Ahailono o ka Lahui, Volume I, Number 5, 15 January 1890 — Page 3
KA AHAILONO A KA LAHUI.
Pai ia a Hoolaha ia no na Ona ma na ahiahi a pau iho na Sabati e ka
HUI PAI ELELE.
Helu 65 Alanui Moi, Honolulu, H.I.
NA UKU PEPA
KA AHAILONO A KA LAHUI, 25 keneta o ka mahina.
E hookomo mai i na Hoolala mamua ae o ka hora 12 awakea ina e hoopuka ia ma ia ahiahi.
No ke kauoha a na Ona o
KA AHAILONO A KA LAHUI.
----------------
NA MANAO PEPA.
KA AHAILONO A KA LAHUI.
HONOLULU, IANUARI 15, 1890.
------------------
HALAWAI.
E halawai ana ke Komite Hooko o ka Hui Kalaiaina Hawaii ma ke Keena ELELE i ka hora 12 o ke awakea o ka la apopo, Poaha. Ke kono ia aku nei na lala a pau o ke Komite e hiki mai, oiai he hana ano nui ke hoea mai ana i oia halawai.
Ua olelo ae na poe a pau loa e haule ana o Kikila Balaunu ma ka aoao aupuni i ka wa hope loa aka ua manaoio makou ia Kikila a no ke manaoio nei makou i na poe e ue a pau loa!
HE heluhelu loa na kanaka i piha a hu loa i ka loea kakau manao a e lawe nei hoi i ke kanaka o ka Advertiser ma ke ano he lolokaa pili aupuni e poino nui ole ai, oiai hoi, ua hoike mau oia i kona piha inaina pilikino ma ka hoeueu ana i ka luakaha pau o kekahi enemi i make, i mea hoi e loaa ai o kona mau aahu a hoaahu iho i ka inaina ekaeka i hoopuuluulu ia e ke kikowaena hookahi o ka “poai ohana” o na poe hemolele nui wale nei.
E HALAWAI nui ana ka poai aupuni i keia po ma Hale Ationa (Kipikona) no ka wae ana i eiwa mau moho alii. Me he la e waiho mai ana lakou i kahua hana. O ke kahua hana me ka aoao aupuni he wahi maunu wale no ia e pahele mai ai no ka loaa aku o na balota a aole loa ia he mea, e hoopaa ai i na moho, a e like hoi me ka hoike maua ana mai o ka Advertiser no he poe lakou e na manao a noonoo kiekie loa a na ia mea i hapai ae la lakou maluna akuo na poe e ae a e kala a kapae loa aku ia lakou mai ka hoopaa nui ana ia lakou iho i na manao hoopaa pili kalai aupuni.
INA ua haaheo loa ka aoao aupuni no kona moolelo iho no keaha la hoi i onou ole ae ai imua o ke kahua i na solona na lakou i haawi mai i na kanawai ia kakou i ke kau ahaolelo i hala? Ua olelo memene ia ae lakou ia wa he poe kanaka poo loloa a ua ae ia aku no hoi e ko lakou poe kue ua ano like loa no ka manoanoa o na puuwai o lakou me ka loloa. Ina paha ua haaheo loa ua poai nei i ko lakou moolelo, he mea maopopo loa na ia haakei like no e hoonui pu aku i na poo na lakou i hana i ua moolelo nei o lakou!
UA lono ia e oili mai ana he wahaolelo kalai pili aupuni no ka auna aupuni mai ko lakou halepai mai i ka la apopo, a ma ia nupepa e kalakalai ia mai ai na pono a me na hana maikai a hemolele loa a ke aupuni mikanele.
Heaha la hoi ka hewa oia? Aia a nui, lealea ka paio an ao ke kahua mokomoko, a malia o hiki aku no hoi ia makou ke ulupa aku a “poepoe,” e like hoi me ka hiki ia makou, a na ka la hope e hoike mai i ka puana a ka moe. E oili alaula mai ana ka ia wahaolelo, he paaiai hoi no ko ka AHAILONO A KA LAHUI oili liula aku. I nui ke aho, maka o hiki no ia makou ke “hoke” aku.
