Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 16, 9 January 1862 — HE MOOOLELO NO HIIAKAIKAPOLIOPELE. Helu 3. [ARTICLE]

HE MOOOLELO NO HIIAKAIKAPOLIOPELE. Helu 3.

Ko !ianai ae la ka ua i ka lani, Makua cvu awa i ka uka o Kiloi, li\a ia la la he loilo» e, I ioiloi no oc olua oiwi, Loiloi iho la—e, Paue mai o Pele, ka ! aole palia au i loiloi sktt jtei ia oe, i ko hele hoi paha a huli mai i hope «eij laokila au i oielo aku nei ia oe, he loiloi iho !a ka ia ia oe. huli aku la no keia, heie sio keia a huli mai no. kani no ke oii, penei. Kupu melemele ae ia, 'Kauahi o Ealua—e v Ke-a !a i na ki a kauna, Kauaa ia olua, Huii aku la no o Iliiaknikapoliopele, hele 110 a huli mai no, kani iio'ke *?ii; penfci. Kupololei'ae Ia T Kauahi o ka lua—ej Kuli no i kai, Me he aho la—la 0 ko'u aho no, Kahea, kauato—e, la loōo aku !a !a, Hele mai, Heie mai o kowa wak, Ka pili— Ka piii a maua ia a!oh% Aloiui oe la—-e, Ko Uiiakaikapoliopele manao ia o ke inai 110 ia ianei e Uoi aku, o aua-

nei ka laua pili nae ke kaiknaaaa, o kai ala tha la no ia o ke lipaku no ia ia nei e hele, hele no nei a mea, holi mai no oli no keia y penei. Ka pololei ae Ia f Ka uahi ilalo o ka lue—e, He-a, he pahee lana o Wahinekapn, E kapm 110 o oe, A e nc» i» ia—e, Huli aka la no o Hiiakaikapoliopele, bele no keia, a hali mai no, oli aka do keia i ka nanA anaOea a iaoei ik&na e hele ae ana ma Kona, oli aku ana keia, penei. Ku hilinai āe ia f Ka opua ua o Kona—e, , v Ke hoomoe'a e la, I E ke kehau—a, Ke waha ae la, I ke kna pili, I )ta pili no a hele # U hele no an-'-e, I mai o Pele, el e heleoe, aole oe e hoi mai, aia a loaa mai ke kane, alaila, hoi mai a noa ia'n, alaila, lilo aku ke kane nau naka wahine &aikai, o hele, hele no keia, a hali mai no keia, oli no keia, penei. A noho ana la e, B Kukamahunuiakea, A&ihaiiaki; A Wahinekapa, E kapu lalo nei, * He kai o kia, No Kehoalii, A hoi mai ati f no-a, No ka hoohiki ana mai o fele, nolaila keii i hoohiki aka ai e kapu lalo o Kelioalii, aia a hoi mai o Hiiakaikapoliopele mai Kauai mai, alaila noa, helē no keia a mea, huli mai ho keia oli iio, penei. Lai pohu mai la, Lalo o Kalua—-e, I elua mai la ponō ati, Olelo i ke aka, Ka hele hookahi—e, Mamlna ka leo, He leo wale no—e, I mai o Pele* ae! pono io mai la oe, olelo iō i ke aka ka hele hookahi, i pono la hoi ka hele ana i kokoolua, olelo aku, ōlelo māi, kenā ae o Pele ia .Pauopalae, e Pauopalae e, e hele oe me ko Haku, ae mai o Pauopalae, ae, o ko ianei ku ae la no ia a hahai aku la mahope o Hiiakaikapoliopele. A halawai o,Paua§>alaefQe 'Hik.k^upoliia i F6le/ ha ■ i&ttf ra4ffna alolia ia Pele, oli aku ana o Hiiakaikapoliopele, penei. Ke ku nei au e hele, A noho—e, A noho ana e na wahine o Luluu, E ka pc& mokulehua, I uka o Kaliu lā, Liuliu wale, Ka hele ana, 0 ka huakai moe ipo, " Aloha mai ka ipo, 0 Lohiauipo—e, v

