The Liberal, Volume I, Number 41, 1 February 1893 — MOOLELO I HOOPOKOLEIA O KA POE KAULANA O NA AU A PAU. [ARTICLE]

MOOLELO I HOOPOKOLEIA O KA POE KAULANA O NA AU A PAU.

MAHELE XXII Lawe oia i ke kulana hoolulu mawaho aku o Touion; a no elua makahiki, ua parū paa la eia na aumoku kaua Farani mai ka puka ana mai mai ko lakou mau awa mai iloko o na ino, a he lua ole kona hoomano a ahonui. I keia wa, aia no o Napoliona ke hoohana ia i kana mea i manao nui ai ma na pali o Boulogne no ka ae aku ma kela aoao no Enelani. Ua piha o Boulogne i na moku kaua lawe koa i makaukau no ka nee aku mawaena o ke kowa; a ua piha pu hoi na koa, ka poe hoi na lakou i lawe haaheo iho ka lanakila ma ko kahua kaua o Austerlitz kue i na Emepera o Auseturia me Rusia. O ka makau wale o ka adimarala Farani Villeneuve me kona weli nui i na hana kamahao a Nelekona ma Aboukia, ua hiki ole iaia ke hookokoke i ke mea a Napoliona e ake ana e wahi pu aku ia i ka laina o Nelekona e hoopuni ana ia lakou, alaila, o ka wa ia o Napoliona i manao ai e lele aku maluna o Enelani me ka hakalia ole. I ka hiki ana mai i na ia hope o Maraki, 1805, ua mahuka aku ia ka Adimarala Farani Villeneuve mai Toalon aku me ko Nelekona ike ole -o kana misiona nui, oia ka hookui aku i kona aumoku kaua me na aumoku kaua o Sepania a holo loa aku no Inia Konohana, alaila, mailaila mai e hoi hou mai ai no na kai o Europa no ka wehe ana i na aumoku Sepania me Farani, i hoopuni ia e na aumoku kana o Enelani ma Ferrol, Rochefort a me Brest, a e paa hoi ia lakou ke kowa o Enelani me kekahi aumoku kaua mawaena o ke kanalima me kanaono moku kaua.

O na hana a Villeneuve i kinohi ua holopono; aia oia ma Matinique i Mei, a ua hui mai me kona aumoku he aumoku mai Cadiz mai; aka ua mau no ka lapu ana o ko Nelekona uhane maluna o ka Adimarala a na moe pono ole oia i ka makau ia Nelekona; aka, ua holo aku oia i ka malama o Iune no na kai o Europa, a ua hoao o Nelekona ma i ke akamai alalo o ka Adimarala Farani. I keia wa i nalowale ai o Villeneuve me kona aumoku, ke noke nei o Nelekona i ka huli iaia ma na kuono a pau o ke Kaiwaeuahonua no kekahi mau la lehulehu; ua lolohi no kana huakai mamuli o ka nui o ka ino; aka i kona lohe pono ana ua hala i Amerika Hema, ua kuupau aku oia i ka holo o na aumoku o Beritania i kela manawa, a nee aku ia no Amerika Hema mamuli o na lono hoopunipuni; aka nae, i kona hiki ana i Martinique akahi no a loaa ka lono oiaio, ua hala aku o Villeneuve me kona aumoku kaua. Haalele oia ia Antigua i Iuna 13 me umikumamakahi mokukaua e hahai ana he iwakalua mokukaua o Farani me Sepania. Aka ua hookaulike oia i na moku ona i hiki ai e ike ia aia ia ihea ka moku Adimarala o Villeneuve. Oiai, aole no oia i noonoo ike ke hoi nei keia aumokukaua no ke kowa o Enelani no ke kekoo ana i ko Napoliona ae ana aku no Enelani. Aole no o Villeneuve i loaa iki ia Nelekona ma ka moana. Alelanika, aka, mamuli o kahi mau moku ona i hai ia mai ai kahi i nee ai o ua adimarala Iwikuamoo ole ala. Aka, na Sir Robert Calder i hookui kaua aku ma na o Sepania, aka, aole no i ano nui loa, aka, ua hookula ka huakai a komo koke aku la ko aumokukana Farani no Ferral, pela i pahua ai ka holo pololei ana no ka akau. Aka, aole i ua hoea mai ia o Nelekona kona hahai mau ana i ka adimarala Farani a aohe no i maopopo

