Hawaii Holomua, Volume III, Number 14, 1 April 1893 — I KOHALA I KA NUKU NA KANAKA. [ARTICLE]

I KOHALA I KA NUKU NA KANAKA.

‘ HOOiAHlPUeWAl OKA LOK\HI. j — I I Na Kahi u Lbo Lea. Ka Haioleloa Kaloa Heokano. 11 E Hke oie ka makou i hoike aku ai no ka malama ia o ka halawai a ka Ahahui Pooo Kivila Hawaii ma i, ka po Poaon». roa Ema Kuea. pola ; j □o i malama ia ai. tue ka haaw) pu ! j ana mai ona Kahuli Le»> Lea ka Puali Puhiohe Lahui i ka lakou mau Leo Mele hoeneene. Aole loa ( i ike ia mai kinohi mai kekahi ana- J; ina kanaka uui i akoakoa ae ma , Ema Kuea e Hke la me ia i akoa- ] koa ae ma kahi i meloia no ka ha- { na, ua hele ae na supuna. na ma- 1 ] kua. na keiki ame na moopuna. , pau ae me na kupunawahiue, ma- | kuahine, kaikamahine a me ua , opuu opio, &ua waiho net>neo na , kauhale iioko o ka mehameha.oiai, aia ka lehulehu ma ka Ema Kuea kahi i hauoli ai iloko oko lakou aioha AHiaimoku ame ko lakou liii no ko lakou mau jwuo kiviia a me ka makee i ka aina hanau a me ko lakou kulana Aupuni Moi mai ka po mai, a ma ke koho pouo aua ua oi aku mamua o ka ekolu lauaani jK>e i akoakoa ae me ka ulumahiehie. I ka hiki ana i ka hora 7:30, aia hoi, ua puana mai la nn Kahuli j : L**o Lea i ka lakou man ohe e mele, a lawe palanehe ia ae la ma ka welelauo ka eheu makaiu kehau e pa kj!our.he ana, a ua lilo ka mauawa , a me ka {»oe a pau lloio o ka liuh' 0ka hoonanea ho*»hialaai. I kal, pau aua oke kani ana ana leo o na ohe. uu ku mai la o Mr. A. Hosa, a lioiKe mai la i ke Rumu i kahea ia ai ka halawai. a me ka hoakaka mai i ke kahua oka Ahahui Pono Kivila Ku1ok.o. oia hoi k;« imi ana ma na an<> a pau e I >aa ka I pono koho i kela a me keia kanaka Hawaii ma na lawelawe ia aua o j kona Aupuui, a e makee hoi i ke kahua oke Aupuui Hawaii. Aia manawa, ua hoolauna mai !a oia ia | Mr. J Kalua Kahookauo. a ua ka- , mailio mai oia i ke.iahi m.iu olelo j ! naauao. E ua hoa makaaiimna aloha, ke j poloai aku nei au e haliu mai ou- ! kou UiC ka hoolol e i ua manao ] alakai e hoike ia aku ana, a e law«> aku me ke kaupaona ana no ou koii iuo. Maliope iuo oka boopau ia ana oka mana oke Kanawai Koa i kuahauaia e ke Aupuni Kuikawa. ua lokahi ka mauao o I kekahi poe kanaka alakai iwaena oko kakou anaina, e kukulu i Ahahui, a ua hanaia, aua hookumuia he Ahahui i kapaia ka Aha- ] hui Pono Kivila Hawaii; a o keia j 1 kona haiawai mua i kahea ia aku I ai oukou na makaainana makee i j na pono kuokoa o Hawaii, i iini e hoomau i ka noho’na kuokoa nona | iho, me ka makemake ole e ope’a wale aku ia noho’na kaokoa maiaio ona kapnai wawae o kekahi mana e aku me ka uinau mua ole ia oka manao o na mukaainana no ke apono a hooie aku paha i* ! manao, aka nae, ke nee aku nei i kakou imua. a hiki i kahi oka manawa e kahea ia ai ka noonoo o kela ame keia kaiiaka Hawuii e ka&na ai no ke kulana Aupuni i makemake ia, i aloha ia, a i minamina nui ia eka lahuikanaka. O ka manao nui o ka Ahahui. oia ka hoonaauao ana aku i ka lahuikai naka ma na ninau ano nui oka i manawa, i pili ike kulaua o ke aopuni eku nei i keia mauawa, a , me ke kulana oke aupuni o keia mua aku. Ke minamina nui nei au ika hoike ia ana mai ia’u. ke hoao, a ua hnao kekahi poe kanaka e hookomokomo i ua olelo ku ole i ke ano naeuao iwaena ona hoa 1 makaainana, e imi ana i mau ku1 mn e hele ole ia mai ai e hoolohe, aka, ke nana ako nei au he heluna > o ekoln taus.ini a oi o ookou i akoakoa mai nei a he hoike ana ia ua lawe ae oukou maluna o ke kai hua naauao me ka naua ole i na manao lili pilikino. Aole keia o ka manawa oaa manao heokoee iwaeaa o kakou na makaainana UawaiL oka manawa keia o ka hoolokahi ia kakou iho, a e haka- ■ ka ko kaaoo mau noonoo maluna 1 e ko koauhan* kookahi, oia ke pale ana aku I na aiahele e hoooe- > 1« ia at kakou I na pono kiviia o i ke kanaka. ka imi ana Ina hooiala ana e hooolpan ia ai ko kakou 1 ■ * y ’ : Ihknil «j K. .1 ■■ -* * - _ , - * j£W ‘■‘•* , -• r V

