Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 191, 26 December 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

Oiai hoi o Llholiho ua hoi mai Kohala mai, a e noho ana ma Ka'waīhae, mamuli o kona hookaawale īa ana no ka haumia o ka aiaa, a aia pu hoi malaīla o Kekuokalani kona kaikaina, ka Keliimaikai keiki, i kapaia o Keliimaloknloku, ko Kamehameha I, kaikaina. I ka hiki ana mai o na elele a hai aku la īa Līholiho e hoī, ma ke kauoha a Kaahumanu a me Kaleimoku. Hoole aku la o Līuoliho, ma ka aua a Kekuokalanī, no ka mea, ua maopopo no iaīa, īna e hol aku ana ke alii, o ka ainoa no la, a ua menemene nul oia o make auanei ke alii ke aī noa. Pela iho la ī aua aī o Kekuokalani. A hoi aku la na elele a haī aku la KaahumanU, a lohē ola a me na alii, a ua kaumaha 'loa ko Kaahumanu' manao. Alaila, hoouna hou mai la laua la Eka. A hui oia me Liholiho olelo aku la ia. I i mai nei ou kahu e hoi oe, a ua ae aku la oia. la wa, ua hele aku la oiā e halawaī me Kekuokalani, a hoakaka aku la no ka hoi. A koi aku la ia ia Kekuokalani e hoi laua. I mai la kela, e noho no kaua, he i-a no o kai, he ai no o uka. A i kii hou mai ou kahu ia oe ea, he alo no he alo, makau wale ka m&ke ana ma ka nahelehele. -Hoole aku la o Liholiho, aoīe au e noho. Hele aku la oīa a ee i ka waa a hoi aku la i Kaīlua. la la no i pae aku al i haha ia aī na mea a pau e pili ana i ke kukala ana a Kaahumanu i ke aupuni īa Liholiho, e like me na mea i hoike ia mamua ae nei. A pau ke knkala ana a Kaahumanu, nana ae la o Keopuoianī kona makuahine iaīa, a I ko Liholiho alawa ana aku, kuhīkuhi ae la o Keo- ; puolani i kona waha, e ai noa. A ua ike na kanaka i ko Keopuolani hana ana pela, hoino loa lakou iaia. A ma ia ahiahi no, aī noa iho la o Kauikeouli, na Keopuolani i hoai noa. A i kekahi la ae, hoolana aku la na alii a me ke alii nuī ma Kawaihae, a haipulē Iho la na alii a me na kanaka malaila, a aī kapu hoa iho la ka poe i ai noa, a me ke alii nui no. Noho haipule nae me ka ona rama a me ka lealea pu no malaila. īa manawa, oia hoi ka 1S19, ku znaī la ī Kawaīhae he moku manuwa Farani unku, oia o rUranīc, kapena Freycinct, a bapeteoia ia o Kaleimoku a me Poki e ke kahunapule Pope o ua moku la. A pau ia noho aoa ma Kawaihae, hoi aku la o Liholiho a me na aiii ī i Kona, a malama iho la oia i ke kapu heiauokona akua Kukaīlimoku ma Honokohau.

