Ke Aloha Aina, Volume IV, Number 17, 23 April 1898 — KA BUKE MOOLELO HAWAII I HAKUIA E KA Moiwahine Liliuokalani, ma Wasinetona. Pai a hoopuka ia e Li a me Shepord o Bosetona, Amerika Huipuia. [ARTICLE]

KA BUKE MOOLELO HAWAII I HAKUIA E KA Moiwahine Liliuokalani, ma Wasinetona.

Pai a hoopuka ia e Li a me Shepord o Bosetona, Amerika Huipuia.

1 1, ■ 5!" ] j ■«#(■'</■( / i ■' y c m' h>'lui' .W- - KK AL'WA MSJ) MOKt*NA H. NA *'r ! TKF 1 1 * oiM". Ma 1»ora 2 e« ltjL- la &c, ua uknīi mai I,i \f- Koliihīli' I/ 1a a tne Mr. Don> : o> a nip Jcdc o ka ohana aMi kiek'ē ia'u no lea m ikuVuysa KekfltijtK>bi, a walut:ft Loi ona e slo aku m i ke kf,w,i. O na jjoc i «kali aku uamn is, a ua eST,e ,J I :n rs 0 n;C " kj. O ke Ee:līi"l.i Wiliaaa j pa nMiOillii kii i il.e : a ma ka īuoa, Lunalilo, oia ha mea no/-a keie iwok», a oia no \t/\ kekaLi i kau po nsafc*m w». Ua liele m ;i uU o'ti a kt i m«i T:i ?a'm, e boi aku oit kona mwi, a i ka « a i pau ai <"» na «īani, na 1-»?e as!)«>. »;» kaenaa l»uti a n,e na B)»*a e h( o loke <> ua rumi ]a, ua ae aku laai i kana i,oi, I keia tra no imi a o ke alo o to f u Tra« «kali, ua uinau m u' k o:a no ke aha 1a maua im .re o!e ai. A malmia o koia uaoku kelnhi kahuiia pule nona ka ;noa o P.kanele, oa haaw; tnai 1a oin i na kokiva ana no ka hooliui ana i ka ir.are, Aka nae, ua loheia, un hoo'ualau oia nse kona boshanau ke Kam&'lhwāhine Vitoria.Jnolail.fl, ua n.anao aa aole he niea pono ka ae.ana aku i keia wl ona e paiiai mai ; na, T ko make" koea una j Laluina, ua «kali mai oin iu'u a i iki ) ko'u bo rn-, a n;folaf',a i n. t ho • «.ai ai oia i&'u, a iia !asve mai au in I:utuuhana i o;ca' na'u e noonoo nui - a \ a ae aiiu la ekaKau «ku au inia no ka hoike aDa aku i ko'u n3a: ; ao. Ua Lui aku oiamekona makuakane iua Koia, aiaa ja wahi 1 bojuna iiku i ku'u |>alap:ala malKna o ka .mokukm a Kamamalu, he inoa H;, wllī j kopaia aku no ke Kam:»liiwahinQj, Eh »ae ua lioole ibo ka rm?a nana e a: ai ana paīapaLi n>. i i ka lnuiana i koP 1 ea kahu, eo ka moy, muiii.luw.ile ua moku la iloko o ka moana- īa \va no i kakau aku «i o V.toria i ke Tv<ikialii Wihanih, a e ! akn auahoi inia i koua m;in o i.iia a e noj pu gLu ana hoi iiu'a e hu'i ! mai i Honolulu, ua h> oko oia i ke noi, a ua hoea hou j ; e oia i ī.ah iina makopa alahele hoi n hoike mai ia'u aole i !oaa he a,ai ia'u fsku. a . tia manao ua pau ko ? u n&o ana iu**kv aKj?, i ko'u h< pono aina akj*f mi h .e mau !.om na : U 9ia i ke no; ana u ho'p 1-ui iho Ja maua. Uoko o IMei o!a makaLiki i huli hoi mai ai au uie ko'u mnkun. hine no Hono'ulu, ak:>, aole nae j " ; loaa iaia ke ola kiuo m; ika : , a ma la 2 o īuh'", 1837, u i ma'.-.e iho f la o'a. !

