Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 1, 26 September 1861 — (No loko en o ka Hae Hawaii [ARTICLE]

(No loko en o ka Hae Hawaii

JB Hoe Hammi JMdka kaua : E oloh>lu p«ha oe «\oike ako i keia mau soaoao imua o ka lehafhu ma n« wahi a pau eu e bc!o ne». ho<isha ia ro«i ka ho!u nao« ō ka Nupepa hoa Oi*i e «rsihō aoa keia keiu «sua o ka loko o ka Pakipika imat o kakou, oa poaol os mea & pau o hoomaopopo i ke aoo pepa a fakoa i «naaao 8i e lawe. \ ' He kaoaka heluhelu ok au i oa Nopepa Hawaii « hoolaha ia oei, \ ia*u i loho ai he bou kekahi, iana ko*a manao e ,la*»e ia pepa. loa naee liko aoa kona ano mb ka mea a'o i ike ib nei, aoie hiliū . ia w aoie hiki i<fu ke haawi ia i kuu wahioe, ao)« b,ki ia'o? ke heluheiu ia imuo o ko'o mao Viki; no\» mea, mliaila ua heluheiu au > na «Ulo pe'kpeia, lapūwaie/ he mea hoohaumia i k«L na4 \ he kanaka Hilahiia waie kakahi n)»u &ilo i hoolahaia ma ia pepa, he mau oielo i jla i na mjm , o weia o ke kuko, e lioao ana kuko ino a pau o ke kan&ka. I E like me keia heiu, pela liei ke ano o ! ka Hoku o ka Pakipika ma k4 hope' E liIrf"ana otfei is i pepa h6«JtahS lU mele pelnpe»a, haumia i haku ia e kanak moekolohe no ko iakou mau wahine hookinakama ! E anei ia i makua nana elhonoi i ko Hawaii poe keiki i ka apu aV#,awa o ka make? { >~lna pela kona ano, aloha ino 4 pne opiopio, ho ka mea, nole e neie ana |a Nupepa oia ano i ka mana, he mana nu?katta. £ i mai paha oukou, he pepa ku i k| wa." E hoomaopopo iho nae oukou, o kondfoana t aole ia eku anaika \ca. He mana aui kona no ka pono, ka malamalama, a me |e oln o keia lahui: a i ole ia, he mana kom no ke ino, ka pouli, a me ka make o la lahui Hawaii. ° I ,He makehewa ka huna wale ana lke ano o ka mea i paiia, »ne ka i ana he mep aioha no ka mea, a he oleio mea no ka mena pela aku. £ hoopalahinu wale no oe ia laho o ka hale kupapau, aole nae e nalo oloko, a malailn e ike ia ai oia he kup^au£*>. Imua o ko ke ao nēi a pau, ka pono, ma ka inoa o keia iahui navaliwaii e hooikaika nei e lanakila ma|una W ko lakou mau kuko /no, ma ka inoa o nn kano a me na kaikamahine o keia pae aha, ma ka inoa o na hanauna o|keia hj>pe aU, kenhoohalahala nei au i ke pai ia ana, 'a ine ka hoolaha ia ana o na oielo a pau i like ko lakou aao me na mea i paiia malalo o" \\<t/ mele aioha no ka naauao," i ike ia ma ka lu akahi o ka Hoku o ka Pakipika. |1' 0 aha la ke hooiaha i na melia maikay kaulana kahiko ? O aha la ke haku i oa oieW. maemae, lealea, e hoolea ana i na a e hoohauoli ana i ka ana i ke kanaka ? O aha la ke hallele i »a olelokolohe ano lua e hoohaumia lana i ka uhane ? O aha hoi ? ; Na'u na Pommaemae. Maui, Sept„ 21, 1861. • Meia no ka hoino wale ant mai o keia Nupepa a na kanaka HawaTi| r «e kr hoike ole mai i na huaoielo i a i he ino a pelapeia hoi. TJa heluhelu maipu rue ka noonoo nui i na ;nanao a * ko o ka