ana o Kalanlopuu ma I Wailua Koolaa, Maui, 1 ka 1778. He nui no ko Kalaniopuu make- , make e hui na moku a pau malalo ona, aole nae 1 hooko ia, olelo ia no kona paakiki loa ma kona manao . Iho, aole hoolohe ike ao aka papa . kuhikuhī a na kakaolelo ame na t kuhikuhi puuone ona. Ko ka make aha o‘ Kalaniopuu. Amahope iho o ko Lono make ike no oiai kona auo palupalu ana$ āLaiia,: haawIoia i ke kauoha.ia . Kiwalaoa: me . Kamehameha kana » . mau keiki. r Penei: El O'kanoho- , alli ka ia oe e.Kiwalaoa ka’a keiki, , aia Kamehameha hoi kou.kaikaihā iaia “ka mo’a ana o ka aina.” ”E like ko' oluā noho ana, aole '0 ( iho mai ko iuna e hana ino-i ko lalo, āole hoi ko laio ia luna. Mahope iho, ika 1782, make o Kalanlopnu ma Waiohukini, Elau, ;he 3. mau makahikī mahope mal o Lono, a lllo iaKiwalaoa fca nohoaiil maluna o Hawaii Komohana, a o Keawemauhili kona kakaolelo ā me ke alakai aupuni.' I O Keāweaheulu hoi ko Kamehameha. Mahope iho ; no, kipi iho la kekahi alii o Hilo, 6 Iniakaloa; ka inoa, a māke oia. Aua makemake o Keawemauhill na Kiwalaoa' e hai ke kino make o ua alli la i ke akua ia Kukāilimoku, a oia hoi ke ano.o ka poni ana ona alii oia wa. Alalla hoouna ia na kanaka e kii i ke kupapau o Imakaloaj a lawe mai ma Pakini, na Kiwalaoa e haL A lohe hoi o Keaweaheulu, alaila houna ae la oia i kona kanaka nui oke alo, e ukaliaku mahape okela huakaī, a © hoohuli i ko lakou manāo e lawe mua i uka o Kamaea, kahī a Keaweaheulu o noho aka; a ina no ka aeole maī, e lawe mai maka ikaika. Ai ka ana, ua ae mai lakou me ka oloolu,. a ua hooko ia , ko Keaweaheulu makemakē, na k B na keikialii haku e hai mua ana i , keklnomake. Aka, no ko Keaweaheulu makemake e hoao i ke koa a me ka wiwo ole o Kamehameha, i he alii haauao no o Keaweahulu, ► kauohaakula oiala Kamehameha l e hol ika -mua, oiahoi ka helau, i l ka lēle e moe pu ai me ke kupapau l ma ia' po a ao. [ : : LAole ipaū.)