Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 20, 6 February 1862 — HE KAAO NO HESINI. [ARTICLE]

HE KAAO NO HESINI.

Helu 7. I unuhin [Illigeble] mailoko mai o ka Arabioa [Illigeble]

Hoi hou ae la keia, a ninau hoa aku la i kahi makuahine, " Ba! aohe nae paha he huaolelo i kauoha iho ia oē?" Hai aku la kahi makuahine, lie olelo iio, lele mai a maluna nei la, a kahea mai ia'o, i noho auanei oe a i hoi mai ko keiki ea, aloha aku oe ia ia, a i inanao ia e huli ae ia*u, ea, papa aku oe ia ia, aohe make huli mai f aohe au e loaa ana ia ia, a i paa loa kona manao e huli mai ia r u, alaila, e huli ae ia a loaa au i na Mokupnni ehiku o Wakawaka, a pela ia i olelo mai ai ia'u la. Aloha aku la keia i kahi makuahine oia nei, hai aku Ia keia, " ke hoohiki nei au ma ka inoa o Alahe, e hele no au imua, ma ke alanui a kuu wahine i hele ai, a make au malaila, aole loa no hoi au e hoi hope iki ana, ke loaa ole uku kou wahine ia'u/' hai hou aku la keia i kahi makuahine, £ kuu makuahine, no kou uialama ole no ka hoi i kuu wrahine la, a haalele hou ana au ia oe, ela au ke hele nei e huli i kuU wahine me a'u keiki, a make au ma ke ala a lakou i hele ai. Kau ae la keia maluna o ke kamelo, hoi hou aku la i kahi o na kaikuahine hookania oia nei, poahiku no hoi keia i ke alanui, hiki hou no hoi keia i kahi o na kaikuahine oia nei, ike mai la na kaikuahine oia nei ia ia nei, me ka hooho like mai, " O I E ia-e ko kakou kaikunane aloha ke hoi hou mai nei, M holo like ākii la lakou nei, a liookipa mai la ia ia nei> hoomakaukau like iho la lakou nei i ka mea ai na ia nei, a makaukau ka mea ai, hele mai la keia, a ai pu me na kaikuahine, a waenakonu o ka ai ana, ku mai la kekahi kaikuahine oia nei, a nonoi mai la ia ia nei, e hai aku i kona mooolelo, mai kinohi mai a hiki i keia wa a lakoii e ai nei. * llai aku la o Heeini i kona mooolelo i na kaikuahine ona, inai kinohi mat\ a hiki i ka wa i hoi aku ai keia i ka hale, i hoi aku ko ia nei hana, ua hoi ka wahine me na keiki a iaiiei, ia manawa a ia nei i hoopuka aku ai i ka hoi o ka wahine a .ia nei, lohe ae la na ka^a||^^ nei " ua ne, puliki likē la na lima me ka manao katttnahā loa, ho6ho like ae la lakou me na led uui, " 01 he mea kaumaha loa ka haawina i loaa ia oe e ko makou kaikunane alen ha." A paū ka ai ana ā lakou liei, hoi like ae la lakou nei, a ma ka rumi hookipa, hooluolu iho la malaila, alaila, hoopuka aku la kekahi kaikuahine ona penei; "£ ke kaikUhane, o ka mea au i hāna ia māi ai, he mea kaumaha loa ia i waena o makou, nolaila, ke hai aku nfei au i ka mea kupono ia oe e hiki ai ke hana ia nou, e no* ho pu oe me makou i na la he nui, a e hoo* luolu aku no makou ia oe i keiā mau la> a pau ko aloha i ko wuhine, alaiia, hookuu aku nM*kour ia oe, »o kā,mdā t o ko wahine, aole oia no ka hotiiila nei, aia kahi o ko wahine la i ka lani, aohe kanaka e hiki aku ilaila, aohe no hoi he piW.ino e hiki