i ; ~—-] " " - 1 ' I ( i. . . .'i!.' .1' l'a'.i n n •• K>> i Lu iai,u i |Lvu.ij!v.&ku i.t u j , malulo o k.t u'aUuia »Ua a f ; 1 ■* * | aeile ia he mta e jpau ai o , i.:! ia Kku o ko mnua mare, Ca | niaau aku o Bihop?i. j ka moi, ina he | I kci<t paa I kona manao | | ua pane mai o Aiekant.dero ina ua'u j j k*» kaifeamaUn«' 4 no!t| au t iti>apt>uo. j aka, ina lua no laua t j hoohuila, aole ola e f;uc &m, & e k.gl , an& oia e maie sa mauft, Akn, no , | kfka!jj mnu i hoea mal, i huoJpnu»i»iko maua li' opnlon, Aole } lorv no hoi 5 mare ke|Keikialii Luua- j j li!o *ne ke t | MOEUNAIII j KAMEHAM&iIA JV. I O AJexantler Lihoīiho i ikeia lea , I ka moolelo o Kamehameha IV,, ia'a ' I na ho&ilonft a piū o ikona lahui, a o I ea ano o na Kamoh<tnieha L* loki -! ! maikai, aia nu ta me ia, A nena ; j hoi i hcokorao tt»ai i ka Misiona ! .! . I ' AngJican (Hoomana Kalohka Enel lani.) Nana ponoi i unuhi i ka i Boke Pule Enelani iloko o ka mn- ' I ko«r olelo makuahine. A nana no | Ihoi i hookahua i ka Halemai Moi- ! 1 wahinp, i h īke mua īa ae ne', a o , i oa kumehana o na aina e a tue na ; s mea pili kuloko o kona aupuni, ua ! ! hooponopono ia ia me ka naauae. ' io Hon. R, C. \Vyllie, ka i noho i ' ! Ktih:na o ko na Aina E nona a hikj' | i ka pau ana. o kona noho moi ana. . Ma ka 1859, a i ele mamua o ko'u j 5 hoopalan aua ia Mr. DDaiiaifc;, ua , i ' . I , hoala ia ae la he Luakai kaahele m.i | Honoīulu, no ka holp ana aKu 1 ke- ( | kalii ijj-u raokup 4 jni. a owau pu no , j hoi ke-kahi i holo pu 'aku, ak;% ia wa j ! li> Hiit &ia uo au n al~lo o ka u;ah- | ma ana a Mrs, Bishop. Ua kipa | | aku mfi.kou ma ka luapele naa Ha-. | waii, a malaila i iho aku ai makou no | kai o fce kulanakauhale o Hil-, a ma'oko o kona kaikupno nani o juc- , ku ana ka moliukauā*Aoaeilka Leva?,t. Ma keia vahi i huipu a; ma- j kou m» ka mol a me koua niau hoa, ■ a ua la\in3 pu aku hoi makou me na i aliimoku o kamokukaaa, a hoohala ne la i.i uinu manawa me ka oluelu. j MiJono o kekahi hule pi i nui i no ho < i uiakou, he hoo&phi i hoe-! kaawale ia no ua Jc;tle 4 a ma kekah: j aoao n-A kane, mawuenakonu he rumi i hookaav»f<le ia no ka ahaaina a , i oh', no ka hu!ahu!a j;na. He n: :ii [ rumi nui keia, a o kekahi poe e \va- ( laau iii.a ma keK«h: aoao, aole ko ' I ikt u leo e luhe ia nia kekahi aoao. . I ka wa o ke alii a me kona mau , hoa e lu le ai i kekahi wahi i kekahi ; wp, e khU ana lakou maluna o na kaa i hana ia e na kauak;>, a na la- j kou ponoi no e huki, el ku me. t a , lio e huki nti. I kekahi -\va e paa ana makoa iloko o na poho lepo, a 1, o.l", iioko o kekahi mau !il,;\Yai, ma j ia wahi ua hiki ole ia la!;ou ke hoe- j pi«L'e!e he ia makeu, a nolaila, ua !avre ia he lio no ka book*u - na akU ,

