Hawaii Holomua, Volume II, Number 5, 30 January 1892 — KE AUPUNI MOI. [ARTICLE]

KE AUPUNI MOI.

“0 ilikia i ua kiekie ke aloka, Aloha uiua kani lea i kuu manan a, O kuu manawa e au wale nei, Ua hele ka pili aloha me ka ipo e.” E ka Lahui Hawaii Aloha no: — i Eia imua o kakou na kahoaka j ano e o ka nohoua o ka aina, a ke paipai ia mai nei hoi kakou e hoano e ae a e hookaholi ae i ke ano o ko kahou aupuni mai ke aupuni Moi ae, a e hoolilo i Aopuni Repu- : halika. Ke hoalaia mai nei na Hui Hookahnli Aupuni, a ke hooikaika nei lakou e komo pu aku ka lahoi e hoopau ae i ko ka Moiwahine Liliookalani Nohoalii ana no Hawaii nei, a ke koi mai nei iakou e hoopau loa i ke ano aupuni Moi, a e i hoolilo i aupuni makaainana. £ na makaainana aloha alii; e ' ae aku ana anei kakou i ka manao I o keia poe hookahuli aupunl? Ao- ; ie! aole kakou e ae. aole hoi e kokua aku ia lakou. He&ha ka Lilinokalani hewa i hana mai ai ia kakou, i ulu ae ai ko kakou mau manao awahua o ke aloha ole? O Liliuokalani anei ko kakou enemi, a no ke aha ka mea i enemi ai? Hookahi wale no kela, aohe lehnlehn, a hni mai o Kaiulani me Kawananakoa ma, alaila. he hookahi wale no wahi kauna; a ma ko kakou aoao hoi, he mau tauaaoi; alaila, o kakou lehniehu anei e ku aka ana e paio a e hakaka hi- [ lahila ole me kela kino wahiue hookaki? Aneane e piha ka makahiki hookaki o Kooa noho ana ma ka Nohoain o Hawaii nei, ma ke ano oia ka mhahiw, a o kakou na keiki, a o ka kakou hana maikai anei iai ko kakou maknahme o ka hana ino aku laia? Hmha ka hala i upu ai ka manao e haaa ino aku i ko kakoo makuahine anpuni? Ua hele wale mai and Oia a hao wale mai i ko kakon man pono? O na puaa a kakou e hanai m, na moa, na pelehn. na kakai a me na loi ai a kakou, na hao wale ia aku no aaoi • Liliuokalani? O na kulnnn «— a Kamehameha III i haawi mai ai no kakou, na paa akn aei aaei i ka hao wale ia e Mhekalem »aT Okaalnoaaa» i