aku ilaila, nolaila, he pono ia oe ke noho iki me makou, a pnu ae ko aloha i ko wahine, alaila, hookuu aku inakou ia oe." * # Ku ae lā o Hiaini iluna me ka wiwo ole, a pane aku la me kā leo ikāika, " He oiaio, ke hoohiki aku nei āu iniua 6 oukou ma ka inoa o Alāhe, aole loa ait e hoi hoū ma ke alauui a'u i hele mai ai, aka, ē hele ana au ma ke ala a kūu wahine i hele ai, a make au ma ke ala a knu wahine i hele ai. n Ike iho la na kaikuahine, aole e hiki ia lakou ke hoohuli ae i !; ko ia nei manao, no ka īnea, ua hoohiki mai ōia, āole loa ia e haalele i ke ala a ka wāhine t hele ai, a make ia maiaila, piMi la lakou nei mānao ana e hoohuli ākii. ' •; * Mahope iho oia iīiān la, ia iakou Hēi ēv āi ana i ko lākou nei aina kakahiākā, hoea mai ana kela eiemakule (i hoikeia ma ka HeKe 16,) maluna o ka elepani, holo like aku la na kaikamahine, ā me ia nei pu kekahi, a hookipamai la i na elemakule la, paina lik* iho lā lakou nei i ka aina kakahiaka, a i waena o ka pAina ana, nonoi ae la ka elemakule ia Heeini, e hai aku i kona mooolelo. fitai aktt la no liok keia i ko ia nei tnooo|&ta; » hiki no hoi i ka lele ana o ka wahine na, ahiki ia wahi; ka-ho-ho iho la ua elemakuk la, i āku, " he haawina kaumaha loa ka hāawixu& i ioaa eknu,k««iiriP houako la ua elemakuk la, "eiawale ao paha ka pono, *ftoho pa oe maaaei m& ou m*«k»ikt»ahin*apau koaloha i kowahii», alaiia, hoilw» fckaJakou ani iaoe, no k*mea> o I* b,'m» kāhiki akukehele malaila, keh&kaoi* laila» o ka make e no ia, aole no hoi an la i hiki iki ia wahi la, a he oie loa aku hm haoe. Ku āe la ua wahi HĒeaini net ilumk, it hoohiki aku la imna o na u kiki aku nei a« iaiua on, e like ne a*o ! hoo» hiki ai imua © lakou nei, »a inoao Alahe, ao)e lfl> n e hoi, hoa aopa ma ke a*u i hele mi ai* a make aa aw ke ala&ui a

kon wihine i hele ai * ike iho !a ka elemaknle, aole e hīki ia ia ke hoololi ae i ka manao 0 ke keiki, alaila, noho pu iho ia lakoo, a mahope iho o ia mau tā, makankaa iho la na elemakule la e hoi i kona wahi, koi akn la ia nei ia Heaini e hele pu me ia i kona wahi, a hele pu aku la keia me ka elemakule maluna o ka elepani. Hoi aku la ka elemakule me Heaini pu kekahi, hiki aku la keia i kahi o ua elemakale nei/ noho iho la laua nei, a liuliu iki iho,,hoike aku la ua elemakule la ia Heāini, i na mea nai a pau o kona wahi, (oia hoi ka waiwai a me ka hanohano, na iauaani kauwa malalo mai ona,} rne ka i akn, ina kaua e noho liuliu maanei, a pau ko aloha i ko w*hine, alaila, hoihoi aku au ia oe, me keia man mea a pau loa non, hoole £aa loa aku la keta, me ka hoohiki paa aku ma ka inoa o Alahe, aole loa ia e hoi hou ma ke ala ana 1 hele mai ai, ke loaa ole ka wahine ana, ike hou iho la ua elemakule la, aohe no e hiki ia ia ke hoololi hou ae i ko ia nei manao, alaila, olelo hou aku la ua elemakuīe la, Ae, ke hookuu aku nei au ia oe e hele, aia nae o ka lio eleele e ku mai la la, o ko alanūi ka