11 lr1 T ia UKikoii n.aU'.U i o koim ku:, n lamc uliu ia u.akuu UQ ii.c-i£al.i aui.Q. Ak;-, uu Lau.k Uo kd Wttjkou mj:iu u'.n.wa', a uu lawe aiaoīi ae iu allimaku 1 Uie ka makaukau mau e liaawi mal i na ke-kua ana. t*a hauoli pu me ka moi i te*a liuakai, aka, o na i>oe e ae oloko o ka laina alii o fakou kai « loa, «k« o lioohauoii Ja. Ut to(ttJh*eha ofa !a remtct»u, w*!*ju!I e kh lona ole ana h« w* nō Wa1ffta e hatvii ak« ai l ko makou «lolia hoj>e !oa t ko makeu ro*u hoaloha oluna o ka Levant no ba m«a tia haawī kolee mai oia i ke k uoha ē kau koke 'aiu makou mal«oa o l4> K'iauea, a la wa do i haeleie iiio «i ua mokuahi lā * like me ke kauoha i loaa aku i ke kapena. Ma Lahaina i a haalēle iho la mp<ou i ka moku, a uaa ia awa u.a hoomah:]ah'ja hou ia ae U ko makou heluiia mamuli o ki huipu ana inai o ua LoaloLa a me na ukali o ka moi. 0 ka huakai hou i ka lB60 t i hoolalaia e ka moi, oia no |?a huakai i «a luapele ehi ole o Haleakal», ua haawiia na kauoha e kau ipakou a j;au malilna o na waapa" mai Lahaiina aku a h;ki i"W?iTuk«. He nani tea nanaina, he mafie ke kai/o kela a *rje ke'a waapu, ua hoohiwahmaia'me ka hae Hawaii, ao b hae kalaunu oia ke fcilepalepa ana milnna o ka waapa o ka moi. 1 keia wa o makou e holo hei mawaho ae o na kana kahakaī, ua hiki ia makeu ke ike aku i na kannka e unaī fina ia makou mauka o ka aina a ma ko'u koho he umikumamaīua ka nuf o na waapa ma keia huakai. Oa ho'ea aku makou ilaila me ka halawai ole me k6kahi ulia poino, a pii no Irna o ka mauna, a ma ke kae o ka luapele i hoohala ai makou ii po. He mau hale Iole ko makou, a o ke keena aku o na hoa o Ioko o keia huakai, ua imi aku lakou i T\ahinolikou e hoaumoe ai iloko o na ana a rce na wahi poopoo poliaVu. Ua hoohahi na poe a pau melaila rr;e h?iu li. He uuku loa ka manawa hiamoe i loaa ike'iali poe, mamuli o ka loaa ana i kekalii mai ano paupauaho, mamuli o ka mama. loa o ka ea ma keia w«lii kiekie. Owau i loahia me ia hnawinp, aka, aole no nae «u'i aā e nne atu ilaln, r* Wo au*».nei ko'u hano, i keia wa no nae ke !ohe u eo au i na !eo himeni me ka hula an.t m?i na hale lole e poai puni ani.