Helu mua e ka Hoka o ka Paiipika, {aole nae makou i ike i keka!ii manaopelapela; a ina ua loaa i ka m<a nana l Ukau' ka mea i oleioia maiuna (he haole no ia) i kekahi olelo maemae ole, na k'/;a naau kuko no i hookupu mai ai ia mea ana 'i ole|o ai he pelapeia. Ua walea paha kona walui ka hoino ia hai, a nolaila, ua oili wale ayj na manao ku ole i k& oiaio i paiīa malunaA'l he. j mea hoi e h&ohao iiui v af*kaae ana o e pai ia olelo, Uf hoomanao 01l ka X Hae i ka olelo ao i paiia iloko o ke Kauoha Hou, e i ana, " Mai nana oe i ka puli tki, ma ka maka o kou hoahanau, oiai oe i ike ole i ke kaola ma kou maka iho, no k» me», ina e uhola ia na aoao o ka Hae, e ikeia uo na olelo he ino wale a lehulehu wale hol E nana i ka aoaomua o ka Hae i paiia j ia la ;31 o Dekiemaba, 1856, a roe kela muootelo a, pau no ke ano o ka iapaau aoa o ka ws kahiko i paiia iloko o ka huke ekolu o ka Hae. No keaha la i ku oie mai ai keia kahaka : —" makamae a hemolele hoi, a e-kue maii ka Hae ia manawa? Ke kupinai nei keia niiau, aoie nae e ioaa ana ka pani. Eia nao klkabi olelo oiaio iloko o ka paiapala i paiia maluna, a,e pono oo e mahaloia, oia hoi ieia; " He inana nui kona (o keia Nupepa o kakou) ho ka pono, ka malamalumo, a me ke oia o keia iahui." Ua ae no makou ia ms. nao, he oiaio ioa, a e pono no ke pailele nui na kanaka maoli ma ia olelo. E ka Hoku o ka Pikipika.—Jlloha oe : E ae mai oe ia'o, e hp&ipo aku me oe, " kua aikane ponaoa a ke onao.oa," no keia wahi V kumn manap i manao ai au e hoike akea aku i kekahi mea i hana ia ma ke Kulanakauhīle Alii. . 1 keiamau la pokole, ua ike oukou e na Mekaainana o M Kalai-kua-liholiho i ke kapu he iooa." Ua hoola|ia ia kekahi Olelo Hoolaha na kekahi ppe kaoaka Hawaiip Honoluio nei, a oa kapa la ko lakou inoao ka '< Ahahui I!<x>puka Nupe|A kuika wa o Hooolala. , ' iloko o ka mahina o Aogate, oa hob ka lakou haaa, ua hoopuka aka iakou i ke kope mauuahi i ka puie moao Sepatemaba, a iloko oīa manawa, aa kua is e kekahi mea oloko o ka Aha ka ana e hookaaWale i kahi i kaknhi mua ia ai ke pai ana a me ka hooholo mua ana oia mea, mnli o ka o hookomo ana mai o kekahi Haole* 3 *

>\ oia o W ini, e l&kem&ke *4 bootilo ia ke pai o keia Nup#&makiiia, i ka-Haie ke aoe, a kipi am kipi noi,l ka hoohaanaeie maoii ī ka ip*» *> re k Hawaii i kukulu ai i keia ap a »«i, % I ka loaa ana o keia kxuf mokuai: u Ahahui. em hookaawale akl kekahi f ua kupaa oo k.i hapanui oh po* Hai » kahiko no a iakou i hilin /ai ko iaka s % a ma ia hemkaawale aoa, |ia hoie ua > nei ia Wini e paip#i me ka ha r koe ko ka Ahahui, a e laha no eia pa oaialu»| iho, tne e pai , ; ku i ka wa no lakou ih<f a e kinai i k f{ o ka'pM mua nana i i keia haea % hapanoi ua kupaa no I*ou i ka Hale i o ke Anpani e pai ia oia bima k . .i > » nei ka Hae aka. o ka ko Ukoo ike i ke kt> īL o ko Una* ma paaipuni epa wale i ta manao o