Mā ia mele aia nei, alaila, olelo mai la o Pele i ke kaikai&a, ae, o kA inoa io no ia o ka kaua kane o Lohiauipo, ka iaoa atl i hunā 'ākii nēi i kā inōā 6 ke kāne a kaua, a kau la oe ilnnā o kaupaku o ka hale o kauā, ā loāa ole niai la ka iiioā o ke kāne a kanā iā oe, ālaila, kahea aku lā wau oe e lioi iiiai kaua, āole, ūa loaa māi la ho kā ihoa o ke kane ia o hele, :aohe ou mea nana e hoopilikia o ke alanui, nau ka ināke ī\& kā wāhine, āohfe iriake a nā kāiie, Hoiaila, hele no o Hiiakaikāpoliopele mā. •' •" Ko laua nei pii aktī lā no ia ā luna, e kokoke ānā i lunā o Wahinekāpu, ike o Hiiākaikapoliopele, ua make 0 Lohiauipo. I Hawaii iio keia, ike no i kā inake o Lohiauipo i Kauai, ālāiia, huli ināi keiā a hai ināi ia Pele i ka make o (iohianipo ma ke mele, penei.

I Akanihia, I Akanikolea, I Puuwaahia, - X Puumaaawalea, ī Puualoha la, He mea e ke aiohā o ke kane e, Ke haaie iho nei e hanini e, E uwe au—e % . Ma ia hai ana aku a ianei jma aole nae o Pele i ike i ka make o ke kaiie, no laila, huli aku la no laua nei haele, a huli hoii māi no o Hiiakaikapoliopele, % hai hoo inai no i ka make o ke kane ia Pele" ma ke mele hou, o ka lua ia o ka ianei hai ana i ka make o ke kane ia Pele ma ke mele, penei. Ke ua iā mai la e ka ua, Ke kahe ia mai la e ka wai, Na lehua i Waiaama la—lilo, Lilo a'u opala lehua, I kai o Piihonua—la, * Slai Piihonua no a Piilani, Ma ia mele ana a ianei, pahe māi o Pele I lalo o ka lua, kahaha t apiki no oe, aole hoi oe i hoouna ia aku nei he huakai pii lāni kekahi, he huākai kii kane hoi kau i hoouna ia'ku nei, pii hoi oe ma km iani, hāia fidi ke kane a kaua 'nalalo, nolaiia, mai pii oe ma ka lani. Ko laua nei pii aku !ā no ia a luna o Puuonioni, nanā aku o Hiiakaikapoliopele i ke aikane ia Hopoe ma, nolaila, hu mai !ā ko ianei aloha i ke aikane, no ko ianei nana ano iho i ke kaikuaana, e iho &n& i feai q Puna, e-a hele ana ke ahi a Pele, e ai ānā ia Pana, manao no o Hiiakai3kapo!iop»ele, e pau ana no ke āikāne i ka ai ia e Pele, a pan io .no i ka ai ia o Hopoe raa, iole o Pele i mala-

roa t ka ke kaikaina kaaoha, nolaila, tjwe4eia i ke aikane ma ke niele, penei A ka luoa i Puuonioni, " Noho ke anaina a kekoa, Kilohi a kmi maka i lalo, I ka ulao Wahinekapu, He oioina Kilaaea, He noho ana o Papalauahi—e, Ke lauahi la, Ke lauahi 1« Pele ia Pnna, Ua one a kai o Malama, E malama—e, Ma ia mele ana a ia nei i i aka ai ke|| U£T Pele e malama ike aiiane, ik» ianei llea nui o ke aikane, a me ka mokalehua aia. oei, e Jike me na olelo kauoha a laua, aole nae o | Pele i malama ia oleio ae like a laaa, a ' pau ; ia, ko laua nei haele aka la no ia.

