Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 2, 3 October 1861 — No ka Hoku o ka Pakipika. [ARTICLE]

No ka Hoku o ka Pakipika.

HE MOOLELO no kekahi tr.au kanaka ikaika i ko īīmi toa e noho ana i ka noho alii t ma ka Mokiipuni o Hawaii. I ke nu ia KeawenuiaUmi o Hawaii, e noho ana o Kulanipo ma Hofualōa, i Kona, o Kamaelēkapu kana wdhine, hanau elua mau keikikane, ō laua na keikioi kelakela o ke'kolohe a me ka ikaika i ka hakaka. O Kalepuni ka mua, a o Kalaehina ka muīi, he kanahakumamalua pahā hanauna ā hikl i keid wa. Eono paha puni (makāhiki) o ka mua, hoomftkrt kokē kona ikaika e luku i nā keiki hoa paani ona, ā i ka uniikumama;walu o kona mau makahiki, alaila ike maopopo ia aku la ka mahuahua ō ka pii ana o kona ikaika, a hala na puāihe ivtrakalda, lilo loa oia i kēiki a puni o Mawiiii. Ua makaukau o ua Kalepuni e luku i na pua alii o HaWaii a pau loā, me ka manao e hookoe ole i kē koena oia hanauna alii ; aka, aole i mānao o ua o Kalepuni e pepehi ia Keawenuiaūmi, no ka mea, ua maōpopo ia ia e make koke akii ana no ia no konā elemakule loa. Nō latfha ole o ua keiki nei, mailhō iho la o Keawēnuiaumi e mihiika m;i kahi nalo loa, no ka mea, ua weliweli loa o ua o Keawēnniaumi i kona ike niaopopo ana aku i ka ikaika loa o uā keiki nei ia lakou i holo ai i ke kupalu mand iwaho o Kalahiki, aia no kela wahi ina kona Heina. Ia manawa a riā lawaia a Keawenuiaumi e hūki ana i ka mariō, lele koke aku la ua Kalepuni nei iloko o kē kai iwaeni ō na mano, e hopuhopu ana i na mano me ka luku aku i na mano i laka tnai ma ke kapāiū āna, a lanakila iho la iia kei'n nēi ilōko o kela nāhu mana. li iho la ua o Kālepuni. Ma keia h'ope aku e hoolilo anā w*u i 6*u lir#ia i makaii kiheie mano ; a e hoolilo au i na manlo i lebu ahi iloko ō kuu lirnā. I ko lakou hōi ana mai māi ke ktfpālu mano ānā, a £aē rria Hohāunaii, ikē āku lā ia i kekahi laaiTKou e ku āna liia ke awa paē waa, ika oleloia ēkōlei kanāka nana e āpo puni, hēle āka la uā ō Kklepuni ā ma ua knmu laau hei, laiau aku la oia me kona mau lima 5 a huhuki ae a hemo, ua like me ka lalaū ana i ka hapawalu, pela kona huhuki ana i ua kumu kou nei. 1 iho la oiā, e hoolilo āna āu i o'u mau lima i koi kua waa no Hilo. A no keia o KaUponi i kona ikaika imda o Keawenuiaumi, nōlaila, mahuka aku la oia*a noho nnluka o ka mauna o llualālai, mawāena o Maunaloa a me ke kuahiwi o Kona, ua kaulanā ia wahi 8 biki i keia manawa, na āhu ā Unii, a pela no ma na wahiapau a ke alii o Hawaii i noho ai iloko o kona mau la e lAahuka ana. Haalele iho la o ua o Keawenuiaumi i kona noho alii ana ia fiawaii; mamua o kona mahuka ana#kauoha iho la oia i kekahi kahu ona ia Maunāloia, " Gia wau ke hele nei, i hqbo oe * i hiki mai o Kalepunui, ina i ninau ia'a< olelo aku oe, ua aiake au." Ae aku la kela, o ka hele iho Ia no ia a noho roa kahi i olelōia na ahua a Uini. * Mahope iho oia manawa, hiki aku o Kalepunui, i ko aku la, hai aku la ke kahu o Keāwenu&umi e like nie kaoa olelo. Maopopo ae īa ia Kalepuoui, alii o Hawaii i ' l«we koke ae la oia i ka aina, a ku oia maka nobo alii o KeaweuuiaumL la keaweuunumi e noho ana 'i.kai. inauua, kauoha ae la oia 1 kana kahuna ia Mokupane, penei, " E pooo e anaān» ae oe ia Kale{»ni a muke« i ktt fe6u aku au ma ka noho Mahope koke iho o ke kauoha a. ke alii i kana kikuna, hooena. ko&e aka ii-ie he (80) kanawilu' lUnalli Kahooīawe, maluna o