wahawaha Poo Anpnni anei? A I ole, na ka lili maaao pilikino anei? Aoa kelaa a.e keia makaaioana e paoe oona iho. O ka nunan o ka hnaoielo Puoo Kīvila, he haaoielo Kanawai ia, i pili i aa pono a roe na kuleana e paa ia ana e na makaainana o kekahi anpnni knokoa. e noho poo ia ana e kekahi Moi, Pere*idena a Emepem paaa. l*a bikt ia’n ke oleio me ka maopopo lea. aia he aloha aina. aloha iahni. he makeei ka mea e noho poo ana maluna o ka lahuikanaka. e makee ana i ka palekana o ke ola a me ka malohia oka waiwai. A roa ka Pankn 2 o ke Kumukanawai o keia Ahahui. ma kahi e olelo ana: ‘*no ka hoohoihoi ana ma ua ano a pau i ka i ke kanawai. ike aloha aina a me ka hoopooopono kaokoa ana ma ke ano makaainana a pda aka”—oia ke ano i manaoia a i makemakeia t hoonaauao aku i kalahuikanaka, oiai. e nune nui ia ana ke kulana o ko kakou aina maloko uei a mawaho aku o ko kakou mau palena lioko o na makahiai he kanalima aoi i kaa hope ae, e noho ana ka lahuikanaka Hawaii malalo o ke kulana Aupuni Moi, e hooponopouo ia ana eke Kumukanawai. a o na kauaka Hawaii e hiipoi malie ana i ko lakou mau poni kivilame ka h«K>m‘oni ole ia, a e hauoli mau aua lakou me ka haaheo no ia mau pono e paa ia nei e kakou. He pono i pili inai ka mea e i»oho ana iluna inai Ke poo o ka lahui, a hiki ilaio ika makaainana haahaa. He pono i h ikakaia e na lahui naauau osa h»nua nei ma oka ikaika o na mea kaua. Oka hoomaka ana 0 Kalakaua e noho Moi, a o ia n« ia omaka hou e noonoo ia ana ke Kuikahi Pan.ūhke, ua olelo ae o G. W. Piiipo maluna o ka papaheleoko kakou Hale Kaukanawai, “O ke Kaikahi Panailike, oia ke keehina mua o ka hookahuli aunani,” oiai uae he mau makahiki uneane b«* iwakalua (‘J0) ka moe malie ana oia olelo. Ama ka la 16 o Ianuari, 1803 nei, ua ike kakou i ka oiaio loa oia mau ulelo a kekahi kalaialua naauao o kakou. Ua kaliuli ke Aupuni Moi. a ua | kukuluia ke Aupuni Kuikawa. he 1 la mahope iho, ua huouna ia he ' Komieina o elima lala i Amerika, ! a ua pae aku no KapaUkiko, a ma So lakou alahele e hiki ai i \\ «9iI nelona, ke kulanakauhaie Poo Au- ' puni o Amerika, ua olelo ae na KoI imaina ia kakou, nu na wahi a Uk»u i kipa aku ai, a maloko o na iiupepa, “he poe kupono ole na ka- ! naka Hawaii ma ua hana pili aupuni, a e hoonele ia Ukou i pono koho balota.‘’ E noho hamau wale no anei kakou. a e ae i aku i kela mau olelo houhaah&a e I paa maloko o u& moolelo, me he la. Ihe mau olelo oiaio? Aole i pau. Aole i pau ■ —