Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 163, 6 November 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

E! e akahele, e malama. anei i niho! .Alaila, manao.ae la oia no koha mane, ua walania loa ko Keea'umoku manao, a puana ae la, ka! o niho ka ka mea manao nui! aole ka he aloha i kahi hulu makau i koe: A ike o .Kamanawa i ko Keeaumoku popilikia iloko o ka uluaoa anaoke kaua, maha pono'mai la 0 Kamahoe, a pa o • Hiwalao i ka pohaku, a hlna mai lā o Kiwalao ma kahi kokoke loa ia Keeauinoku, a hooikaika ae la ola, a loaa o Kiwalao, a moku ba a-I, a nohae pu ka opu o Kiwalao, no ka mea, ua paa na lima o Keeaumoku i ka mikini lima lei o manu, he niho mano 1 hoonoho ia a paa pono ka poho o ka lima. A make iho la o Kiwaiao, a auhee aka na’Iii e ae a me na puali kaua o ko Kiwalao aoao. A mahuka aku o Keoua ma ba waa, a nohoalīi oia no Kau a me Puna. O Keawenaauhili hoi, ua mahuka aku ia ma ka mauna, a lilo ola i alii no Hilo. 0 Kona, o Kohala a me Hamakua no Kamehameha. Kaua 2 Kauawaa, m. h. 1783. la makahiki no, kipi o Kanekoa kekahi • alii o Hilo ia Keawemauhiii, a hee o Kanekoā, a mahuka, a noho me Keoua i Kau. Aole i liuliu, kipi hou o Kanekoa ia Keoua, he hoahanau ho Kanekou e hele ana io Kamehameha la; a ke ae la ia, a wehe ae la i kona malo, a hele aku la ia i o Kamehameha la ma Kona me ke koa aai. A ike 6 Kamehameha ia Kahai e hele mai ana pela i onala uahoopiha loa ia kona puuwai i ke aloha

no Kahui, ma o Kaaekoa la. Nolaila, kuka pu ae la o Kamehameha me kona mau kuhina no ka pono ke hele aku e kaua ma Hilo, a ua poao ia ia lakou. Ona kuhina ona, 0 Keaweaheulu, o Keeaumoku, Kameeiamoku a me Kamanawa, o lakou no ko Kamehameha I mau hoa olelo ma kela a me keia mau mea nui e pono ai ke Aupuni. Aua mau mai no ia ano i ka lakou mau mamo, a i na mamo a Kamehameha. A makaukau lakou no ke kana, pii aku la lakou ma ka mauna, a he nui ka uaawa o ka mauna, a nui no hol ka poino o ba huakai kaua, aka, aole no i kuemi hope lakou, a hoouka ia ke kaua me ko Hilo a me ko Puna, a me ko Kau poe; aole no nae 1 hee o Keawemauhili ma ia kaua ana. A hoi aku la o Kamehameha ina'a Laupahoehoe, a malaila kekahi heiau nui a kauhma, o Haako’a ka iaoa, a hoi loa aku no Kona. Oīa o Laupahoehoe mua. A mahope iho, i ka -1734, make o Kekuhaupio ma Napoopoo, Kona Hema. I kekahi makahiki ae, ulo ae ko Kamehameha manao e hele i ke kaapuni e Ike i na makaainana, alaila hele aku la o Kamehamehaa noho ma Laupahoehoe. Inala o huakai e hoolulu ana ma ia whhi, ua loaa ia ia wa i holomalu aku ai i kahi po a pae ma Pana i Keaau- ; Iko lakea hooko? koke ana aku o pae ma kahi awa i maa ole i ka pae. malihinī ia, ,aa ike koke ia mai hv ke Ālii/a hōojio mai la kēkahi kanaka, ££ el o Paiea kēla, aia kē noho mai la 1 ka pola o kā waa,” a hoomaka koke aku lana kanaka e holo no ka maka’u, iloko oka ulu hala. I ka pae ana, ua uhai koke aku la ke Alii, aole me ka manao e hana ino aku ia lakou, aka, o kona ake e halawai a kukakuka pu aku me lakou, aole nae na kānaka i maliu maī. Ma keia uhai ana, poholo iho la kekahi wawae ona i ka mawae pohaku, a paa loa, a ua kaawale loa ola mal kona poe hoewaa aku. I ka ike ana mai o kahi kanaka lawa-i-a ua paa ke Alii, nihi ae* la oia maloko oka paia hala, a mahope pono mai, uhau iho la i kana hoe maluna pono o ke poo o Kamehameha, a hilihili aku la ke kihe’a ana ake koko iluna o ka pa-ala. Mahope iho, hlki mai la ko lakou poe, a hemo ae la ke alil, a hol aku la ika waa. Hoauau ia iho ke poo 0 ke alii, a papa mai la oia i na hoe waa, penel; I hol auanei kakou a hiki ea, a i ninau mai auanei na’lii 1ko kakou wahi i hele ai, ame ke kumu o kuu eha ana, mai noho oukou a hai. A hoi aku la lakou, a mailaila aku a HIIo, a ike oial .na koa o Kihekili he nuī wale i hoouna mai ai no be kokua ia Keawemauhili, a UIo ia i kumu hewa no Kahekili ia Kamehameha. A maopopo iaia ke kumu o ko Keawemauhīli ma hee ole iaia ma ke kaua o Kauaāwk, C Aole ipau.)