Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 187, 18 December 1893 — HE KAAO HOONAUE PUUWAI NO PUAKAOHELO KE Kaikamahino Alii. KA Ui Oi Kelakela o Ka Nani a me ka Maikai. NANA I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI. KA Uii Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua-kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka honua nie. [ARTICLE]

HE KAAO HOONAUE PUUWAI NO PUAKAOHELO KE Kaikamahino Alii. KA Ui Oi Kelakela o Ka Nani a me ka Maikai. NANA I HEHI-KU NA KAPU O KUAIHELANI A ME NUUMEALANI. KA Uii Hiolo ai ke Kapu a me ka Mana o ke Kiowai kupua-kahi e hiolo ai ka nani a me ka maikai o na mea kino kanaka o ka honua nie.

Kē ELlOWAl KAP0 A ME KA MAyA Kupua E KIAI IA ANA E KA Hoku Alii he Umikumam^I*CTAJ 0A LILO 1A MAKA X SDEA OLE' I KA NAXI 'A SIE KA,Ul 0 .Hawaii* " • / —: — ' : Ua pehia e ka ua kaniiehua, a o ka hele ia a piha na molama he umi ono hou ae la ke alii i ka hee pali o ka lae o Keokea. He mea ole, ua loaa mai la ka hee pali, a ia hoi ana mal o ka mea nana 1 kii, ua nui loa ka hee kaa palL ī hoi mai ka hana, ua moa ka ulu pulehu, a o ka makikoe mai la no la a pau ka aīualu, kaka a wali, unuhi mai oe i ka ikoi o ka ulu a hahao aku ka heepali iloko a loihi ka waiho ana ilokoo ka ula, ua moa, a o ka ai iho Ia!*no ia, e nahu pu ai me Ka ulu. 0 ka hele īa a piha na malama he umīkumamakahi, a i ka la mua o ka umikumamalaa, Lka po i o Kaloapan, a I ka malama i o Hinaieleele, ua ka ua koko, kui ka hekili, olapo ka uwiia, nei ke olai, a kahe kā wai. I hanau ae ka hana he keikikane, a ua > lilo ka hoomaemae ana o ke aliiopio i na alii a me na kupūna. 0 ka hele la a piha na la kapn heiau he nml, mokapiko, kani ka pahu. E ha ihakamaka heluhelu o keia moolelo, mea maa’mau nā na hiakua.ame na kupuna ka hanai i na keikL 0 na keiki mua o keia ohana ua hoohiki p’aa laua, Ina e hanau hou mai ko laua maauahlne i na keiki hope, aole laoa e ae ana na hai e hanai i ko iaua mau pokii na laua ponoi no e hanai. Nolaila, ke ike ae la kakon i ka manao e keia msn ālil, ua kokua ia keia manao o laua e Alenoho, ke kllo, ua lohe na alli a t pau i keia manao, oia ka moolelo o j keia kaao, he ui keia mau keiki,"ua like me_ka ula o ke ahi ka ula o ko laua mau ilL 0 ka hele ia a pau ka hoomaemae ana o ke keiki, ua kapa ia ka inoa o ke alii opio o Puakanakamaikai, IHo ka hanai ana ia Pua-

