Ahailono o ka Lahui, Volume I, Number 24, 6 February 1890 — KA LA. [ARTICLE]

KA LA.

E pono e haawi ia na hoomaikai nui loa ana i na kanaka a pau o ka Mokupnni o Oahu, oiai, ka la iho la i nehinei na.ike ia ka liakoko o ka lanakila ma ka puka ana o na moho o ka ; ioao Laliui mu keia mokupuni. He oiaio ma na hiohiona o ke kulana mokoinoko liolo b:i!ota uu koho e ia no ka lanakila o ka aoao Lahui, a inamuli o keia, o ka manu o ka Ahaolelo aia uo ia iloko o.na liaia o ka Lahui i keia la. Ive hui pu nei makou ako kua aku i na manao o ka hapanui o ka lehulehu o ka mokupuni o Oahu, ma ke kukala ana, o ka lanakila ana o ka aoao Lahui, oia no ka loaa ana oka pono i na kanaka hana o ke aupuni, aole hoi e like me ka lakou nei e no™ noho nui mai noi he hookae a he na nakee i ka poe nona ka aina.

O na hoakukn e ana aku i ka lanaki!a o ka aoao Lahui malia paha Le mnnao koho waie aku no kela, aka

nae, aole «o e nele' ana ka lanakila o na moho o ka Lahui ma aa MokupnnL Ma ia ike ana ina heluna o na balota o ka aoao Laliui, ua oi loa aka ka ikaika, Ua olelo mua ae'no na kuuaka aole loa o lakou makemake i na hana a keia poe e alakai nei ina hana oke aupuni. A e hoomanaoia o keia kuo niii o ka lehulehu maluna no ia o na hnna lapuwale a na alakai a me na paalalo oke aupuni a me na moho pu hoi kekalii a ka poai Hoomaemae i lawe ae nei a koho, o lakoii na tnoho ma kb lakou aoao..

Ua puka hou aekekahl manao, o kamu ka o ka lanakila ana a na moho| o ka aoao Lahni ma keia mokupuni oia no ka lokalii like ana o kela a me keia ano kanaka a koho ma ka aoao Lahui. Aolo loa keia he lanakila i na kanaka Hawaii. aole no hoi ina haole; aka, i lanakila wale no keifi ma ka hui pu ana ona kanaka ame na haole i hele a hoowahawaha loa i na hana lapuwale a keia poe i hana nui iho nei, ao ka poe hoi i hookele ina hana o ke aupuni no ka pono o kekahi hapa wale iho no o: ka lahui. He oiaio ua ku ae-kela a me keia kanaka a kolio iho nona me ka hooikaika 'nui ana e lanakila na moho oka aoao 0 ka Lahui, a ua ko kela manao me ka pnka lanakila ana o na moho a ka Lahui, a na lakou no auanei e hooko aku ina kmnuhana aka lehulehu me ka ewaewa ole.

Ona poe i hoao iho ne : holo a haule oka hoomahualiua ana aku no i& i ka papa inoa o ka poe i hele ma ke ala haule wale, elike me ka poe o nehinei iho la, ao ka hoeu ana mai i na ninau hoouluulu hookuee iloko o keia manawa, ua hala eka Puulena. 0 ke ala maikai loa e hana ai ka aoao 1 haulehia iho nei o ka noho malie aole oe o;ka hoike mai i ko lakou hu hu ina kiiiieika. He oiaio ua liilinai iho la no na kanaka maluna o lakou aole maluna ona alakai o ke aupuni. Aole ana e nele ka hauoli o na poe o na aina e ke lohe aku lakou i keia nu hou, uh lilo ae la na alakai ona o na hana o ke aupuni Hawaii iloko o na lima o ka Lahui i koho ia elike mo ka mukemake o ke kumukanawai

110 mea i ku i ka naaupo ka olelo ana ae, ua lilo ae la ka lanakila o keia kau liolo balota i ka poe hoouluulu hookuee. Aole loa na ka aoao Lahui na olelo oia nno aka, na ka poe no o ka aoao i haule ino iho la i nehinei. A nolaila, ua pono ka liui lokalii ana ona haole ame na kanaka a koho i na moho o ka aoao Lahui ka poe hoi i hoohiki e hana i kou mau pono e ke kanaka Hawaii a nie ka aina.

O na hoahewa aua a ka aoao Hoomaemao i na kauaka Hawaii no ko lakou koho pololei au;|i moho Alii o ka aoao Lahui, he mau olelo naaupo loa kela. Aka, ma ka nana pono ia aua o na poe i koho balota ma ka mo - kupuni o Oahu nei aole loa e hiki ko kapa ia aku na olelo o keia auo. 0 ka oiaio elike 110 me ua mea i olelo mua ia ae nei, aole loa i haule ka aoao aupuni i kekahi auo lahui wale no, aka i

iia laluu no i hui like a liaalelo i ke koho ana i ko lakou balota. Ao ke knmu no ia i hauleliia ai ka aoao Hoomaemae na Alii a me na lunamakaainana pu. O ke kumu maopopo lea o ka liaule 0 ka aoao Hoomaemae ma keia kau hoio balota ma ka mokupuni o Oahu nei» ua kaea loa ka lehulehu ia lakou ame ka lakou mau hana lapuwale, Aole no i loaa keia lanakila kamahao 1 i ka aoao Lahui me na hana kue a me na hana ino paha, aka i waiho malie wale ia aku no ia ika nahenahe. A ke manaoio nei makōu e ioa ana ka aoao oka Lahui ke hiki mai na lono ona moho o na mokupuni, a ina ma ko kakou aoao alaila oka lilo no ia o ke alakai ana o ke "aupuni i ka Lahui.