u* miaiia, na heie Ukoiia Wini, aoaW e Kokna nei j ka mh*o e kmai i maikaia kaaak» Hi**» » hooulu ai. ' Aolena ka waie o k«ia j na nei i keta mea ;|ka» aia no kekahi t ; ie ma ke kahi i noho _ " roe ke knkoa i mea e ka hana a Huwmh. a kakoo! Kaiiioa l&ha o ka lakon man % iakott e haawi »hdtia ka iiio. aob ka, k k | nei'-'oo i ka ban«|a Hawaii a haawi na a | ilio pepeiao oioia lakou. HilahiU oie. ole. a aloh* ol^' manat>ajio j>le i fca lak i keiki i hii ai k« wa iiuna ke alo, k»iah i ? ka ukuhi kokelie «i»i ka waiu o kona n t '%■ aloha oie i k<» kahua i bo!uholo pu ai i weia o ka Malalii a me na kuaua nu» o * ilo ke heie nai nei keia poe me ki s |v kinai i ka baoa. E noonoo jho kakou, ke imi ia mai n-i e pio ai ka inanao okea ona oe o ke k - Hawaii, m«he mea ia e i inai ana. e h< ' oe e ai i kaiuai au i iuui m.»i ai ; e hoi ka pouli i ia ai, a e haawi hou « lakou i na akua kii, na Heiau kahiko. a ielekahieaiala ia ai na<wahi iwi o kakon pouo anei keia e nn makahiaka, e na hoa o ka puhike hookahi, e na hoa puili o i ewaiu o leia Aina ? Aoie ! Aole !! A E kak*itīho mo ka iihi paa lo» ka aole pakahi maiunao ka mnrmo akea la kanaka keia kanaka o keia m»u jsfcikuf Ke o/eio ia mai nei, aoin e holo ana ka h kanak* Hawaii. ia mai nei wawana man ote e puki|r ana ka Nupepa U / |Wa o īoia poo i maeao ni e hpolnha. i iaku nei makou, ae, ke oie n e oakou na e laweiawe mai mo ka manao e keakoa i UM kou hana. H Mai ku kakou me ke knnaluna ,iku i nl , mu a kakou, e nho e ku lakou i ku wa.H kakou hpi na na pulapuitf- a iakou e waeH ka honna i mahi oie .ia. E hanwi mai }Jb '% ka'oo»6lau, tl<e"kula, a i ka iima hooikfH eika kakou haujn-ow. Ke B ' lakot e mahiai, e waeie, e kanH , m4a maikai i waiwai no kakou. Peia io nfl | lana nei no koi ko'u manao me ka hoo} H 1 oie, e haaw? mai ana iakou i kn <K>p«f»uH $ hana, ka iiaia o ka liooikaīka, a me ke H fka hoomaiamaiama i ko kakou mau mxnH me ke kula e kanu ai i na huli weo mua fl f ka naauao, i mea e hoio ai ka hu» muuH " eaauao i kukulu ia ai ma Honoiuhinei. H E na hoa luhi o ka naauno mai o a <H manao pakahi iho oukou, he hana nui jH manao ia nei e hoopio, he mnn»o kaumaH ; makou no ka poe i inanno mua i keia porH like e haawi ia oukou i ka ike, ke keai™| nei ka makou h na ana; akn, aia no naefl| | « hina anaka uahio ke oia, kahi e % manao, e pomaikai, a me kahi e i " Jikahi no a ola." II g E noonoo pu no hoi oukou i ko kāhi hapawalu hookahi o ka la e noho i.- H \ ka la welawela o Honolulu, o ka wmkou H ae inai ko makou pakeke, a | i ke'ola no oukou. I hooikaika rhaoli t lK | neioukou, ke kaiii ia nei. a pehen la n | ohana o ka hale, kahi mana hookahi iH | mai iloko o ka waha, ko haav/n;t n»-< | mea oie. H i Mahope o ka'u oieio pani e noike ae ° % kumn nui e manoo ia nei e kinai i kei _li.