m waa e eK i it aoeiia ka bohM}o t e hooponi ia lon» o ka pon*w*i i Ba pohaiahe aoL A jnn keia aan nwa a p«u i k« ktta m,; akib, hoooohoia book*bi ekmaknliē fcwaiafroe liaoa i a« puoawai nei, sta oo aa pana* wai Ia nia i Kahoolawe, a hīki i keta ia. Mamaa o ka hoi aoa o oa kanaka be (90) kanawala i Hanaii, mai Kahoolawe aka ; oiek» aka la ke kaknna iua elemakale nei me ka laahine, " t noho oiaa ia nei ioa i pok* mai Lekahi kaoaka noi, oa aki ia ka laoobo, oa like ka hibi o ka aki roe ka jpap» olona, alaib o ke kaoaka ia nona oei laa wai, malaila oia e make ai, ina i noi mai i ai, hooie aku olaa aole ai, haawi aku oloa i ka ia a paa loa e !ike me ka nu» o kona makemake, malia oai i ka ia a make ika wai t ina i noi mai i wai, mai haawi olaa i ka wai, kuhikahi aka oiaa i ka wai iloko 0 ka laa wai." la hoi ana o ke kaba.ua me na kaoaka a ki* ki i Hawaii; ia manawa hoomaka xe kalnma e ku i kana pale nnaana e make o Kalepani ma Kahoolawe, iloko oka lua wai i hoomakaukau ia nona. # Mahope ih6 o ko ke kahana anaana ana ia Kalepuni, ua kn ka mano o Kauhola, hoomaka koke keia e hele i Kohala, no ka mea, ua iealea loa keia i ka hopuhopu qiano ; a o kansf puni no hoi ia i hai ai; o ka hakaka me ka mano. laia nei i hikiaiiKohala, hikiloakeiai Kauhola, i kahii ku ai ka mano ; e paapu ana na kanaka he lehalehu, e makaikai ana i na rnano he nui loa, aole e hfti i kela khaleha ke ao 1 ka heenalu no ka makaa o nahuia e na mano. Ia manawa koke no, lele koke aku la o aa o Kalepuni iioko o ke kai iwaena o na mano. Aka, ni ka lilo loa o Kalepuni i ka i na mano, ua lawe loa ia oia e ke att i ka moana o Alenuihaha, ekolu po ekolu ao, pae oia i Kanapou, mn Kahoolawe, nana aku la keia e ku mai ana he wahi haie. Hele akm la keia ahiki i uawahi hale nei.e noho ana hookahi elemakule. hookahi luahine, alaila hoomanao iho la laaa nei i ke kauoha a ke kahona a Keawenuiaumi ia laua nei, no ua kanaka la. la Kalepuni i hiki aku ai a halawai me laua nei, aioha aku la laua nei, aloha mai la kela, ninau aku la laua nei, " Ma ka moana inai nei oe ?" Olelo aku Ta kela, "Ma ka moana mai nei au, ekolu po ekolu uo, hiki mai nei au ia nei." Olelo aku Ia o Kalepuni, " Aolo he ai a olua ?" Hoole aku la laua nei, aole a maua &ij aia wale no ko maua ola, a holo mai ka waa mai Honuaula mai me ka ai, alaila kuai aku maua i ka ia, loaa ka maua ai, a pela no ka waa.ke holo m»i mai Ukumehamē. ifiati y loaa ko maua oil t noho Wale noho it nel keia wahi, a i keia manawa, ua pololi maua, hookahi no ai kamaaina o keia wahi he kupala. Nana ae la o Kaiepuni, o ke kad a na papa kaulai ia, ninau ae la keia, " Nawai keia mau ia e kau nei ? Olelo aku la laua, "Na maua no." Noi aku la keia i ka ia, haawi mai IW laiianei. Ia laua nei i haawi mai ai i ka ia, e noke aku ana keia i ka ai i ua mau papa kaulai ia nei a pau i ka ai ia, eha ka nni o na papa kau« lai ia. Olēlo hou o Kalepuni, " Fau loa mai la no ka io ? " Hai aku la no laua nei, elua ipu ia inakamaka i koe, ua liu ika paakai. O koiā nei noke aku la no ia a pau loa, aole ia i koe. Ia manawa, ono wai ouao Kalepuiii; olelo aku la oia i ua mau kamaaini nei, " Aole o olua wai ?" Olelo aku la laua,- aole he wa> maoli o keia Wflhi*; be pono na ka ua ftautu f i keia manawa, ua oki loa i ka wai o ka uo, hookahi no wai o keīa wahi oka wai kai iloko o ka punawōi i eii.ia. -, v Hole ak& la iia o Kaleponi ā' ihō iialo o ka luawai e inu; ia ia nei e inu ana, e olokaa akn &kn ana laua nei i ka pohaku, a kaOmaha )oa ko ia nei kua i na pohāk'u he nui, orii ae ia keia a lele liilii ae la na pohaku, iho hou no keiā e ina, olokaa bou ae la no ua mau mea nei i na pohaku aneane piha ka lu'awai* oni hou ae la no.keia lele liilii na pohaku iloko o ke kai— ie keia i kena ka ono wai ; no ka mea, oa pāa loa ka wai i na pohaku. Alaiia olēlo aku Ia 0 Kalepuni, ' r Matoulj make ōiua ia't» no ko olua kolohe, ,, —oili'ire Ia keia mailoko afe o ka paakiki I nS pohaku, ikē ae la ka eieihakuie e maker 'ahaiaua nei, hol6 aku aku la kahea mai la ka luahine, "He hoio' ka kāi/; featind« he hoomahāwaaui aku a mike ka ēnemi, alāiia ponō, a holo akisauaoei6& pakēle, e hōlo iio paha e makē no, ina no e noho fid ē inākē no, o kā ikaika ānei keia e pakeie ai ke holo aku, ua like keia kanāka me ke kiikoo ke komo i nā ta inō o Kāultiii, o kā holo loa no iā o ke kānē f aole māiia mai i ka oleio «•■kiā wāhine. Akā, hoooianānui loa ktt e ifiāk6 nā o Kālepuiii, lalaa oia hoōkāhi pohaka ma kona IraSa ā pehi ma ka iā<f 6 Kalepanui, o ltā Stea- - Ua mā6popo aole imak<» ō Kilepunui tiō kn ikāika ō keia luahiae ;aka, no ke ku anā ka pōhĀko ma Icom {>dote i pttu.) S; N. JMŌL£. Angi 23, 1861.