kaunaoa, ,keiki Mapo. -Ua hanai iakeiakeiki.e kona kaikuaana, aia ka hale alli o kela poe 1 noho ai ī Mokuoia, aia i kai ae o Waiakea, he moku aiaIlokoo ke kai, he kapu kela wahi I ka wa e noho ana kela mau alii, a o ke kanaka e hele ana ma ka āe one he make wale no ao ka waa e holo ana a kokoke ma Mokuola, ho make wale no., Okahii pana al keia wahl o Mokuola, he pohaku aīa iloko o ke kai, he pohaku i’laula, a mailaila mai i loaa mai ai kela lnt» mā kela -mokupuni. O Mokuola oia a hikii kela wa. v Ua hanai īa'o Paakanakamaikai e kona kaikuaana me he kanaka ma* kua la. la koko no hapai hou o Kapoho, a o kā hele ia a piha na malama eha, ono hou ae la ke aliī i ka anae o Waiakea a me Waiakaea, Puna, aia i kai o Kula, he mea ole ua loaa keia mau ono a ke alii. Ua lawalu īa kekahi anae, a ua ai waha iakekahi. Ua lawa ka ono o kealii a me nahoaai. 0 ka hele iaa piha nā malamā eono, onahon ke aliii ka.opale..moe:onftiO Kalapana, ā me na āholehole monaona o Waiakoiea, he Ipa keia wahi mai - Hiip aku a hiki i Puna, aka hoi, o ka^pno ā ke alii he meā ole ia ioa, e ola ana m . - *. • - • *' • noka opole, e hanu aha no ilōko o ka limu pakalea, a o kā aholehole e oni ana no, ua owiliia i ka limukala o ka loko, aole 1 aui ae ka ana o Ponanaīo, ke kukini ola mau la, oia hikī ana mal no o ka i-a a o ka unahl ia iho la no la. 0 ka hele piha na malama ewalu, ono v hou ae īa ke alii.i ke ku-mu o kai o Puhi, a me ka olali o kai o Papai, o kela wahi kahi i uhauiaai ke poo o Kamehameha i ka .hoe e ka poe lawaia a puka ai ke kanawai he Mamalahoa, he meaoīe ka loa oia wahī i ka onoo ke alli, a ua loaa mai la keia mau ono, ua ai a lawa, a koe na na hoaal. O ka hele ia ai>iba na malama he umi- . kumamalua, he la hoopoliiluhi kela, o Hoaka oia ka la ī hanau al ka mea nona keia hooheno, ka ui kaili puuwai, ke o mai hei na lapa uwila o ka lani, heua koko kenihiae la mauka o Mokaulele, ke hoonakulu mai la ka leo o ka hekili pamalo, pouli ka aina i kā ua awa, a e hoike māi ana he aiii nui a hoea mal. Ma ka auina la o ka la mua o ka la umlkumamākolu, oia ka la i puka mai al ka mea nona keīa moolelo kanlana o,ka wa kahiko. Ua holke mai kā lani i ka paulehiā, ua maikai ke- ola o kx makuahine i ka wa i hanau ae ai o keia keiki, I hanau ae kaiiana he kaikamahine,,ua lilo . koke no ka hoomaemae ana i na alii, kani ka pahu, holo_ ke kao, o ka heleiaa pau na la kapu heiau a hala na la he umi mokapiko, kapaia ka inoa o Puakaohelo, IHo ka . hanai o keia kaikamahine ia Puakoolau, e like me ka mea i hoike iā maliina, na laua no e hanai i ko lana mau pokli. Ia manawa a lakou e noho nei, ua lawe na kahu hanai o keia mau alii hope i ke kapu alii kiekie, a o na mua hoi, ua lawe laua i ke khpu haahaa loa ma ko laua lilo jma i mau kahu hanaī. Ua hoihoi loa ia na alii opio i kai o Mokuola, ilalla ka hale alii. 0 ia nnho aku o lakou nei a nui na hanai a laua nei, oPuakanakamaikai, he uī, ua līke kona ili me ka hua o ka alani Ka memele, he pali ke kua, mahina ke alo i kau a

mea oka maīkai, ua iilo ka malamalama o Kolau halo o ka Ula i mea ole ika ili o keia keiki, he mea nui ka nanl o keia mau keīkl ia Hilo a punL Pela no hol ka mea nona keia moolelo o Puakaohelo ka nani oi kelakela o Kaoai, ua like ka ula o kona ili me ka nioi pala ula wena, he nani ma ke kua he nani ma ke alo, oba u!a o kona ill, oia no ke kukui oko laua hale ikapo a me ke ao, e pio mau ana ke anuenue iluna ona hale o *ta mau alii nei i 'ka po *a me ke ao, ae ua mau ana ka ua koko, a he hoallona hoi ia o na lii kīekle o* ka aina. Ua ike ae la kakou i ka ui o keīa mau alii, o ko laua nani, .oia ke kukuL oka hale e noho ai ikapo a me ke ao, be kuhīhewa ka mea e hele ana ma fce one o Waiolama ke. hūli ae fce alo i kai o Mokuola e nana ai, ua manao eia ua pau na hale 0 na keiklalii ike ahi. i kau a mea ' • • • •» pka ula. wena maoli mai o luna o kaupoAU, hepuiwa ka mea akahi a ike i kela mea hou. v O ka poe oHilo .iho, ua kamaaina lakou i kela mea, a Ina no Puna mai fce kanaka, aole e nele ana be kuhihewa. .Oia iho la. na hooheno ana ma keia.wahL 0ka hana. mau no ana kahu hanal, oka pii īka māhiai i na wanaao a pau a he loihi hol kahī e pii aij aia luka o Kāumana, aia i na pun o Halai o uka aku, akā, o ia loa he mea ole wale no ia ia laua neī, no ka mea, oka lana hana ike 1 « iaokamahiai. E hoomau aku -kakou ia laua e ■pli mau ana i ka mahiai i na wanaao a pau me ka _znanao ole ae he hana ko hope o kauhale, E huli ae kakou e nana ina lil opio e hiamoe ana. la l*ua 'e hiamoe ana, ua ike muā no o Puakaaakamaikai. ua hana.na kahu hanai o laua iuka i ka mahlai, mamua aku o ka pii ana ae o ko laua nui a me ka hanl oi kelakela i palua ia i ba nani ona mea a pau, ua komo no ba hoohihi iloko o laua no kekahi a me kekahi o laua. He mea oialo kelu eka mea heluhelu, oiai na opua eku klai ole ia ana. Nawai | hoi kaole, aka wai olu ka hoi iao ke kanaka, oka puni kauoha ana lii, ua pono. i Ua lia mau na lil opio ia lauaiho, aole nae laua iai i ka hua I papaia, okalia wale no i kela wa ame | keīa wa, aole no he kii mai o kahii - kekahi, pela no laua a elua, ua 3 hele nae ka pouwāi a haale ike pili. • [Aoleipau.j