-E makau ana kekahi poe nana e kēakeaßß keia Hana, oa poka keta ke hik 9 ke kaa Ahaoieio kau Kanaw*i o ka 1862, 9 poka, a koi ia kekahi mau hana H no ole i kapae ia, o kos ia ke Aupuni el mai, oa mea e makau ia nei keia NupepMH |ī kahihewa ioa keia manao ana pela; no kfl| ; b ■ ■ H o ka Hapa Nui o ka Ahaliui, he poe ho;iH| iioko o Karisto ; aka, i ka imi aku i mea -|H j| ai na Kumn a kakou, he oSeb kukahekaH kela. A be mea hiki no hoi ia kakou k-H| noo pakahi iho, aofe e hiki ke hana < B| j| mea, ke oie ae ia e ke Kanaw&i o ka § hana pela. HH " E ike ia kakou hookanaka, rnai hH| J kani mai kana aka." |l J. B K£A!IUKAW|H % Honoiuiu, Sept. 16, i§l>l. -. .H| f No tu Uokn oka Pakipikil V Lohe ik| ae au i kuo mau hoa o ke kcJH me ka ili hookahi; ua makau 9B poe, oahobiua kekahi poe, a ua hoopiiim^H ; a make ane hoomana QJ«#aa kekahi poe, oa koiia kekahi poeflH riajkemake ole, a ua hoomakau-ka-uia HB poe. A ma ka aoao hoonauao, ua pap-|H poe, ua hnhoia, a ua hoopauia , ana o kekahi poe ma ka aoac|H No ke aha keia ? Oia„ ka nināa ma l ' pane mki nei : me a, ua ko H

Paipalapala, oia o Wiai, e |«loemftke «jm e hoolik) i» ke p«i o keia i k&-Hale ke kne, & kipi ak kipi «ai, ame ka hoohaanaele maoii i ka# oo 0«I kanaka Hawaii i kuknla al i keia Ipa { ka loaa aoa o keia kn# mokaahana o ka Alaahoi, na hookaawaie sfc kekahl poe ; aka, oa kap&a oo ka hapanai o-a poe Hui ma kahi kahiko no a lakon i hiijn j»ī ko lakou manao. a tna ia hookaawale a&a, īJa hele ua poe kue nei ia Wioi e paipai alft me ka hat aku oa kue ko ka Ahahai, a e i/oiaha no oia i Nōpppa na lalnm īho, rae kamanao e pai i nupepa | ka ikanno lakoa ihe a e kinai i ka maoao oka poe mua nana i ha»ai i keia hana. Oka hapanui ua kopaa no lfa>u i ka Hale Pailapala o ke Aupuni e pai ia «, oia hoi ma kaM e pai iaoei ka Hae Haieaii aka, o-ka hapa uuku, no ko lakou ike i ke ko (p o ko lakou maoao hoopanipuni epa wale i s īa manao ona kanaka, «olaila, ua hele lakw ia Wini, a na Wini iakou e kokua neii ka m»»ao e kinai i keia hana maikai a kaiiaka Hf*ai' i hooulu ai. j Aoie na ka h«pa iuku waie o keia poe e ha- i t»a nei i loeia mea ; -ka, aia no kekahi mau !e om ke kna o kaiaku, kahi i noho mai nei me ke kokua ixa akou Jiana r .i mea.e haule ai kahaoa a kakou/kanaka Hawaii- Aloha ino kakou ! Kainoa 4 *aba o ka iakon mana no ka lakon e haawi īhona ka iiio, aoie ka, kē kii mai ne» no i ka kanaia Hawaii a haawi na na wahi i!io pepeiao oioi% lakou. Hilahila ole, manao oie, a aloha oie manaoano ole i ka iakou wahi keiki i hii ai k*wa iluna k« aio, hiiahiia oie i ka ukuhi kokeae mai ka waiu o kona makua, a aioha oie i k« kahua i holohoio pu ai i ka la wela o ka Maialii a me na kuaua fiui o ka hooiio. ke heie nai nei keia poe me ka manaoe kinai i ka kaiou hana. E noonoo ho kakou* ke imi ia mai nei i mea e pio ai.ka manao akea ana ae o ke kanaka Hawaii, me he mea la e i mai ana, e hoi hou oe e ai i kaiuai au i iuai mai ai ; e hoi