pono iaia aia la oia i hea, no laila, na holo loa aku la oia no Enelani. No ka lohe ana o ka adimarala Farani aia o Nelekona i ke akau, holo loa aku la oia mai Farrol aku no Cadiz ma ka Hema, a he hahaki ana hoi i ka papa hoohana a Napoliona kona haku. I keia wa o Nelekona ka adimarala poo o na aumoku kaua o Beritania, a holo loa aku ia no Cadiz ma na ia hope o Sepatemaha e kaua me ka enemi. O ka nui o kona aumoku he 34; a o ka Villenuve oia helu no. Aka, ua ike e noo o Nelekona, aole e lele kaua mai ana kela adimarala. Farani ke ike mai ua like ka heluna e na mokukaua, nolaila, hoouna aku ia oia ewalu o kona mau mokukana he wahi e loa, oiai ua ike no o nona ana ka lanakila ke lele kaua ua ia mai. Ma ka la 20 o Okatoba, aia o Villeneuve me na aumoku kaua o Farani me Sepania i huiia maluna o na kai me ka makaukau piha. Ua hoolohe oia he kauoha paa na Napoliona oiai no hoi, ua kapa mau ia oia e Napoliona he kanaka nawaliwali hoohe wale; a ua haalele aku oia ia Cadiz ma ka paulele ana i na lona hoopunipuni he iwakalua wale no ka mokukaua o Nelekona, oiai nae, he 34 ona; aaa nae o kona weli i ka inoa o Nelekona, ue hiki ole ke wehe mai iaia ae. O ko Nelekona ake nui, oia no ka hoowalewale ia Villeneuve a hala loa mai iwaho; nolaila ua hoomamao loa mai o Nelekona i kona aumoku kaua mai ka aina mai. Aka one, ua kiai paa loa ka nee ana o ke aumoku Farani e na moku o Nelekona i unaia no ia hana; a i ke kakahiaka ae ua hai ia aku ia Nelekopa kahi i nee ai i ka po. O ka papahana hooili kaua a Nelekona ua makaukau mau; a oiai, ua oi loa aku ke heluna o na moku o na moku o na aupuni Hulia i kona nolaila ua hooholo oia e wahi i ko laina ma elua kiko, oiai ua mano oia ma ia ano e holopono ai me ka hikiwawae loa. I ka wanaao o ka la 21 ua haila mai la oia aia ke aumoku kaua o na Villeneuve ia mawaho ae o ka lo Trafalgar a ia wa no hoi, ua wehi koke ae ia na mokukaua o Enelada malalo o elua kolamu, a o ke komu akau malalo ponoi o Nele ma kona mokukaua "Victory" ke kolamu hema hoi malalo o Col ingwood ma kona mokukaua no h ka "Royal Sovereign. E pa malie ana ka makani, a he ano okuku ke kai, nee malie aku na moku o Nelekona maluna o na kai, a oiai iakoa nei e hookokele mai ana, aia hoi, e hulalaii mai ana na pea o na moku o ka enemi i ka pa iho a ka la me ka pihihi nui. He mea oiaio, o Villeneuve he aliimoku ano wiwo wale, aka, he aliimoku akamai a makaukau piha; oiai o kona mau moku ua hoonohonoho noeau ia a makaukau piha no ke pale mai ka lele kaua ia aku Ua hoonohonoho ia kona mau moku iloko o elua laina penei: O na moku o ka laina elua, aia ma ke kowa mawaena o na moku o ka laina mua, oia hoi, elua moku o ka laina mua, hookahi o ka laina elua me ke kowa o keia mau moku, a pela aku. A penei ko lakou ku ana me ka makaukau o na mahele a pau e kokua i na mahele a pau, a aia hoi mamua na papa pu e ki kupinai ana i na poke i ka enemi. Aka, iloko no o keia makaukau loa ole, na lohea aku ia na leo hooho o na mokukaua Enelani i ka pili ana ae o ka hoailona kaulana a Nelekona ma kona moku ka "Victory," England expects every man to do his duty "Ke kali nei o Enelani i keia me keia kanaka e hana i kana hana" A ua oleloia i ko Villeneuve lohe ana i keia hooho, ua hooho koke ia oia i kona mau aliimoku i keia. All was lost! (Ua poino na mea a pau!) Ua hoomaka ke kolamu hema e hooili kaua mai i ke awakea malalo o Collingwood a luai aku ia na pukiniahi o kona mokukaua i na poka maluna o "Santa Anna," a maluna pu o ka "Fougeui". Aka, i keia hora ua holo paukiki loa aku ka "Royal Sovereign" a haalele i kona kokoolua a ua hoopunila oia e na mokukaua enemi no kekahi mau minute mamua ae o ka hoea ana mai o kahi moku hoaloha o kokua iaia. I keia wa no hoi i maopopo ai ka hookalakupua o na moku Enelani i mau ai ka hilinai o Nelekona noha ana ka laina o ka enemi iaia. I keia wa ua hooili mai ia ku kolamu akua malalo e Nelekona; ua io aku ia "Victory" i kaua ukana make makuna o ka enemi a noha pu aku ia ka enemi ma hop koke iho o

ka hora 12 awakea, a he poino nui maluna o ka moku adimarala o na Villeneuve nei, me ka la pu ana mai o na pu aoae o ka "Redoubtable" me ka hookalakupua "Santissima Trinidad," a oia no ka oi o ka manawa nui loa e ana maluna o ke kai, a pela pu no hoi me ka manawa "Temeraire." (Aole i pau.)