Hawaii Holomua, Volume II, Number 7, 5 March 1892 — HE MOOLELO KAAO NO KENETE! [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KENETE!

Kh'. KOA oyj U PIO\ ' H7 WOOLE MOKUNA XXXVII. ‘ Ua oki kou alelo awa e kahi wahim*. a haule |*a-hu aku la ua walii w;ihine nei rna kapa o kealanui o waiho nna ma ka laula o ka aina.” ‘Olelo mai la hoi o Maomara. j mc ka leo nui moakaka kohu halu* lu hekili j>enei:” K na kaiiaka makau wale! E na kanaka makau wale!! ■ Aole nae i liuliu mahope iho o keia leo nui e puoho ana, ua hoo].uni ia ae la lakou nei e na kana- j ka o Makalapina, hopu ia iho la , lakou nei a paa, a hoihoi hou ia aku la ua |w nei i ka pakaua inea | kuhuluku o Makalapina!” “O kahi wahine nae, ua haalele iho la no lakou iaia nia ia wahi, i no ka mea. ua manao kuhihewa ua |.»oe nei o Makalapina, ua make | h>a kahi wanine. no ia mea i waiho . ia ai oia e oni ole ana iluna o ka j ilihonua puanuauu.” Ano. c ka mea heluhelu, e oluolu i oe e hoi ae kakou a makaikai hou aku i na hiona o ka pakaua o Aladela mahope iho o ka wa a Maomara ma i haalole aku ai, a hoohiki loa ai ka laua huakai no ka pakaua o Makalapiua. I ka la a Maomara ma i kilohi ho}>e aku ai i ua pakaua nei a hoomaka mai In ko laua mau kapuai wawao e niau me he mau ku elano kokahi mekini ma ko alahele o na ululaau, a ma ka hora 4 o ke ahiahi o ua la ala, a oia hui ka wa a na kukuna o ka la e haaiele mai ana i na kaiaulu o Alanadela, aia hoi, ua wehe hamama ia ae la ua na puka komo o ka pakaua, i mea hoi e nle mai ai i kekahi huakai helo nui o ke kilo a me ka moneka o ka pakaua Monoka o St. Cubera ku Nani. I ko komo ana mai o ka huakai iioko o ke kahua o ka j»akaua. o ka wa no ia i puka mai ai Ra Makuika o halawai pu me ka moneka, a e kamailio pu hoi no na mea e pili ana i ka ma’i a me ke kupikipikio 0 ka manao o Agug Wineiona. MOKUNa XXXVIII. Huli hoi no ka Pakaua o Makalapina—Ka Manaolana Poho no na Pomaikai Holomua o ke Au o ka Manawa—Kulanalana a haalulu na kuli o ke Kolohe iloko o na Kamaa Buti, no ka hoopai o ka poino. Ilokoo keia wa a l&kou nei e hui aku ant a hui mai, ia manawa 1 oili mai ai ke kuene hookipa a kono mai la ia lakou e naue ae no ka pap&aina i luuluu pono me na iuoa ai o kela a me keia ano. na kahiko h»i o na ono a pau e momoni ai ka puu; Uiai lakou ma ka papa&ina ehao ana i koia a me keia mau kuhinia i hoomakaukau ia, ua hoonuu iho la lakou a piha ka ka inaina, alaila. haule aku la kela a me keia mea hooluana maluna o na noho ko-ki nuaui i hana maiau ia me na pale eilika naui. A oiai o ko keia poe kahunapule hoea ana mai no ka j»akaua o Aladela, aole ia ma ike makamaka a ine ka hoolaulea. a no ia mea. aole be mau mea ano nui i hanaia, aohe Iioi he leo hone o ka pila i nooauu ia no ko lakou hiki I ana mai, a aohe no hoi be mau kau- i wa nui wak i lawelawe mai i ko ; lakou wa i a: ai. j