ona wahineimm kanee ai liko ft i k» poa» • ai like i ka mai», » aoho pa e ai hookahi omeke » hook» hi ipokai, oa hookapu hou Umai mi nyi • m»; » oia anei ke kum» o ko kakou hohu a ■enan e b»n* i*o Iai»T He mau kanawai hookaomaha aon g«n» i Mp» iho nei? Aole Oi» i kakao iho» i kekahi Kanawmi; aole 01» i kokoke ako i ka w» o ka Ahaolelo, a ke ohomu ano e wale nei oo ka poe ohomo. Nokeaha ka ohumu; no Kona haawi ole m*i anei i waiwai uo kakou; no Kona koho ole mai anei i» kakoo i mau lon» |Jipuni. no Ko- • na hoopau ol« anei ta Sarouel* Pak» mai ka oihana Kohina ae? E na makaainaua o na ’līi. ua maa ko kakou mau kapuna i moe ___ aku la ma ko lakou noho an* he mau makaainana malalo o na 'lii. a pela no hoi kakou. ua maa kakou i ka nohonii aupuni Moi mai * Kamehameha 1 mai, a baht ’jr3f!r iā o ' Kalakaua, a eia no hoi kakou ke noho nei uo ma ia ano aupuni, nia o ka noho makua lahui ana mai o ko kakou Moiwahine Liiiuokaiani a heaha ka kakou e manao ae at o hoololi i ka nohona i maa. ka nohona haaheo o ka maiuhia. ka nohona aupuni hanohauo, e kaena ■au ai kakou. “he aupuni moi, he aupuni alii?" E makeiuake aua anei kakon e uoho ma ke ano aupuni makaainana, i makaainana no na Haku e hoohaku mai ai. Auwe aohe wahi kohu iki! K likeana anei ko kakou noho ana nie na naonao, ka poe hooikaika i ka hana no ku lakuu mau i*ono wale iho no. aohe o lakou alii; alaila, he aupuni naonao ka kakou e makemake nei. Ma ko kakou nohona aupuui alii mai a Kamehameha III mai, ua loaa mai ia kakou ka nohona kookoa, a ua haawiia mai e na aupuni o Beritania Nui a me Faraui, ua - kuokoa la ma o ko iaua ike ana mai he aupuni alii o Hawoii nei, a he alii o Kauikeaouli Kamehameha III., a ma o kona alii ana i loaa mai ai ke kuokoa. a o ua kuokoa la e paa mau loa ana ia, eliko ka loihi me ka mai: ana o ke ano aupuni alii; a o ua kuokoa la ka kakou e aaena inau uei ma u ka oielo aua ae ne aupuni a oia ano aupuui uo ka kakou e haaheo mau nei. E haaleie ana anei kakou ia auo nohona uupuni maluhia; aupuni hauohanu. aupuni kuokoa. a e hoolilo aku auei ia maluhia i maluhia ole, ia hanohano i lapuwale, a ia kuokoa i hoopili wale? Aole; aole kakoueae. aole e haawi, aole « kuai, aole e hoolilo i ko kakou uohona lanakila, nohona oluolu o ka uoho ana aupuni ulii kuokoa. a luli ae i aupuni uluaoa, o ke ano haahaa. e maiuhia ole ai ka noho ana lanakila. Heaha ua pomaikai c ioaa mai aua ia kakou Hawaii ina e Repubalika ana kakou 9 E pii aku ana anei ko kakou kulana. e waiwai ana anei kukou, e noho wale ana anei me ka hana o!e a e loaa wale mai ana uu na pono? E lilo ana anei na kanaka Hawaii i poe mahiko nui, i poe kalepa kuonoono, i poe paahana ma na ano hana o kcla me keia? Aole. aole no. ' fi like no me keia noho aua. pela akn no ia uoho ana ; ma ka hana no e loaa mai ai na wahi pono; a i ole, e hoonele loa ia mai an% ua kanaka Hawaii i na wahi haua a iakou e hana nei nialalo o na haole. Ke nele nei kakou i keia wa, oiai, no kakou ke aupuni. a iwa nele aku ina o ke ano aupuai o hoolilo ia na Kanaka Hawaii i ole. a hala ka nani uiai a kiwwaii akn. I ahona iki wale no kakou i ka hoomalumaluia c ka Nohoalii ana o ko kakou man alii, nia ke ano moi no ke aupuni; a ina e loli ae ana elike me ka makemake o kekahi poe e ohnmu nei; alaila, e like ana kakou me na lahai Ilikini e kipaKa hele ia mai la i na kuahiwi. Owal ka poe makemake ia ano aapnni? Nawai e alaka: uei keia mau manao ano awahua o ke aloha <rfe, aloha ole i na iii. aloha ole i ka aina, aloha ole no hoi i ka lahui? O ka poe ohumu oihana. i mia i ka noho hoohanohano. i ka noho oihana aupuni, i ake nui c kaolaua ka inoe, ka poe akenui waie no ma na hana maemae e iepo ole ai na manamanalima. o iakou ua pc« la e ake nui nei e hookahuli i ke aupuni. % • No km haawi ole mai paha o ke alii i mau oihaua ua lakou, i mau Kea hoohanohano, i mau ho* paha ao na oihana hanohano, iaoau ukali paha, i mau Kuhina paha, i mau Lunakanawai paha, i mau liamuku paha; mo k» hookiekie ole ia m paha • ka Moi ma kekahi mau

kulan* hanohano. a ua kakali paha a hai» he ra»a ira, alaiU, piha lo* i ka inaina. a hoaia e hana i kekahi hana ino raa ke ano hoonaikoU e ka ana i k» ula ioa mai ke Alii a us wakaainana. Ka, aole loa e hiki ka Ukou hana, oUi, ua (>aa ko kakou nohona aupuni maemae. he aupuni maikai, be lahui aloha i ke aopnni. a m* ia ano auponi noe noho ai a kanu ka lepo. A i makeinake kekahi poe e uoho aupuni H»*pubalika, e hoi lakou i \tnerika. malU iUila Ukou e kiekia ai a e hanohauo ai a waiwai; a «> v iiho nialie iho ia /fawaii nei |iela na ka )>oe aloha aina e m&Uraa aku. I)avii> Maia