Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 186, 14 December 1893 — NA LETA. [ARTICLE]

NA LETA.

[Aole o makou makemake c lawe i kc koikol o iia h&la no na maaao i hoopuka ia m&lalo o keia poo c ko makou poe mea kakau.l Moi NaneaMe. Lunahooponopono; Aloha oe: 0 ke kulanakanhale o Babnlona, na hoopuni ia e ka papohaku 60 mile ke anapuni, 300 kapuai ke kiekie, 75 kapuai'ka manoanoa. Aia hoi maloko o keia pa, e kahe ana ka muliwai nui o Eaperate a puka ma kekahi aoao a komo loa aku la i ke kaikuono o Peresia. Mai ka wai aku no hoi o keia muliwai i hoouliuli ia ai na mea kanu o ke kulanakauhale e hauoli ai ka manao o ka moi me na makaainana a pau meia. Maluna no hoi o keiapai kanu ai ka Moiwahine Semiramis i kana malapua me na kumulaau nui a oia hoi kekahi o ka hiku o na hana kupanaha o ke ao nei. I ka wa i kilohi ae ai ua Moi nei ma o a maanei o ka pa aole hemahema i koe, kani iho la kana aka, no ka mea, aole mea hiki ke wawahi i keia pa a pii mai paha maluna. TJa noho nanea oia me ka noonoo ole ae i ka poe mawaho o ka pa. E kuu lala ana hoi i kona mau iini palena ole. Aia hoi ka Emepera Cyrus o Peresia mawaho 0 ka pa kahi i noke ai i ka elieli i mau auwai liilii e hookahe ia ai ka wai o ka muliwai nui. 1 ka pau ana o keia mau hoomakaukau ana, ua kali ka Emeperaika manawa kupono. 1 ka hīki ana mai oia manawa, ua wehe ae la oia i na poowai o kana mau auwai a kahe aku la ka wai o ka muliwai nui ma keia mau auwai a lilo hoi kona ala mua i aina maloo. Ma : keia ala ka Emepera i komo : aku ai me kona poe luhi, a loaa aku la ka Moi e nanea ana me kona mau makaainana kona mau kiai i pauhia i ka hiamoe maloko o ka malu- ; malu o keia pa. TJa hopu pio ia lakou a ua wawahi ia ka pa. 0 ke aupuni hoi o Hawaii, ua hoopuni ia e ka pa i kapa ia ke kumukanawai e noho poo ia ana e ko kakou mau Moi. Ua hoao mau ka Moi Kalakaua e hookiekie ae i keia a hiki i ka oi ana ae mamua o ka Kamehameha V. Kani ae la kana aka me ka manao maoli no aole mea nana e hooni ae ka wai ua lana malie. Aia hoi ka muliwai nui ka Aha Kuhina, o kela haole hanai hipa o Lanai me na lunamakaainana hoopilimeai, e kahe ana malalo o ka malumalu o keia pa a puka loa aku la i ka hale ai o hoomaunauna Mai keia muliwai hoii hoohoihoi ia aku ai ka manao o ko

kakou Moi mamua o ke ko ana o kona mau iini palena ole. I ka ike ana o ko kakou Moi ua palekana oia mai keia pa ae mamuli o ka lilo kaokoa maoli ana o na mana a pau, ua noho nana oia me kona Aha Kuhina me ka noonoo ole ae i ka poe mawaho, e lu helelei ana i ko kakou mau pono, a-i hoonuu, inu a ohi pu me ka poe hookahekahe wai. la lakou nae hoi e nanea ana i na kohi kelekele o ka puukolo. Aia hoi kekahi poe mawaho kahi i elieli ai i mau auwai e hookahe i ka wai o keia muliwai ma ke ala okoa. Oia hoi nahana o luneEO, 1887; wawahi ia ka pa ma ka la 7 o lulai, a maloo hoi ka Aha Kuhina o hoomaunauna. Oili pulelo na moho o ka aoao hoomaemae ma ke kau koho o Sepatemaba 12, 1887. Pili pu i kumupali na wahi koena iho ikekau o Kovemaba 3,1887. Pelekua hou ka Moi, noho nanea no ko kakou komo pu a,na aku ma o ko kakou mau waha olelo i ka mana hooko. E like me ka kakou i ike ai i ke kanawai i hooholo ia ma Decemaba-28 r 1887, no ka.hooponopono ana i ka oihana makai kuloko o ke aupuni. Qia hoi kekahi p na kanawai a ka Hon. J. K. Kaunamano i hue pau ae ai no ka hoopuka ole ia o ka palapala hopu ma ka inoa o W. R. Kakela. Ua hoao ka Moiwahine Liliuokalani i kanu i kana malapua maluna o keia pa, oia hoi ka loteri a me ka opiuma, a i kona ike ana aole e ulu ana —. Ua manao maoli no oia e wawahi i keia pa eku nei a hoala hou i ka pa i apulu a popopo, haalele i kumu e hooko ia ai kona mau iini e like me kona kaikunane. Ua hookuu mai la oia i na nahesa akamai loa e komo mai iloko o kona aupuni e hoike aku he kumukanawai iuo keia. He elau pu ? eia ka maikai a pela wale aku. Ke ku ae la uoia o ka hapanui, hopu i ka peui-kakau; iho la e kahea ia kumukanawai hou, me ka maopopo ole ia lakou o ke kumukanawai e ku nei i keia la a me ke kumukanawai e hoolaha hou ia mai ana. He mea hewa aneikokakou komo pu ana aku iloko o ka mana hooko? Ka mana hoi nana i uhauha i ko kakou mau pono mamuli o ka hooko ana a ka mea hookahi. Ua uwe aku kakou i na makahiki i hala e hoopau ia ka Aha Kuhina o Eapikona no ka hoolilo hewa wale i ke dala. Aole i nana mai ka Moi i ko kakou mau leo. I Moi no oia i na makaainana, i aupuni no hoi ia ia kakou. Ke haohao nui nei au i ko’u mau makamaka Hawaii

oiai lakou e kamailio ana i ka mea a lakou i kaniuhu ole ai mamua. Oiai ka aina malalo o ka kakou mau lawelawe ana, ua hoolilo wale ia ke dala no ka hnli iwi, no ka aialo o ka Moi, no kahi manuwa Samoa, na Komisina i na aina e, huikala wale ana i na Kuhina no ka hoolilo wale aua i ko kakou dala, na haawina hoomau i na io ponoi a he nni wale aku. Aole loa au i lohe iki i kekahi Hawaii ponoi e kaniuhu ana no ia mau mea, he hookahi wai o ka like ia. Aka, i keia mau la, mea ae ke dala i na koa, na makai a pela wale aku. Ke hooko nei na haole i ka ke kalaiaina, e hoolilo ia ke dala ma na mea e hoohua mai ana ika pomaikai o ka lehulehu. E hoolilo aku i na koa i mea nana e kinai i ke ahi i kona wa e a ae ai, e hoolilo i na makai i mau ka maluhia. Heaha la ka waiwai o $.50 keneta ke hoolilo ia i na iwi mamua o $40 i na makai no ka wa hana hookahi? Na oukou ia e pane ae. S. K. Haina. Kohala, Hawaii, Dec. 11, ’93. ————————————