Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 184, 12 December 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

He oīuio, ua holo mai keia poe haole Bukini aku ma Kauai īka 1815 aka, a kukula lakou ī ka papa kaua maloko o ka pa kaua ma Ha. nalei, ama Waimea, malalo oke alakaī ana a Dr. Sfaeffer. A1 ka 1816 ae, holo mai lakou * Oaha a kukulu papu, ma ke kahua a Kaleimoku ī hoolala ai. Aua paa hoi ko takou manao e lawe io no ia Oahu. ī ko Kamehameha lohe ana ī kela lono, alaila, hooana aku oia ia Kaoleioku kana keikī hīapo o na la opīo a me Kaleīmoku, Ulumaheiheī, Kalhe, Kaeaaumoku, ame Kaikioewa, a me na kanaka he nuī loa, e kii e kaua me ua poe haole Bukini la. A hiki lakou I Oahu, hookuke aku la i ua poe haole la, alaīla, kukulu iho la lakou i ka pa kaua. Ma ia wa, make iho la o Paulo Kaoleioku, ko Kamehameha hiapo, 0 kona mau la opio, l ke 60 o kona mau makahiki. Ma ia wa no, ika malama o Novemaba 21, 1816; ku mai ia he wahi moku mannwa Kukini nuku, o Burīck ka Inoa; o KlapenaKohzebu, ma Kealakekua oia ī ku mua ai, a holo loa mai 1 Ōahu, a komo i ke awa o Kou, Honolulu. 0 kela ka moku manuwa mua loa 1 komo i ke awa.o. Honoluln; a haawi ae la oīa ī kona aloha ma ka hoonakolokolo ana ikona mau puknniAhi nanuL A i ka la 14 o Dekemaba, haalele oia ia Konolulu. Ama īa wa no hoi I hookumu / raua ia ai ka Hae Hawai i hae no ka lahui. A i ka 1817 ae, Ika malama o Ianuari, paa loa ka pakaua a Kaleimoku ma ī kukulu ai, i kapaia o ka Papu, A mahope iho, kua laau ala iho la o Kaleimoku i Oahu a me na alii a pau; a kual aku la i lole uo lakou a nui ko lakou waiwai ma Oahu. A pela no hoi o Kamehameha ma Hawalī; a ma ia wa i kuai ai oia i kela moku i kapaia, o Kalahoiile. Ua hoomau o Kamehameha i ke kuai laau ala ana, a paa na makahiki 7 kona noho ana ia Hawaiī, ’ mai kona hoi ana mai i Oahu aku. A make oia. A kua Ia no ike kau ia Llholiho, aia KauikeaoulL A o ka pau loa ana no ia o ka laau ala; o ka laau iiilii ala ole wale no ■ 7 koe. TTA T. MAKEANA. A hala na makahīki ehiku oko Kamehameha noho ana ma Hawaii, mal kona hoi ana mai Oahu mai, make Iho la ia ika la 18 o Mei, 1819, ma Kailua, Kona akau, Haw B U. I ke 82 a oi o kona mau makahikl, ina nae he oiaio ka oleloia, ua hanau ia oia i ka makahiki 1836 ma Kopoiki, Kohala-akau, penei ka moolelo: 1 ka nui loa o ka mai o Kamehameha, a aneane*hiki ole i na kahu-

na ona ke hoola iaiaf alaila olelo mai la kekahī iaia, U E ahe e knkulu i hale no kou aku, no Kukaiiimoku, ī ola oe. 7 ’ Kokua pu mai la na alii i ka olelo a ua kahuna nei, a kukulu io iho la i heiau, a paa no ia la, a kapu īho la i ke ahlahi. Wawa wale ae la he lono olelo na ke kahuna a me na alli, e pue ana lakou īa Elamehameha e noi i kanaka no ua heiau nei. E pau iho ana na kanaka I ke auheei kahl e pee ai, no ka makau i ka make; a he kakaikahi ka poe i koe iho 1 ke alo aliL Kakali mai la na kanaka ma kahl a lakou i pee ai, a owa ke kauwlla, hoi mai la lakou; a ua pau ae la ka wa e make ai. Aole no paha i ae o Kamehameha i kela manao o na lii a me na kahuna, aka, ua lohe ia nae kana olelo, tc l kanaka na ke alil. Oko na lii wa no hoi ia ī olelo ai īa Liholiho, a pela I holo ai na kanaka, A noa ia pule nul loa iho la ka maī oke aliī; aole hiki ke oni no ka nawaliwali loa. A hiki hou maī ka la e kapu hou ai ua heiau la, alaila, olelo hou aku la oia īa Līholiho kana keiki, «o ; hele 1 ka pnle a kon akua hulu, ia Kakallimoku, a oka mea malama no ia o ke akua.” Mahope iho f knkulu ia Iho la he elua mau wahl hale, a malalla e noho ai, me na kahuna ona me ka lapaau ana. A Poakolu pu iloko oua mau wahi hale nei, nawaliwali loa iho la ke alii, a pau ke komo ana o ka ia. A ike iho la kana mau wahine a me na keiki, a me na kaikamahine, ame nalliapau malalo ona, ua nawaliwali loa la, hoihol ae la lakou iaia i kona haleA po ia la, hapai ia mai la imua e ai, hookahi no wahi oolo pu al me kahl muolo wai iki i komo. Olelo akula naliiiaia, «i huaolelo kauoha na makou.” Aole kela i ekemu iki ae, a hapai ia aku la i ka hale moe. A kokoke paha i ke kau, oia paha ka hora 10 oka po, hapai hou ia no i imua e aL Aole i pau.