E iho ana laua nei i kai o Hilo, aoJe laua nei i puka i kai o Hilo, kani ana ka nioa o uka o Laa. Ko ianei lohe aku la no i& i ka !eo o ka manu, manao keia, he hana ka ka manu, ko laua nei pii aku la no ia i uka Olaa, ia pii ana a laua nei, oli aku kela, peneL A manlua i Laupahoehoe, Kani ka hoe a ka tia i ka laau, Hele none i ke kula o Kaniaiku, Ka Oo manu ino wai, 0 uka o Laa-—e—laahia, Laahia i ka led, 4 He leo.wale uo—e,

Ia lana oei e pii-nna a waena o ke alanui, i nana aku ko lāua nei hana, e iho mai ana keia huakai wahine mai tika mai Olaa, halawai laua nei me lakou la, ninau aku 6 Hiiakaikapoliopele, e hele ana oukou i hea J par ne mai lakou la, e iho ana makou i kai o Hi-lo-paliku ike noi la, ua puni mai nei ka Ia ia Kauhi, oia ka makou mea e iho nei U. I akti o Hiiakaikapoliopele, o kakou ka paha ke ilio ike noi ia. Pane mai la • kekahi -wahine i kana hoaolelo mahalo ia Hiiakaikapoliopele, ua pono ho nau e hele i ka ia h& ka wahine maikai, he noi auanei kau ia ka \ka wahine maikai, aole paha oe e uoi aku, ike ia mai no oe he wahine maikai, o ka haawi wale ia mai no ia oka la 1 Ma keia olelo mahalo aia nei ia Hiiakaikapoliopele. No ka ike maoli aku no d keia wahine i ka ui oia nei, nolaila no ko ia nei mahalo ana aku ia Iliiakaikapoliopele. A o ka makou la h(? pOno noi, « 1 Toaa mai r loaa,- i Qfe r ,ihp l "āohe ē 'U}at& l he lpa& m, cr tē id, a:'6 paha la, oka like me kau loaa. Pane mai ka nui ona wahine o lakou, i keia wahine e mahalo nel ia Hiiakaikapoliopele, i mai iakou, pono no ioa mahalo ana i kona maikai, kaumaha iho la flo kou kua i kana ia, hoi ana i uka Olaa, ki mea nana e mahalo' kona maikai. K& hele pii la no ia o laua nei mejaa poei wahine nei a ka puti hoomaha, lakoii nei, ia hoomaha ani iho no o lalbii nei, ku ana he kanaka me na ia elua, hic*tt ana o Hiiakaikapoliopele i ua kanaka nei, Ift o kai 6a? ae mai ua kanaka nei, ae, lanol haālele aku nei no au aia no ke haawi Ta, hd mai nei no au. Pane afeu o Hiiakaikapolieipele, o kau mau Ia iho ki no ia la, ae mai kela, ae, i aku keia, aole la hoi na makou kekiihi la, hookahi hoi au la, i hookahi hoi ā ip4. kou, e haawi mai ana kela, pau pu alua lāj hoi wāle ahā ua kānākā nei i uka Olaa. | Kena ae ana o Hiiakaikapoliopele i ua wal' hine nei nana keia e mahalo nei, ef ka hoi, lalau aku la ua wahine nei ika la, nif kā olelo iho, ā? ka hele ana ia a k& wahi6f maikāi, i ka lau walē no ō ka leo, loaa no j:i la, hookahi 116 Ia i no/I ai, pau pn ālua la. 51 Oka makou \irā3e iho la no ia pelā la, jā hele āna a kā maunu, ino, aohe wahi mea iiia e loaa o ke alanui.