Ua iini nui makou i na kanaka Hawaii e hoomaopopo lea, eia kakahi o na poe kakau ma ka aoao aupuni ke hoao nei e hapai ae i ka manao e mau aku ana no ke kulana aupuni o ka aina nei ma keia mua aku, ina no o ka aoao hea ana la ke loaa ana ka lanakila i keia koho balota ana. Ua oili ae keia pahele ana e noke ia nei mamuli o ka paipai ana o ka AHAILONO A KA LAHUI a me kahi mau nupepa Hawaii e ae i kela a me keia manawa, aia ka hopena pili aupuni o nei mu akau o ka lahui oiwi maluna o ko na Hawaii oiwi a pau koho ana i ke alakai hooponopono aupuni o nei la, a me ko lakou kahua o ke alakai ana i ka hana, iloko ae nei o ka la koho balota a hoea mai. Aia ka manao nui o ka a ao lahui maluna o ke akenui o hoopakele ia ka pono pili aupuni o na Hawaii, pela no hoi me ko na haole paahana o loko nei o ke aupuni. Ua hoohui ae nei keia mau mahele paahana like ole me na Hawaii, i mea hoi e loaa ai o ke aupuni maikai a hoopono—aole no kekahi kulana aka, no ka lahui holookoa o ke aupuni nei. Ina paha e loaa ana ke kalaki o ka lanakila o ka aoao aupuni i nei koho balota ana, he mea oiaio e loaa ana he aupuni maikai i kekahi poe kakaikahi, oia hoi na poe imi waiwai, mai ke kulana nanaina o ka poai aupuni o nei au. He mea maopopo loa, e like me ka mau, e onou pu ia ana na poe paahana a me ka lahui oiwi holookoa a me kekahi mahele nui o na paaua o ka aoao Pukiki a me na lahui kuewa e ae i ka paia a hiki ole hoi ke ea hou ae!
He oiaio no hoi e mau ana no ke Aupuni Hawaii e like me ia i nei wa ke loaa ka lanakila o ke koho balota ana i ka poai aupuni o nei au; aka, iloko o ke alaula olina o ka lawelawe pili kuwaho ana iho nei o ka poai aupuni, ua ike na Hawaii a pau e lilo ana ke kuokoa o Hawaii nei i mea e hoopilikia a e hoopoino ia ai. Aole o keia wale ae la no ina no e eo ana i keia poai aupuni o ke koho balota ana a hooholo lakou, ma ke ano uhiuhi, e hooloihi aku i ke kuokoa o Hawaii no elua makahiki hou aku, aole loa keia he ea na lakou e kalele iho me ka lima kaumaha maluna o na poe paaua o ke aupuni nei. Ua hana ia no pela i na la i aui ae. Ia wa mai nae e hoomaka ia mai ana ka pukiki ana i na mahele paahana o Hawaii nei. E ike ana no na oiwi Hawaii e hoohana hou ia aku no na elua makahiki hoolimalima hou o ka mana i mea e hooi loa aku ai i ka nawaliwali pili aupuni o na oiwi. Ia wa no e kapae koke ia ae ai o ka uhimaka a e olelo okoa ia mai ana no na Hawaii oiwi, “ua pau kou la pili aupuni a ua hooholo makou, oiai hoi oia ia makou ka mana, o ka manao o ke aupuni maikai oia no ko makou aupuni, a ano e ae mai na Hawaii, a i ole—e nele loa.
E pakele ana no paha ke aupuni malalo o ka hoomalu ana a ka poai alakai o nei au a me ko lakou poe kakoo aku mai ko lakou kahua mai, aka, pehea la ke kupono o ia ano aupuni ma ke kulana aku hoi o ka lahui oiwi a me na mahele paahana o Hawaii nei! Ua manao i ka poai aoao lahui, me na moho i hoopaa ia lakou iho, aole loa e ae ia ia ano aupuni kapakahi a e onou ia aku hoi imua o ka lahui o keia aupuni; ua mano hoi ka aoao lahui e ike na kane, na wahine a me na keiki a pau loa i na pomaikai piha o ka pono kaulike pili aupuni! I mea e haawi aku ai i na moho lahui i manawa e hiki ai ke hoopau a ke hoopololei aku i na hewa a me na haule hope mau o keia aupuni, he mea pono i ka lahui holookoa e ike i ko lakou koho ia a pau. Ma keia nanaina o ke kumuhana, alaila, e ike ia no he mea ano nui ke akaaka ana o ka aoao hea ana la ke lanakila. He mea oi loa aku hoi ia o ke ano nui i na Hawaii oiwi; a o ka hana mua a hope loa hoi ia a kela a me keia kanaka Hawaii oiwi o ke aupuni nei e hooko aku ai, i loaa ai hoi ka hoopakele ana nona iho, no kona ohana a no kona aina ma ke koho ana i ka balota a ka poai aoao lahui i ke kau koho balota e hoea mai ana.
NA NUKUNUKU MAI MAUI MAI.