Ijou i | ka pouii i hiaiēie ia ai, a ē haawi hou mai ia f lakou i naakua kii, na Heiau kahiko, ame na lele kahie jlala ia ai na%ahi iwi o Hakon. He pono aneikeia e na makafnaka, e na hoahanau 0 ka puhika hookahi, ena hoa puili ona kai ewalu o leia Pae Aina ? Aoie ! Aoie!! Aoie !!! E kakau iho tae ka lihi paa loa ka hua olelo aole pakahi maluna o ka /ae, manao akea o keia kanaia keia kanaka o keia mau^okupni. Ke oeio ia mai nei, aoie e hbloafia ka hāna q kanake HawaiL Ke/kiiokiio iā mai nei me ka wawaea oiē e puka ana ka ku i kār wa o keia poe i manao ai e hoolahā. Ke ae aku nei makou, ae, ke oie n.e oiikou ha haole e iawelawe nfii me ka manao e keakea i ka makou hana. . Mai ku kakou me ke kanaiuna aku i na Kumū a kakou, e aho e ku iakou i ka wa, a nā kakou hoi naUa lakoii e waele ae i ka honua i mahi ole ia. hanwi mai InkoU i f ka*t>o»klau,t£elīula, ā i ka iima hooikriika, i . mei,^ pono ai ka kakou Ke paipai mii nei iākēi ē mahiai, ē waele, e kanu ina nua maikai i waiwai nō kakou. Peiā io no, ake lana nei no iol ko'u manao me ka hoopohopo ole, e haawi mai atia lakouika oopi*3«ti o ka hana, ka li&ia o kn hooikaika, a me ke poo o ka hoomaīamalama i ko kakoū mau manao, a me ke kuia e kanu ai i na huli weo mua kati o ka naauao, i mea e holo āi ka hua muā o ka naauao i kukuiu ia ai ma Honolulu neu Ena hoi luhi oka nāamo mai oa o. E manao pakahi iho oukou, he hana nui keia e • manao ia nei e hoopio, he man»o kalimaha no s makou no ka poe i manao mua i keia pomaikai like e haawi ia oukou i ka ike, ke keakea ia nei ka makou h .na ana; aka, aia no nae i kahi e hina aua ka uahio ke ola, kahi e paulele ai ka manao, e pomaikni, a mē kahi e i iho ai, " Jlkahi f»o a oia." E noonoo pu no hoi oukou i ko makou iuhi; kāhi hāpawalu hookahi o ka la e noho ia nei i ka lā welawela o Honolulti, 0 ka makou no ia ae mai ko niakou pakeke, a haawi aku Ike oīa no oukon. 1 hooikaika maoli, ke ike neioukbu, ke kaili ia nei, a pehea la na wahi ohana o ka hale, kahr matta hookahi i komo tnai Hoko o ka waha, ke haawiia nei a lilo i mea ole* Mahope o ka'u olelo pani e hoike ae au i ke kumu nui e manuo ia nei e kinai i kei. pepa. -Ji makāU atia kekāhi poe nana e keakea nei i keiā hanā, Ua puka keia Nupepa ke hiki mai i ke kau Ahaolelo kau Kanawai o lea mākahiki i puka, 9. koi ia kekahi maU haōa kupono oie i kapae ia, o koi ia ke Aupuni e hoike mai, ok mea e makau ia nei keia Niiipepa, Ua kuhihewa ioa kela manao āha peiā i no ka mea, i o ka Hapa Nui o ka Ahahui, he poe hoahanau iloko o Karisto ; aka, i ka iuii aku i mea e hewa ai nā Kumu a kakou, he oieio kukahekahe loa kela. A. he mea hiki no hol ia kakou ke noōnoo pakahi iho, aole e hiki ke hana ia mau mea, ke ole ae ia e ke Kanawāi o ka aina e hana peia. u E ike ia kakoU hoōkāhska, mai haina o kani mai kana akA. 4 ' J» B Kkahiakawklo. Honōiuiu, Sept 16, 1881. .--- - _ j