i♦i • _ t A noa ae la, nooana mai la o Kaaimmanu ī kekahī elele ike alii, $, oa hui la oia me ke aliī, 1 mai l la ke aliL Heaha kau ololo I hele | mai nei? I aku la keia, i hoouna i īa mai nei au e kou kahu e psle lani ; kou akaa ke hiki i Kailua. Alaila, kulou iho la ke alii a liu- i lialiu iki, a oleloaku la i ke kanaka. i 0 hoi, a hoi aku au. A hoi aku ia ; ka elele, alaiia. hoouna aku la ke ! 4 • i alii i kekahi elele e kii i aama, ai j ka loaa ana mai, oka iou iho la no 1 ia. A holoholo iho ia o Liholiho ma*; luna o ka waapa i na la elua ma ka ■ moana o Kona, me ka ona mau i ka i rama. Eia hoi ke hoomakaukau ia ; i nei ia mau la na ai a pau no ka ai noa ana, na Keopuolani a me i , Kaahumanu keia mau mea. Aua ai iho la no ke alii, ake hoopunīnini mai la ī ka moana, A 1 ke ahiahi o ka la elua, pohu loa iho la ka makani, a molulea īho la ka! waapa ī kahi hookahl, a ua'kii ia > aku la ena kahu Hoapili ma ma na waa kaulua a loaa ola, a hoe ia aku la i Kailua. Hoolalelale aku la o HoapIIi wahine i ka ilio, a ai iho la oīa me na kahu wahine onu, a īnu rama pu, a puhi pu 1ka ipu paka , hookahi. t A ike mai iana kanaka'ua ai a ■ inu pu ke ahi me na makuahine ■ ona, oia o Keopuolani ame Kaahumanu, ame na kahu o Hoapili wahine ma, alaila, o ka hoomaka no ia o ka ai noa. la po no, aī i ka loko oka ilio, a hoomaka ka noa ona mea kapu e ae. A komo īho la ke alii īka hale lauhala, ono ae la no ī ka inea e ono ai, lalau ae la no . loaa, aohe mea lako ole īa ia. Ua lako na mea kapu » . 1ka hoomakaukau ia. L Hoolale ae la ia I mau wahi hale 1 e noho aī. A ike pono iho la na kanaka ua noa ke kapu o ke alū a me 1 ka ai noa. ■ Lawe īa aku la ka paaa makuaL aina e haawLi na makaainana wa1 hine ame na kane, ī kuīkahi ae ka ai noa o ke aupuni. 1 Ai ka malama o Okatoba, ua hoouna aku o Liholiho ī kekahi kanaka ma Kauai e hai aku ia Kaimualiī eai noa na alii a pau, a me ■ ha makaainana. A ua ae mai o Kaī- ■ mualii īa manao o ke aliī uui. Aua ai noa o Kauai, Oahu a me Maui, ■ aole nae iae oluolu kekahi poe alu ! ika ai uoa ana, ua kue no lakou, a ' ■ na kaua ka poe ai kapu ika poe ai noa. 1 KE KAUA AI NOĀ MA KUAMOO ME KEKUOKALANI M, H. 1819. . A lohe o Kekuokalani kekahi alii, ke keiki ako Kamehameha I. kaikaina. ua ai noa ke alii nui, hui 7 ; hu loa iho la keia alīī īa Kaahu* manu ame kona mau hoahanau a pau ika hoai noa ana o lakou i ke alii a me ka ai noa ana o ke kapu ’ alii o lakou. No ia mea i huhu loa ai keia alli, a he makemake aī kapu no kona. ' Hookaawale iho la oia a noho ma , • . ' Kaawnloa no ka makau ī ka ai noa. ■ Mahuka aku la kekahi poe kahuna 1 ame kekahi poe kaa kana mai a Līholīho aku, a noho me Kekuokalani. Hooikalka nku la lakou īaia L e hoopaaklki ma ka ai kapu, Peneī lakou ī elelo ai īaia: Aole hala a na alli aia mamua, i 1 nele ae lakeu ika aina ole e līke me ■ keia hala. A haawi ae la lakou i ka : aina no keīa alii. Pela io no ka olelo ako onei poe kahiko. 0 ka haipule ka mea i ku i ka moku, aka, o na alii ai-a he ilihune. Nt> ia oleīo aka poe kahuna, ua 1 hoopaakiki loa ia ka manao o keia ■ alii ma ka ai kapu, aua manao oīa e luku ika poe ai noa. 1 .: j A ī»īoo ae 1a k« aina ia mau la, j ma no n;t makM;dnana ame aa alii ( i manMo mahope o Kekuokalani, a he uuku na makaainana a me na alii i holo mahope o Liholiho ke alii nui ia wa.