Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 6, 31 October 1861 — KA MOOOLELO O KAPAKOHANO. [ARTICLE]

KA MOOOLELO O KAPAKOHANO.

Ua ike kako<i i ka inoke an>i o Kalaeliit.a ih KHpiikolinno iiin k» Htlu 4, a ina keia Helu e ike ai kaUou i ko K.ipakuiiano ikuika a inn k.ma uiHue auu. • * » # * Mnhnpe iho « k« mnke ana o Knlaehina !h Knpakonano, hanlole kem ia Mnui, hoi keia - a (CttUHi, a ni>h<i ina koua u «ho alii, u Imin he makahiki okoa; nia »10 o Ola i uka o Ho nopu*ai e kokoke nita i ka Mauna o Wainl«alē, o Ola a me kona ohanu, a me kfeknhi mnu k'UiHka pu in»* iu ewalu nnnu; Ē h<»ohinkauUau ana i na mea kauu e inaKe ai o Kapakuhnno. ii» InkoU n<SI e noho ana iukn o HonopuMai, ulelo Aku la o Ola i kann kuikHmulnne p >noj, he kaik.imhhinj ponui, he kiiikuiiiulii* ne pttnah*U loa la u Ola, i ui aku uiumua o oa kaikHmahine e ae «na. . " £ kuu kaikamahine e Hauniliki e, ke ninau aku nei au ia oē peuei : O ka nolio alii «iu e hohoa mai la e Kapukohano, a o keia nohO aua pio o kakou ma ka mauna nei, «•»h» a ka maikai ? Paue m»i ke kaikmnnhine. 11 ke aloha litsi au i ko kakou noho aha mamUa, i ko mahawa e ku ana i kn muku, ia kakou ke&anaka mii, ke kanaka iki. o kakou ka mnna inalun* 0 kn ain», no kakou ka le«i e puka maluha o iia kanaka a me nn'lii, i keia inanawa hiii, ® lilo ann k« ko kakou nuho ana i men (>dtnatkai maoli kakou ke ku liou i ka moku." Oleh» aku la kona makunkanp; 41 Ke l-he oei au i tifru !*>, ein ka'u olelo in ne; O oe u«» ka u kaikamaliine oi o ka punnhele ma» miia o ha kaiknmahine e ne a'u a pau, aia hni oe iinua o % u i k>ia manawn, n ke minamini nei h«ti oe i kela hohu ana mamua t ■ Nolaila, e kii ne « hoao i ke knhu o knpakuhnno ia Kanenaē, mai mnnau oe i koi»a elunukuU a makole, a ine ka pupuka, a h<>owahawnha malia o nl<»hn o Kai:aen>»e in oe k«» hoao ««lua 4 i ninau mai kela i kāha uku * haawi mai ai ia oe, mai hai āku oē, aia a lohe au i k«»ni nluha ia oe a me kani* ninali i aha »iku e uku ai, no ka hono nha ini* "laila, h »i aku au in oā i na 6leio e pono ai r»e ke nlelo aku ia Kanaenae. iHn nku la o Hauailiki mai knhi a lakou wi e nohu pi., ana, a hiki ma kn hate n *e kahu o ua anmoe la m*n*wā kuiao aku la ua kaikaihahīne nei, e hoao fuii

tno o K*ttaēn*i» t W>lē b«s kukiii e » ai>i in •n(iri9wa. hahi ftku U ua kitkataahin« ti«» a loan ko |>oo o Kaheehae, ninao mat lt*fa, «wai k«taf "Amau *" tfahi a k« kaikamaliitife. «•Owiu ho kēia -o ke k«ikamaßif»ē a Oia o HBHailiki. ,> ta manawa lalao 9ku U o Kaoaenae i ka limft O llfe knik*m*hinfc 4 knm« iho la ma ka palima, tne ka iini ka mei, ua manpopo ia Katt«Pnae oflke kaikamahihē maikai Ina a Ola: Ninau miu la 0 Kanaeoae me ka leo hawatii»watia. " Heaha kau?" Olelo ke kaikamahlne. 11 I k»t tttai tiēi au »a ē hoao kaua,*V dl(lu aku o Kanaenae; u Hea la auanei kd*u komu o ka m«kemakē ana mai e hoao kou kino opiopio ia'u, he felemakule ail 4 he makole, he pupuka haalele loa." Olelo aku ke kaikamahme. " Kahaha! kainoa ho ka mak6r»akē ia ou, oia ke kumi! o ka au ana mai ī kēiā kula lua, ma[ ka la a pu h auuioe loaa be." Olelo aku o Kanaenaē; "Heāha 1« utfhēi ka'u uku o kou mHkemakē ana tna» ia'u e hono. M Olelo aku la kē kaikamnhine. " F1 ualo ho hot ka uku ē olelo ta aku afia 1 ka uku, aēia no ka he mea uku ka mukemake tnai ia oē?" " Oia hoi ha" wahi » Ka* naenae. iMoē pu iho la laua & wahftao hoi ēku la o Hauailiki a