i ka laakiiiiiakA na Imlh e ilio la kela me "kekahi man nialilu'ni oiaa i ka makaikai. Ahiahi hei m&K » oi.i e paioa aoa i koivi ain.* a'h-.ii-i. lso mna aku aa 1 ko'u pi pi «■ 13 1 i t ihi, pau kona paioa m.a k< i:in in.ai r»ia īloko o ka rumi hōokipa, malaiia ka nioīwahim k i n 4 St i k a u < >] ! o M r, Hwle 1 a) i e in< ) . i waliiiie ā OK; il'll pn kakiih ;»kn &3ia iai», a hwimalihim iho la iriau« mft aina tnaHhini a launa pu no hoi mo īilii a rji< oan kaoaka. HoohaU iho k makon i kekahi mau hora oia po i ke kamakamailio ana no na mea pili ia kakoa me ka hoonanea pu ana me kekahi mau mele Hawaii, Lehulahu no na poe komo ae iloko o ka l umi hookipa oiai makou e hoonanea ana malaila, hoolautia aku au i ka malihiei iioa ma ke ano he jnakaraaKa mai ka aina hookahi iiiai ifj.- im makiinaka hanohano < )ift inau waliiue ua na lunakanawai kf;kalii) ī loftā ia makou ma keia aina uialihini. Ua lilo ka like o ko maua inoa i mea kaoaailio nui ia e na inakamaka haole o makou, aoko maua maamaalea hoi i ke kamailio hao!e a me ka ike i ka rula o ke ieonimana a me ka lede ua lilo i mea e hoohiolo eaku ai i ke koikoi o ka olelo a Kakina ma i pahola ae ai, he lahui kanaka ha"wawa kakou, a pela aku. Nui ko'u hauoli i ka launa ana ine ke kaikamahine, a hoonani ae la ko'u naau i ke Akua i ka hoo maalo ana mai i ka le<le opio ma ke kahua o ka hana e pili aaa no ka hoomau ia aku o ko kakou noho kuokoa ana, a kuu mau hoa EJele i haalele iho nei maliina o'u hookaīif ke kiai ana a me ka paio ana a liiki i konahopena, he led6 e liiki ai ia'u a e haaheo al lioi ka hoikeike ana aku i ko Wa--Binetona nei a i ko ke ao liolookoa, o keia iho (la ke ano o na Hawaii, and plenty more, ka iwi kuamoo o ka aina a'u e paio nei, "Ua hiki no ia Hawaii ke hooponopono nona iho." īna aofe i ko« mo ae ke Kuhina Amerika a me na koa o ka mokukaua Besetona aole loa e hiki i kekahi poe ke liookaliuli i ka ikaika o ke Aupuni Moi i ka 1893. Iloko o keia mau hoohauoli ia ana o ko'u naau, hoomanao ae ia nu i ko kaua halawai mua loa ana he 25 a oi makahiki i halaae nei, a hoomanao ae la no hoi i na hana au a me kou mau pokii i hana ma.i ai i.i'u, na hele makaikai ana ma na wahi like ole a hiki i Waianuenue, Mokuola, a pela aku, a kekahi mauhiki ana aku a'u i Hilo. ua lilo mau ia i īnea poina ole ia'u i na wa a pau a'u e hoomanao ae ai no Hilo Ma kuu ike ana eia ke kaikamahine ma keia walii malihini no ka V' makaikai, a ua ano kamaaina iho nei hoi au i kekahi mau wahi pana o keia aina nni oiai ekolu ma-

uii a oi ae nei la noho aua i' i keia walii, uolaila, akn nu ! i ke kaikaniAhiiK' « up mai ia'n o he!# pu akn rn<» ia o hootoalkf«ik<. at i kahi i kamaaioa ia'n. Olelo : mai kela aole o' i makemake e haalele oē i kan hana no ka lele «Da mai me a'u. oiai he lehulehu ■ no makou i hele mai n<'i, a me lakou no hoi an e.heh? fii» hoole aku aa aole a'u han.i f?ja !.i, hi»awī mai ktila i ka «lahalo u o ko luaua hooniak&ukau iho la no ia uo ka hele. Eha mak<>u i haalele iike I ka hotelr i nnhine.i (Poaono, Mar. 12), a r ka nui mahope : ae no, hiki makou i ka hale hoo~ luln kaA ioiia ko makou mau kikiki (tiekets) a kan i ke kaa : he wa pokole loa mahope iho na ; holo aku la ke kaa, i nana ae ko makou hana he elua wale aku no i koe4ioko o na ohua o keia mau kaa a matou f holo nei no loko l o na hoahele o i&kou i kau mai, i o ka nui ua halawai rae Muliwaa. 