The Liberal, Volume I, Number 42, 4 February 1893 — MOOLELO A HOOPOKOLEIA O NA POE KAULANA O NA AU A PAU. [ARTICLE]

MOOLELO I HOOPOKOLEIA O NA POE KAULANA O NA AU A PAU.

MAHELE XXII. I keia wa nei ka ukana a ka make o na moku a pau maluna o kela a me keia o na aoao elua. I keia hora ua pilimai ia na moku o hope no ke kaua ana. He ehiku moku o ka laina o ka enemi ua kupaa mai la me he pukoa ia me ka naue ole. A o na laina mahope ua haule aku ia ma ka noao makani ole o na moku; a o na moku aku hoi o mua loa ua like no me ka haawina i loaa i na moku ma ka nuku o ka muliwai o Nile. Aole no i ua lilo ua moku o ka enemi i pua laau okaoka liilii, a hiki hou Aku me ka nui o kela lanakila ana, aka ua lilo aku ia ke oia makemake o ka Eueu o na Kai Ua ku ia o N i kekahi poka ola mailuna mai o ka manawa ma hope iho o ka kana no hookahi hora. aka, aole oia i make koke a hiki ka hoea alaila ke ahiahi a

kau iho ke kaumaha maluna o ka "Victory" ma kahi o ka hauoli. E ike ia no ke kii o ke ku ana o Nelekona i ka poka maluna o kona moku kaulana "Victory" ma ka puka aniani o King Bros. ms Alanui Hotele. Aka, ua mau no ka maikai o kona noonoo a hiki i kona hora hope loa a ua oia no hoi oia e ike i ka lilo io ana o ka elua hapakolu o na moku o ka enemi i ole. He mea oiaio, ua make oia i kona wa oo kupono mahope iho o kona ulupa ana a pau na enemi o Enelani maluna o na moana. Ua hoike mua ia ae nei na kee o Nelekona; aole no hoi oia he kalaiaina kiekie a me kakahele. Aka, oia ka panepoo o na aliimoku o Beritania; a aole no hoi ona kokoolua i keia wa kaua lehulehu, no ka nui o ka waihona noonoo, ka aa me ke akamai, a me ka ike o ka hoohuli ana mai i na kanaka e aloha iaia, a oia ka oi o na aliimoku o kona aina. O kona kino kupapau, ua hoihoi ia i Enelani a ua kanuia iloko o ka Luakini o St. Paul ma ka ia 9 o Ian. 1806. E loaa no ka moolelo piha o Nelekona ma keia mau buke, The Dispatches and Letters of Nelson, 7 Vols., London, 1844-46: The Life of Nelson, by Clarke and McArthur. 1806, and that by Southey (1828); Alison, History of Europe; Thiers,, French Revolution and History of the Cousulate and the Empire. MAHELE XXIII. O ANDRE MASSENA, Duke o Rivoli, keikialii o Essling a Iiamuku o Farani, he koa wiwo ole a he alihikaua nui i waena o na Iiamuku a pau o Napoliona I, a he kanaka hoi ina i loaa iaia ko Napoliona hoonaauao ia ana, a me ke ake mana, ina ia oia wale no ko Napoliona hoa like ma ke kahua kaua. He keiki oia na kekahi kanaka kalepa waina, a ua oleloia, he ohana Iudaio kona, a ua hanau ia oia ina Nice, Mei 6, 1758. He ilihune loa kona mau makua, a ua hoomaka mua oia ma ka hana he keiki kapina no ka moku. No kona makemake ole i ka holomoku, i ka 1775, ua komo aku ia oia he koa no kahi puali koa Italia, malalo o ka uku ana a Farani. Ua pii awiawi ae no kona kulana; aka, no kona ike aohe e loaa ana iaia ka hookohu aliikoa ma ke ano o kona hanau ia ana he makaainana, aohe kaukaualii, nolaila, ua haalele oia i ka 1789, a hoi aku ia no Nice a mare wahine iho ia. Aka, ua puka ae ia ua hooho kaua, a ua lana hou mai ia kona manao e hoi i ka oihana koa, oiai, he aupuni repubalika ka mea e ake ia ana; nolaila, ua haalele koke iho ia oia ia Italia, a holo koke aku ia no Var, a komo aku la iloko o kekahi o na pualikoa Farani i ka 1792. Ia mau la, na na koa no e koho ko lakou mau aliikoa i ka wa e make ai o kekahi, o ka mea nui o ka makaukau i ka paikau a me ke alakai; nolaila, i Aperila o ka 1793, ua lilo aku ia oia i aliikoa no ka bataliona me ke kulana Konela. O kona regimana malalo o Generala Anselme, a i kauoha ia e lawe ia Nice, a o kona kamaaina i ka aina me na kanaka o ia wahi, a mamauli o ia mea, ua loaa he makaukau nui i ke Generala, nolaila, i Dekemaha ae, ua lilo kuke oia he Generala no kekahi mahele o ka puali. Mamuli o ka lilo ana oia ke alakai o ka mahele mua ua eo iaia ka lanakila ma ke kaua o Saorgio i Augate, 1794, he kanaiwa pukunishi i lilo pio mai, a mahope iho o na lanakila lehu hu ana, i Novemaba 23, 1795, me ke weiau akau o ka puaii kaua o Italia. ua lilo iaia ka lanakila nui o Loa no, ma ia kahua kaua he eha tausani Auseturia me Saridinia i hahaawi pio mai. Ma ka hooili kaua a Napoliona Bonaparte i ka 1796 me 1797, o Massena no ka Generala hilinai nui loa a Napoliona Bonaparte; ma na kihua kaua a pau, ua kau mau iho ke alaula o ka lanakila, a i ka hoea ana i Rivoli, ua poni ia oia me ka lanakila kamaha a mahope mai ua hooloi ia mai oia me ka inoa Duke o Rivoli e Napoliona. Ma keia mau kahua kaua no i hoolei iho ai o Bonaparte iaia me keia lei, "Ke Keiki Aloha a ka Lanakila," a ua hahai io ia no oia e ka lanakila, a i ka 1810 wale no oia i hookulia ai e na koa Enelani. Kekahi o ua hana kaulana a Massent ma na kahu i kaua o Helevella a ola hoi mawaena o na pualikaua a Morean ma Geremaula me Jouber! ma Italia. Ma keia mau kahua oia i hoike ai i kona kiekie ma ka ma-