ma kahi ē aku, aole ē poho -ke hoho nu, o ikē koke o Kēpakohano, -j»epehi koke kela.a hiakē; aole nae laua i tlfi ia laua iho ia po, moe wale no a ao. Butto po o ko laua hēi noho ana pel| t alohtt maoli ke kahu o Kapakohanu; l aku o Kanaēnēē i k»t po hopē o ko laua tt*i?io anu. 11 Ke ike nēi au i kēia muu po o ko kaua ike ana, aole oe i ai mui i ka tii, malia t»o paha he oho kuu i kekalii m&u mea, aoie Ou hai mai iu'u," hnomaopopo aku la kē kaikamahinē i ka «iU'.Io ana, ho ka mea, ua ikē lē»\ o Hauailiki i ke kela ana aku o ko Kahaenae alohu ia ia, nielo aku oia penei, "Auhēaoe? ē Katiāētiae. Mai ko kfttia hoomaka ana e laUha a hiki i kēia po a kauu ē kamailio nei, aolē he loaa iki oia mea ia'u hē otio i ka ai, a me nu meu e ae, eia wale no ko'u hien-io rtui o ke alnha ia oe." Pia ka oleln hoopuoipuni a ke Mik^nahiiwe» r a aail,' Uie ha pt» tm«¥ t ao ahfit aē, hoi keia a ukn b H«>fiOpu\vai, k'ahi a Chu tna e hoho ana; Ninau mai lu o Ola. " Puhea kau hana n«» K»pakohano?" Olelo ke kaikamainne, " aole u'u hnnrf no Kapuk<>hunn, uka. e 11Ue tne kuu olelo ia'u no Kanaenue, ua hnoko wuii e like ni6 kau olelo, aole nae uiu i kotri>) mai iloko o'u a hiki i keia la. Aka i keia po, akuhi no ia a ninau mai i ka'u mau tnea e on-i ai. ua honle aku au, « ia wule no kaSi, ua ike ole uu ia mna lie ono ai, a me nii ihna e ā«, tnai ua po mua o ko Kaua laun<t ana a hiki i keia p<> a kauu e kamuilio nei; Uu olelo inai hae kela ia f u i ko maua wa i iialawui mua ai. no kuu olelo iknika Miu e lioao tiiaiia, rtinau mai kela iu'u, heaha uuenēi ku'u tiku ia oe? No ka men, ua i e no oe ia'u he eUma\ule, he makole Im pnpuka t m olt>|o nku au, a>»le u'u hiHiiao iu inen, (e like me ka mea iolelo mua ia maluna.) P'ln kona hahui kumu uku i kona makuakane. Alaila, olelo hou ka makuakane i ke keikamuhme. %> O h<>i hou a hiki i kai, ina i nmaii nmi kela ia oe i ka'u mea ē oho ai, alailn i»lf|o aku nē. aole au īnea ono, hoiloli iho oe rne ht* hnpai keiki la, alaila hui loa iho ke uloha o Ua knhu la o ke alii, a i lohe ini»o--p«»po kela i kou hupai, alaila hui hOii Hiai oe i uka nei A p»iu ku olelo a kqua makuakane, iho keia a hiki i o Kahaenae la, i ka pili o ke ahiahi, t»ia pahu ka horu 10 o ka po; Ia laua nēi i halawai hnu ai, olelo mul o Kanaenae i kē kaikamahine. "Oi kali aku i kela po ia 00, ao!e oe i hiki mai t i ka po hēl hoi, aole no ne i hiki hiai, manao iho la au ua loaa mea hou aku oe, a i olē la hol ua hoi loa aku nei no oe iuka loa i ou maii makua, pono ole iho au, an)e au i hnoe iki i keia mau po elua a h'iKi Walē i keia mannwa, hiki mai la no oe la ea, e ala aku aoa ho iu me ka hia-a 1..a " 01010 aku la ke kaikamahine " Alanao lalau no oe, o keaha ka'u mea e hoi aku ai o ukii, manao ahei oe he pono iki kekahi o'u i keia mau pn. i ka hoōpailua wale no paha wau i iioho mai nei a h«ki wale mai nei, uie hē hnpai la ko'u, ka hooliliha wale mai no." Olēio aku o Kanaenae. "0a hapai hoi ha ot»f" nia paha! wahi a ke kaikamaliiril. " O ko ka hapai no paha ia la ke hoopailua wale mai hei no, auhea ka oho mai o ka ai." Oieio aku la o Kanaunae, "ua hapai io «e, e loaa ana ka kaua keiki." A hala na la elua. ninau aku la o Kanaenae , •< heaha kau mea ono, e pono e hai mai oe ia f u," oWo aku la ke kaikamahioe, « 6ole he .kao ka u tttea «»no i keia manawa, malia paha o oho ae ma keia hope " la ao aua ae, hoi ke kaikamahinē e hala*ii Kmi mē k>-na makuakane, a hiki h-<u kela i uki o HunopuWai, mnau mai o Ola,