1 Haaiele makou ia Wasinetona 1 nei i ka hora B a.m-, a holo akn i maluna o ka muliwai Polomae a j pae raa kela aoao, o ka mokuaina ! ia o Yiriginia, hiki makou i Alex- ! andria noho ilaila, holo loa ke J kaa a hele aku la makou e ma--1 kaikai i ka luakini o ChristV | Church, kahi a WaHinekona e hele { inau ai ī ka pule, komo makou i iloko a kakau i ko makou mau i ieoa ma ka buke i hoomakaukau i kau ia no na malihini hiki aku 1 ilaila a noho iluna o ko noho i 1 hookaawale ia a i noho mau ia o i Wasinetona oiai oia e "ola ana. i Hele makekahi mau wahi kaulai na e aku a īiiki loa ma ka MasoI nid Temple, a maaneiua loaa ia'u I a ia makou pu uo paha he wahi | mea e hoomanao mau ai, penei; j Ua hoolimaliiaa iho la maua ! me ko'u hoa kane īloko o ko mai kou kauna i kamaaina nana e laj we e hoomakaikai , ia makou. he f paeje ua kamaaina nei. Ia makou e hele nei lialawai aku nei makou me kekahi haole elemakule, hoike aku nei ko makou kamaaina he poe malihini makou a he makemake e ike i ka Maso- | n!" Temple; ae īa mai no. Hiki ; aku makoa wehe mai ke ] kamaaina i ka puka, na liiki mua ! ua [wahi haole elema\ule nei a | makou i halawai ai i Le alanui : iloko o ka rumi, hoike aku la j ko'u hoa o makou ka poe i halaj wai mai me ia ma.ke alanui a ko j makou kamaaina i hoike aku nei j he poe makaikai makou. "Wheie | is your guide," (auhea ko ou- ! kou alakai), wahi a ka ninau a ka ' elemakule, e ku ana makou, o i ko'u hoa he haole kane ka mua o J na wahine aku elua a owau no ■ mahope loa, Paue kuu lioa "Le | is outside," (aia no* oia maua" ho), pane hott mai ka e!e- -■ "you stay outside tco.

(o~ oe pu kgkaljLe nolio Iwiilio), Ta wa pi-n-i) ar nPf maVo« ia %vju !& fea oleniHkul** r* kamnilio nol, a ! pj»t m»! «ri ko a ! olelo nwi I:\ ia'nolioi maliou, paa ( ia e a'ti. Ninaualiulīuu hon ! heah'a ke fcnmu o keia mau otelo | au, pane mai 1a "We <lo not a11o"w j <*olore<l people in hore! rt (aole ! he ae in o ka [poo paele maloleo nei. 1 ) nku kuu <ir«> fif){ rr>lnrnl, HIP g»»ntlrman-1 ieliind me is a TTrtwaiiftn. M (aolo nmkou he puele, o ke keonimana mohope hnei o'u he Hawaii oia.) ITooia hou aku au he kanaka Hawaii au »■4 ae ia aku ia makoa e korao ilo- ' ko e makaikal ai. U keia kek&hi o na kumu mii ( e koi nei i ko'u uhaue e kue i ka i Looliuiaina. Maopopo loa .ia'u I iua kakou e bui, ia wa e huomaI k» m&i iii na Ikaole, aole mawao. īia liaole iho no imna. o ke i alo o kaua, i ka Loopaheino ia I kaua a me ka kaua mau keiki a ' hana mai no i mau rulae like me | ka makou i ike aku 1a i nehinei ' a me ka'u no lioi e ike nei ma ; keia liotele a me kekahi mau wa--1 lii e aku. Mahalo au i ka hapa ' īa aea mai okelahnnamaluna o'u ; we ka lohe pu o ke kaikamahine I i keia mau olelo, loaa ka mea | nana e kokua mai i ka'u e walaJ au mau nei. \ Hora 10:30 a.m., hiki aehe kaa ! nwila hou, kau makou a holo aku i no Mt. Vernon, ka home o Wasii netona, makaikai ia wahi a pau ■ hoi mai i ke kulanakauhale n.ei. | Hiki mai makou hele po'olei ke I kaikamahine ine na hoahele o | makou i ka hale waiho elala