Ua lohe ia mai nei na leo nukunuku mai Wailuku, Maui, aia ke hana ia la kekahi mau hana poholalo e kekahi o na poe kanaka a mau luna nui mahiko o ia apana e hookauhihi aku maluna o ka pono o na kanaka e hana nui ana malalo aku o lakou. Aohe keia o ka hana pono e hana ia ai, aka nae, o ka mea no neia i walea mau ia a i manao ia hoi e hana ia ana e ka aoao aupuni i enia wa o ke kupilikii o ko lakou mau pono pili kalai aupuni. Ua hoike ia mai makou e kekahi paahana o kekahi o na mahiko nui he mau mile mai Wailuku aku, o ka haku “Owau No” o keia mahiko, ua kauoha aku oia i kekahi o kona poe kanaka e hoi hou aku iloko o kekahi halawai a ka aoao aupuni, a lakou hoi i manao ai a he kuleana hoi i manao ai a he kuleana hoi e haalele aku. Ua hoike hou mai no ko makou mea kakau, he mea na makou e manaoio nei ua hoike mai oia i ka oiaio, ma kekahi o na mahiko ua hele loa aku keia mau hana poholalo pili aupuni a hiki i ka hoike ia ana aku o na paahana “ua makemake ia lakou e koho i ka balota hoomaemae holookoa.” He ohumu a he namunamu e ae no kekahi mai ka apana mai e hoike ana o ka hapanui o na luna nana koho balota he mau luna aupuni, a i ole ia, he poe kanaka no na mahiko, a he hookahi no hoi manao ana o ia mea. He mea maopopo loa he kulana inoino loa keia o na lawelawe pili aupuni ana. Ua inoino no ke kanawai, aka ua oi loa aku ka inoino e kakoo ana mahope aku! Ano, ua manaoio makou e loaa ana no ka ikaika kupono i ka poai aoao lahui e hiki ke lanakila i keia paio piiku ana. Ua maikai ke kahua o ka hana a ua manao paa ka lahui!
He panai ia W.H. Keahialoa.
O ka iwakalua kumamalina ia o ka halama a pakele ka aina, a he aina no kaua e ola ai, a e ola mau aku ai, ina o ko ke Akua oluolu ia no kakou, o ka lohe kou a o ka ike iho ko ka lehulehu a noonoo i keia hoike i ku i ka oiaio.
E hoopaa i ke kipi iloko o ke ahi o Gehena, ma ke ano aweawe kipi, pane, aole loa oe i makaukau no keia pane au, a he pane hookano me kou hilahila ole, a no keia ke aa nei au e ku aku a e hopu mai a hoolei ia’u iloko o Gehena.
Aka, aole loa he kino kanaka i hanau ia a e ola ana e aa e hopu ia’u a hoolei iloko o ke ahi o Gehena, a o oe paha kai aa e hana ia mea. O ke Akua hookahi wale no ka mea hiki e hana ia hana, aole o ke kanaka i kanau ia me ka hewa a lilo i keiki pegana, aole ia o ke Akua ke hooko i na hewa o ka kanaka i kala ole ia e like me oe, ma kou paakiki mau ana ma ka hewa e hoino ana i ka Uha e Hemolele.
O kou paakiki a make iloko oia hewa i kala ole ia , a oia ka ke Akua e hooko ai no ke ahi o Gehena, o ko kino a me ko uhane, a oia ka mea i ko ai ka olelo nou iho.
O oe e kuu hoa maikai, he kanaka oe i koho mua ia, a ilaila oe e noho aku ai a mau loa, a o ke ko ana ia o ko olelo nou iho, aole o’u makemake e hele ilaila e hoike ai i ka nani maemae o ke Akua imua o ka lehulehu, a penei kaua e hana ai, e huli iho oe me ka oiaio, a me ka pono, me ka haahaa i ku i ka oiaio, me ke akahai, ma ka Ekalesia Katolika Roma, a oia kou mea e pakele ai i ke ahi o Gehena.
A no Kipikona oia au kapulu, o na hoike a pau au e hoike mai nei no ke au o Kipikona, he mahalo ko’u nona i kona au, he nui ke dala, i keia au he pihipihi a mimino a ilihune i ke dala ole, a puka ka aie o $2,300,000, a kaumaha koikoi kakou, pilipu na hana, he mau hana maikai no ka aina a me na kanaka, aole hoi o ke ino a pau loa me ke kapulu elike me kau e koikoi mai nei, oia na Viligina o ke aloha e noho iho la a kaua e ike iho la, a e hoomanawanui nei iwaena o na hana palapu o na lehulehu e weliweli loa ia nei, akaaka keia pono ia oe.
Aole i pau.
Ke lu hele nei ka puulu aupuni i na maunu me na maunu lehulehu, aohe nae he ai ia, koe wale no o Ka-ne a me Aki ma.
He halawai ka ka Moho Lahui o ka Apana Ekahi i keia po maloko o ka luakini o Waikiki. E eleu oukou e na poe koho balota o ka apana, a e lohe i kahi o oukou. Aole ana oia wale, aka, he mau hoa oiwi e ae no kahi.
KEENA HOOLIMALIMA LIMAHANA PAKE.
Ke pahola aku nei ka mea nona ka inoa malalo iho i ka lohe imua o ka lehulehu, ua wehe ae nei oia he “Keena Hoolako Limahana Pake” ma ka Helu 37 alanui Moi. E lawa no i na hana aelike no ke kamana ana a ne ka hana pena hale a pela hoi me na aelike no ke kukulu hale ana a me pena ana etc. E hooko ia no na kauoha i na Pake.
Mutuala Telefone 385. Aohe auhau no ka imi ana aku i na kauwa hana. Keena Oihana, aia ma ka hale hana o Lack Lung Chung.
June8-1m. LEE CHU.