hei? olelo aku ke kaikaimahihē, oa aku nei āu uā hapai wau, ninau mai nei la, olelo tkii uet au, aole lie akakā o ka nno. Olfrlo hod ka mākuakane; o hoi hou i k#t # a nfnsb hou mai i k*t> mea e otio ai, a&iiā hai āku oe, aia a paa ka hale nui, ekolii h«ka nana e apo Kā po6, he bo«>kt)l"kolo ra : . aa, e Hi ka ltta a hohonu, e like me ka mli' at«a o kfe aa b ka laau, p» la kā lua o ka e paa ai, p*»la na laau a paU. e hili ke kaula ; ā nunui, e hana it pāa, e paa no i ka !a ho|i*. kahi, a paā ka halā, elaila 000 ne de i ka |jL ; Ina i ninau rnai kēlā i kā Ilko ē uku ai oe no k» olua hoao ana, ilailā, olelo āl(u; t*e, e make kā hanai & ua o Kaftaēha<i. iho hou, ifcē au ua paa ka hale, iho āifti i makou i kā po i o Kaloa, oia ka po e hooulpī ai ke kāua maluna o Kipnkuhano. Hoī āku la ke kaīkamahine a Inuna |u hou me Kānaenae e iīke ine na po mua. hau mai lā o*Kanaenite, pēhetf? Hēnha fo mea otib? Alalta hoopuka kē kann olelo. " Aole o'u ono ikaai a me Kjl ia, aka, iloko o keia mana<va a kaua e k&mailio nei, ke kau wale mai hei no ka mafci| o ka hale nui ia'u, me he mfea ala, nia a p<fei ka hale nui, alnila ono ka'u ai f * * * j* Olēlo aku la o Kahaeuae. El he keiki alii ka kaua, hfe kēiki*waiwai« e ku aha nae i lp -ttmku, he keiki kāhe nae. | ta manawa, hoolale kokē ae la o Kanah» nae i na kanaka ē kukulu i hale nui e Uk« me ka makemake oke kaikamahihē. Kukai kalii āku la o Kanaenae i ka olelo iinuao knna Lona, penēi» Ke liiakēmake nei au e kukulu i halē hd kuu hanai no Kapakohano, i hale nui, hoo> kahi pou, hookahi ott, pela i kēla ahupuil, keia ahupuua, ā pau na hēfnahema o ka hā<» •le, e pau ho i ka la hookahi, a noho no kjē; alii iloko oka hale. Al.iila, hanā aku no ka Luna ē iike tne ka ke kahu o ke alii olēlo, Ua haawiia ka hona ma na nina. I kel<a|il U ao hooinaka koke ka hana, a paa no ia lā, : •a po iho, noho ke alii iloko o utt hālē nēl,, me ka manao b kē*alH, n.»na kēla hale nul;? Aia no o.Ola e hoomakaukau ana i na mea e i muke ai ke alii, ' k«i mena wai haitn i« «i ke lflt»/i ma ihhi 'Mihklmok fflli ikē mai la kē hlii, ua fhā^h' ft lc JŪ* ka lun, pili ole aku i ke kahakai, alaila, f:lēlo uku o KMpakohano i kona kahu, aole pono keln kHhua, no kn inea, ua ike no op, nole e kukul u unn ku'u hnle inn kahi pili kahakai ole, ain no a k..kfikē ko'u hul«> i ke kai, aNipunu, inn e hiki i ka la e kaua ni, aia no a pulu ko*u kino i ke kni, alaila ikaika, a lanakiln nu hui maluna o kn ho« hakakn. Heahn mm hfi hui keia ou? Me hē mēa la aole nu'u ka hulel Alaila, hooko no ke kahu e like me ka ke alii olelo. I ka !a i paa a; ka hale s ninau aku lī o Knuiieii.ie i kē kaikamahine, pehea oe? Olelu nku In ke k'aiknmahine. Akahi no a !oaa tnni in'u kn ono ikn ai. Ninau hou akl f» heaha kou aianao i koe? Olele» aku ko kaikaiuahiuē. E mnke ko hnnai t» Kupakohano, ae aku la ke kahu o ke alii/ ai', Un makf in e like me kau mea e olelo mai a«, peln no au e hooko aku ai, no ka mea, ua eluha ka hoi au ia oe, heaha aunhēi kona mea e ola ni, ua makē ia; ahea oia make? Olelo aku ke kaikahiaiiine. Aia a hiki mai i ka po o Kaloa, oia ka po e fnake ai ko hanai, e pti au iuka, e ulēlo aku ia Olu ma, e iho mai me na kanaku he ewnlu inanii ka nui, n me na mea i hoomakaukauia nonā t e mako ai, ke ae inai hne ne ia'u e pii aU iuka. (Jloleipau) 1