Mawaena o keia poe kahunapole i kipa mai ai. e noho ana kekahi mooeka o Makua Irona kooa iooa. a ua kaulana oia i ke pakela loa 6 kona noemu ma' ka oihana kahuna. a oia no hoi ke pookela loa o na moneka piha naauao ma ka ike ia aku. He manawa loihi ko laua hp!awai ole ana me ka Makuika o Alaoadela. i aoeane e piha ca makahiki be 20 a oi o ko laoa kamaHio pu ole ana, no ke kumu. ua Klo na poe kahunapule i mea hoihol ole ia e ka Makuika o Alanakela i ka hala ae Mahope iho o ia manawa, ua koi no hou mai la ka Makuika i na m«lihini e h&ule hou iakou ma ka papaaina no ka inu kiaha waina like ana. No keia kono a ua Makuika nei, ua ku like ae la kela a me keia hoa a hele aku la no ka papaaina, a I hoopiha ia mai la na kiaha e na 1 kuene me ka waina. Aka. no Irona, aole oia i ae iki e hoopa i kekahi kulu o ka waina a me na waiona eae, a i ka wa i ninini ia mai ai kona kiahn. ua hoole mai la oia aole e inu, a wahi ana i pane mai ai: “E oluolu oe e kuu haku e hookuu mai oe iu’u, oiai, o ke kanalima ae nei keia o ko’u mau maka- 1 hiki o ka noho ana ma ka pakaua i moneka, aole loa i p& ko’u nu u le- { helehe me na kulu waiona.” No keia mau olelo a Iganatio, ua pane mai la ka Makuiea; “He hoole makehewa a hooka- . mani paha keia au.” Pane mai la hoi o lganatio rae keia mau huaolelo: ! “Aole, e kuu haku. I ka wa i . * hiki aku ai ka huina o ko’u mau \ makahiki i ka umi. aia hoi ua kikoo palanehe mai la n& lima men«mene ole o ka m&ke i ka h$nu ola o ko’u makuahine; a «ole no hoi i liuliu mahope mai, aia hoi ua Ohai aku la no ko’u makuakane ma ke alahele hookahi a kuu makuahinei hele aku ai. Aka nae, mamua o kona make ana, ua haawi mua *aai la oia he kauoha ia’u, oia hoi oole au e hoopa iki i ka waina. a *iamuli o ia kauoha au i hooko ai me ka pololei a hikl i ka piha ana iho la o na makahiki he kanalima ia’u. Ma ia hoopale loa ana a’u ia mea, aole loa au i manao ino i ka poe e inu ana ia mea.” Ninau mai la hoi ke kilo iaia: “Pehea, i kou wa opiopio loa «o* anei kou komo ana iloko o ua moneka la?” “Ae,” wahi a Iganatio me ka hoomau ana mai, “be kanalima ka nui o na makahiki o ko’u noho ana iloko olaila, a he kanalima no hoi makahiki ka huipu ia ana o ko’u leo ma ka papa himeni iloko o kona ’ mau [>aia; ua hamama mai imua o u na ipukao ka hanohano lua dle, < aka, aole e hiki ia mau mea ke kono mai ia’u e haalele i ka moneka. kahi hoi a’u i hoohiki ai a kanu ia au m&lalo o na pohaku paepae o kona mau ipuka.” “Ina pela,” wahi a ka Makuiaa, “o kou ola ana, u& like ia me ka holo ana a kek&hi moku maluna o kekahl moana kai pohu malino a h&lai lana malie loa.” “Aole pela.” wahi a Iganatio, “o ke ola ana o ka nohona moneka. ua like no ia me na ola e ae. Iloko o na p&ia eehia o kela pa moneka, malaila e oluolu loa ai ka naho ana a me ka launa ana o kekahi mea no laua na manao like. a aia iloko o laila. he anaina o ka pow hemolele. . “Aka, i ka wa e ku ia mai ai kekahi o k«a mau hoaloha me ka make, • nuiaami ka ahaeha a me ka mokumokuahna o ka naao o ka hoaloha i koe iho.” Olelo mai la kekahi o na poe oipneka oia o Bonedate pen<4; Mai kamaiho nui oe ma kela mea e Irona [Iganatio] ma kela mea, ua ike no oe, aohe *u kuleana e kamailio ai ma ia mea.” E ka makamaka helnhelu, o keia kanaka e kahea ia nei ma ka inoa o Irona, o Iganatio no ia, a o Irona, he inoa ia i maa i ke kahea ia mawaena o ka pakaua moneka

ma ke ano kapakapa. aka. o Iganatio no kona inoa kumu. Ku «e la o Iganatio iluna a olelo • mai la: “Ae. ua hewa io ao. aka. aele au e hewa ke olelo ae, he mea pono uo’u e hele ae e ike ike kanaka • opiopio e waiho la iloko o ka popilikia o ka mai.” Iko Iganatio hala ana aku. ua noho iho la no kekahi poe moneka iloku oko lakou rumi me ka Makoika a me kekahi wahi kilo. Ua ku mai !a kahi kilo a ninau *• mai la imua o Bonepate no ke knmn o kona papa ana ia Iganatio aole e kamailio?” “Ae,” wahi a Bonepate i kamaj ilio mai ai, “he mea oiaio ua hoike j moakaka aku nei o Makua Igana t!o imua o oukou ika loihi o ka iganawa o kona noho ana malokoo ka i>akaua moneka. kona inu ole i ka waina, a me kona hui launa ana 1 me kekahi hoaloha apiopio. Iloko ona manawa a pau u ko laua hele ana ma na anaina hai- —■ pule oea pakaua, e kukuli like ana laua malalo oke knahu hookahi. A e like me ka loihi o ko laua launa pu ana. pela sa pii mau ana o ko laua aloha kekahi a me kekahi me he mau hoahanau la na ka makuakane hookahi a me ka maA kuahine hookahi. “O ko īganatio mau manao, he oluolu a olioli mau, a o ko Eugino hoi, he noluluhi mau, me he la, j me& nui ke hekau iho ana maluna o kona noonoo. > He manaio mau oia. aia he mau I I uhane lapu o ka po mailoko mai o na heana make, ke ho-a iki mai la ( iaia me ko lakou mau helehelena , weliweli oiai oia e hele ana roa kekahi wahi mehameha. * “A iloko ona manawa a pau a Iganatio e ike aku ai i ka haiii iho ona helehelena inoino maluna o £ugino me he mau ao hakumakuma ala no Ka haule iho o kekahi ino nui, ua hoao aku la oia « hooluolu iaia ma ua ano a pau e like me ka hiki iaia ke hana. a i kekahi manawa, ua noi aku oia ia Eugino e hele holoholo laua ma ke ano hoolanalana ma na kae ona mauna a me na lalani kuahiwi. I kekahi po, ua hoala ia ae o Iganalio mai kona hiamoe ae me ka hikilele nui, mamuli oke komo ana niai o kekahi mea ana i ike ole ai mamua iloko o kona rumi e moe ana. Na ka malamalama o kekahi waipukukui uuku e a hoopipi ana ma kona pakaukau, i hai mai iaia o Eugino ka mea i komo mai iloko, a ike pu ae la no hoi oia iloko o ia manawa, i ke ku pololei ana ae o Eugino ma ka aoao o ka moe ana e ana. Ike aku la oia m& kona mau heleheUna, ua hele kona mau papalina a haikea, aua like hoi me na kulu hau keokeo e kau nna iluua o ka pua mauu. ‘He m&u helehelena hou keia o Eugino,” wahi ana i namunamu ae ai, alaila, ala loa ae la oia iluna. Aole i pau. !