j (Treasury Buikling); hoi mai au i | ka hoiele nei i kaa eo maua, imi ; aku au a ioaa īa'u kau maua a j holo aku no ka Hale Keokeo ; (White House), ua pa*t e ka puka I o ka rumi ae ia e makaikai ia, oiai he paina iho ko ka po mamua iho i haawi ia no ke Keikialii Belegiuma a e hoomaemae ia ana ka rumi ia wa. Holo loa ko maua kaa no Arlington, ka ilina kupapau o na koa a me na kanaka kaulana o ka aina, a ma ka | hora 5 p.m., q nehinei aku la lulu | iima īho la maua a kau aku la | oia ma ke kaaahi no ka hoi ana j i loka, he 22G mile ia, e hiki j ana i ka hora 10.40 p.m, j He aiua nui o Amerika a he | nui no na mea hou nani e hOomaI ona īa ai ka maka o ka malihini, j aka, me ia mau nani no nae la j aole e h|ki ia'a ke huna ae i ka | oiaīo o : kekahi oleio kaulaua a j ko kakoli Moi Kalakaua i aloha j ani ia o "Hawaii no ka oi." | Nok&minau hoohuiaina, hauoli j au i ka hoike ae me ke kanalua ! ole; l'amake! Make!!,Make j mau loa!!! la makou 1 hiki mai

*i t3a lia! Iofif kekuokoa o Ha*rafl. 11ce komo ana oka popo AahuliU ft ke Aloha Aina i īawefm"etfn- a* lā £ Ttwift si 6"!§enaioa m«a Tiatsa i waioa ua popo auauou n*te & tae lekah! mau Lana e aku »u i oiu afi a ikfc ilio l» au i ka, hopena e Liki mai ana e like mo k*'« i b6ilte ae la maluiia. E» owala mai nei o K&kina a . oi6 Mogaoa tna ma ab aho a pau nole nae he loaa o ka malia, Hoike ako ko a?akou acso ua rcakaukau makon no ke koho i na ■w* ā o ka hoopaneenee wale, L -%as , - ---h . ;•* v sokftmkou a pauee loa aku no p&ha au&nei a hiki i kela kau ma ka i&ahiua o ī>ekemaba e hiki mat ass. ' j Haalele mai ko'a mau hoa Elele ia Kapalaklko 1 uehiuei a U6, manao lakou e holo atu aua & |iwpuui i Va aiāa, i hoike aku i ka r makou mau haua i hana iho »ei ame kuljjina o ka moau Hawaii. E lohe aku aMAioukpu i a». mea hou ia Ukou.. He maikai ko ? u ola kiao a,pela . ao ka moiwaUue a. me koaa mau j hoahele. . E haawi i ko r u aloha ika ohaua, Rev. Desha, Jao. T. Bakef a tne iia hoaloha e akn e niuau mai aaa, ka lahui a me ke one lianau | o kaua. ' : . ! - j Ivou lfe ~ j «ToHK . , Maloko o, a JKeo- . ui liikikinLe .Use. ai ,kakou i ka hookae » m Imole i ea . $y.||e jpe 'ka hookae 5a o ea pae]e.pela no kafcott e hookae la mai ai e na poe Amerika, no ka mea, ua oi ae ke aiai o kekahi poe māmuao kakou. & noho la ma ia mau "wahu aka» L ua as?ili iki k$ k.pko t iloko o lakpu,, aole e kapa ia aku ana'he ( aka k he paele iho la no ? a ua "hookajju ia na holiele, tia hale ako lauoho |fw fcela aku, ia lakou mamuli o J ke ano he poe paele ci ||B, auhea e„na Hawai ili e nei i |a. hoohujbuna. XJa okil k&al§]e Ipa 'īa mea mo a oukou e. nei e . ! Loohuī ia kakou, ke ike nui ae la ! i ka hewa 6 ka fa a I'miama&a, } aiwa loa pah4 a hui &akou me j Amerika o ka wa no:t|k a ea poe a me lakou. nei ma ae fFno hoi e hookae kokjS m&i ai 'ia. . , ! kakou, a o ka' Hke 10 no j kakou me na uegero i pa» o Mareka, ka hoa ia |t q t na , ! pukaihua paii me na apo ? hili ia ai na kikala ine ka !hu[pa |me he pee ekake aU* E puuo e I na ili ulaula e.hoaoI kanaka nui Uio, a aku I in mea iuo, , •| No makou iho, ua kauiaaina makou ia Miss M. L. o Hilo, he;aiai koaa ili elike no me ka haole, a o Johu $KvUai\lsoii no hoi he hapahaole oia, &