kaukau kaua. Oiai, ma ka tanakila ana o ka Duke Noi Charles ma Geremania imua o Moreau a pela hoi o Suwaroff ma Italia, a ua huli like mai ia laua e alo ia Massena ma Helevetia. Ua kupea o Generala Massena ma kona kahua ma ke kue ana aku i ke Duke, a mahope koke ua waiho iho oia ia Souit e pale aku i na Auseturia, a hoonee aku la i kona puaiikoa i Zurieo, a maiaila oia a hoea i Sepatemaha 26, 1799, hoau hee liilii aku la oia ia Suwaroff, a ua lilo pio mai la iaia elua haneri pukuniahi me elima tausani poe koa i pio mai. Ma keia mau kahua kaua i pili loa ae ai ke kaulana o kona inoa a ano like no me kona hoa Italia Napoliona Bonaparte oiai oia ma Aigupita. A ina no paha he manao kona e like me ko Bonaparte, ina la paha oia ke lilo i poo no Farani i kela mau ia aka, ua paa kona manao e kupaa ma ke aupuni Repubalika, o kona manao wale no e ola maikai me ka nui o ke dala, aole o ka lilo i poo aupuni. I ka lilo ana ae o Bonaparte i Kanikela no Farani, ua hoounaia oia ma Genoa no ka paa ana ia wahi mai na Auseturia, a ua paa oia ia wahi mai Feberuari aku a hoea i Iune mai ka hoopuni ia e ua Auseturia a hoea i ka hora hope loa, a ma keia hana ana i paa loa ai na Auseturia a loaa he wa kupono ia Bonaparte e maki mai ai maluna o na kuahiwi kuhoho o Gran St. Bernado iloko o ka hau a haawi i kona puupuu ikaika ma Marengo. Malaila aku i hoi ai oia no Parisa, a kohola oia i ka ahaolelo o 1803, a malaila oia kahi i pale ai i ko Moreau hihia a ua hoolohe o Napoliona i kana, aka, ua kipakuia o Moreau mai Farani aku. I ka 1804 ua hooliloia oia kekahi o na Ilamuku mua loa o Farani o ke Aupuni Emepera o Napoliona, a i ka 1805 ua kauia aku ke kea Aeto o ka Legiona Hanohano. I kela wa, ua akenui o Napoliona i Genenerala makaukau nana e pale aku ka nee ana mai o ke Duke Nui Charles ma Italia, oiai o Napoliona e nee kaua aku ana ma Geremania. Nolaila, ua koho ia o Massena, a ua hoonahae kaua ia ke Duke Nui a hiki i ka loaa ana mai o ka lono mai Ulm ma mai no ka lilo pio ana oia wahi, alaila, i Okatoba mai la 30, ua hoauheeia eia ke Duke Nui ma Caldiero. Mahope iho o ke kakauinoa ia ana o ke kuikahi o Pressburg, ua hoouna ia o Massena e lawe ae i ke Aupuni Moi o Napela ma kona lima, a e hookau aku ia Iosepa Bonepate ma ke Kaiaunu. I ka holopono ana o keia hana nui, ua hoouna ia aku o Massena e Napoliona i Polani, e malaila, ua hookaulana hou ae no oia ma ke kaua lanakila, a malaila oia i haalele ai i kona manao kumu no ka Repubalika, a ua kau ia iho ka inoa Duke o Rivoli. Ma na kaua o ka 1309, ua lawe ae oia i ka hanohano o na lanakila o Landshut me Eckmuhi, a mahope loa ma Essling, kahi ana i paa ai me ka lua ole a lilo ka poino o Aspern he lanakila. I ka wa i kauoha ia ai ka maki hope iluna o ka mokupuni o Lohau, na Missena no i keakea aku ke kau liilii ana o na regimana a paa ke poo o ka uapo a pau na koa ma keia aoao. A ma ke kahua kaua o Wagram, o Massena no ka mea, oiai ua omaimai ia oia, maluna oia o ke kaalio kahi i alakai ai i ka weiau akau o ka puali koa a paa ka hanohano o Farani. No keia hana nui ana, ua hookiekie ia ae oia me ka inoa Keikialii o Essling, a me ka haawi pu ia ana o ka halealii kakela o Thouars. Ma ia hope mai, ua hoounaia oia i Sepania e hoauhee i na Enelani, a haule iloko o ke kai. (Aole i pau.)