. A helē dku lakou nei-a ua wahi aku, hcfe® hou mai ho he kanakai hou, eha ana la, e likē me ka hana ana aia nei i kela kanaka mia, pēla no hoi i keia kanaka, ka haawi maila no ia, pau loa na la eha/ i ke alanui no maha ua wahine hei i ka la, waiho no.i i waiho ai f hele no lakou nei a puka i Hilo-paliku, o ka hana iho la no ia a wahinfe o ka mahalo ia ianei. v, Hele aku la lakou nei, a he wahi pon i aku o Hiiakaikapoliopeie i ua wahine nei, āole hoi e haawi akn kekahi Ia na na h|a fcele o kakou, e aho ia paina kahi hakina m £1 oukou, a hele aku kakou a kau hs!o me' ka o oukou, haawi aku la keia i ka la, & iho la, a pan ka ai ana, ko lakoa nei aku la no ia, a hiki ans i o Kauhi la, wi ana o &auhi i ka la. Aohe lak<kiSfti/ ike o Hiiakaikapoliopele keia, oli keia i kekahi wahi inele. E noi naka, na wahine i ka la. 7 '•' Lailai kai, : 0 ka Hilo-paliku, .1 Hoolale mai ana, r j a K& auwaa lawaia, « T ~ , r Ekela waa, ' f, E kei» waa, • t '» E mua, e hope, E kaina iiu o ka waA» E Ka&hi—e, Na'u kahi la, Na ka pehu o uks, jj O iika lilo la—e, | Ia pau ana o ke oli &is nel, c:r. i h o I Kaahi ia ianei malalo o na <, li. 1 naka. a iike o Kanhi ia is nei, hs mes%fe j a ka wahine maikai. Pane mai o |

haha ! aole paha ia o kao, e hoi aka oe;., a loko o ka hale, noho malie, eia ka ls mai o a o, mai mua a hope, mai kuaiako mua a kaaiako hope, mai ka pikao mua ak* pikao hope, o ka Ia ia la. Alaila, haawi aku o Hiiakaikapoliopele i ka la i na hoa hele ona, paa ae la ka haawi ana a Kauhi i ka Ia i kela mea keia mea, a lilo loa ae la ka Ia ia Hiiakmikapoliopele me kona poe lioa. Hana iho la na hoa ona i ka aweawe no ka la a iakou, aole a lan& nēi Ia i lewe, no ka mea, he okoa ka lana nei hana i hele ai, ma ka lealea wale no ke ia heie ana a laaa nei, A paa ka la a lakou nei, hoomakaukau lakou nei e hoi i uka Olaa, hoi na hoa ona, hele no hoi laaa, e loa ka lalau ana * Kauhi, i o no o Kaahi, ia nei, hoi a ka hale; wehe ka malo koekoe, kaulai, e loa ia apa ana a Kaohi, hala loa laaa la. Oka wahme nana 0 Hiiakaikapoliopele i mahalo mai, e oio aku ana no ka lima kapu o ia nei, o Kilauea 1 ua wahine nei, hao aka ana kela/ noho ana i uka Olaa ua wahine nei me kana la, o ka nui o na wahine, hele no lakon i ke alanui. I hoi aku ka hana o Kauhi a ka hale, aole ua mau wahine nei, huhu iho āna o Kauhi, kena aku ana o Kauhi i na kanaka e imi i ua mau wahine nei, no ka mea, he hoopunipuni kana. Ia imi ana ana kan&ka, aole i loaa o Hiiakaikapoliopele i na kanaka, ame ka wahine i mahalo ai ia ia nei, u& hala e i uka Olaa. 0 na hoa hele hoi, ke helfe nei no i ke alanui, loaa aku la hoi i na kanaka imi i hoouna ia aku ai e Kaulii, pau ae lft ka la i kaili ia e kanaka, a hoi wale aku la no ua wahine nei aohe Ia i uka Olaa. Aole nae i loaa o Hiiakaikapoliopele me kona kahu. Aole i ike o Kauhi o Hiiakaikapoliopele keia, a me na kanaka a pau loa, aohe mea i ike ia ia nei. oko laua nei nalo aku la no ia, a komo laua nei i Panaewa, ua hiainoe iho 0 Panaewa, a ala mai ka hiamoe, hoouna aku la ia Keanini laua o Ihikalo, kona mau' kanaka. Ia liele ana aku no a ua mau kanaka nei, i nana aku ka hana, e hele mai ana keia mau mea, ko iaua nei hoi aku la no iA a ia Panaewa, hai aku laua nei, el he mau knnak* hoi wahi kalo, o ka walewale ae o && onohi o laua, ola keia la make.