hoi ia e'hele ai, ā loaa aku ka hoahanau, a meiā ka hoi oe e noho ai, a pau ko aloha i ko wahine, alaila, hoihoi mai ia ia oe, eia nae kahi palapala la, i hele auanei olua a hiki i ka hale a ka lio e ku ai, alaila, ku auanei 'olua, a i puka mai auanei ke kanaka, alaila, haawi aku olua i keia wahi palapala, a nana ia e hookipa āku ia oe, alaila, hookuu mai oe i; ka lio, a nā ka lio no ia e hoi mai, ae aku la keia. ; Kāu ae la ua o Heaini maluna o ua lioi nei, o ko laua nei lele aku la no iā. 6 kal loihi o kahi a laūa nei e hele nei me he meal la lie maū haneri mile, aka,'i ka hele ana ol laua nei, me he mea la he hapaha hora wale no hiki laua nei i ua wahi nei, hiki aku la laua nei mawalio o &otf| keiā i ikel aku i ka puka o ka'hale, 4 iia like nae wale nc| ke nana aku, aohēWike ia āk'uo ka puka,aka, o ka lio no oia nei kai ike"i kahi e her: mo ai o ka puka, ekolu la ko laua nei noho ana mawaho, a hemo mai ana ka puka, lei no ka hemo ana o ka puka a ma kahi no a laua nei e ku ana, ike iho la keia, eia ūo k& ku nei, a puka mai ana keia kanaka, a lalau • i ka palapala, ka heluhelū mai no ia, a pau ka heluhelu ana, kii mai ana, hookipa ana ia ia nei, ko iā nei komo aku la no hoi ia, hookuu aku la no keia i ka lio oia nei, na ka lio no ka lio i hoi. Hookipā maikai loa ia keia e keiā kanaka, 0 ke ano nae o keia kanaka, ua like no me ka eleinakule hiāmuā, he poe makua no, no na kaikuahine oia nei, hoomakaukau iho la na kauwa a ua kanaka nei i ka papaaina, a makaukau, hele aku lā laua nei e ai, he alii no keiā kanaka 110 kona wahi no, a malalo no nāe lakou o ke alii nona na mōkupuni ehiku o Wakawaka, iwaena o ko laua nei ai ana, nonoi mai la ua kanaka nei ia ia nei, 6; hai aku i kona mooolele, hai oku ' llk keia i ko ia nei mooolelo, mai kinohHjitai, (e > like me ka mea i hai ia ma na Helu mamna,) a hiki no hoi i ka hoi ana o ka wa&|ne, alaila, puliki ae la ua kanaka la i na lima, a nana maila ia ia nei me ka maka kauma-"ka-ha-ha, ha!" wahi a ua kanaka nei. 0 ka haawina i loaa ia oe e kuu keiki, he hāawina meneuiene no, ua Ipaa ia oe ka wina mainoino iloko o na la mua, a iloko o kou haawina hope iho, he pomaikai no ia i 01 ae, aka, i keia wa, ke loaa hou nei ia oe, he haawinā iloko o ka menemene, ano la, e kuu keiki, ke hai āku nei au ia oe, e noho pū oe me a'u i iia la he nui, a e hooluolu aku au iā oe i na*tilēā kupono, a pau ko j*bhā i ko wahine, alail% hoihoi.āku au ia oe, no ka mea, o ka aina o ko wahine» ala no ia ilnna, gole ē hiki kekahi meā ilaila^ Kn ae la uā o Heaini iluna, a olelo «k|i% me kā wiwo ole, ke hoohiki aku nēi Hn m» ka inoā o Alāhe imua ou, aole loa au e hoi aku ana ma kuu ālānui au i hele mai ai, akn, e hele no au imua, ma.ke alanui a kuu wahine i hele ai, a māke au malaila. (O ke ano oia, aple oia e hoi hon ana i kona hale, ke loaa ole ka wiUiine ana t āka, e hele no ia imna a make no imna ke loaa ole no kpi 5 wahine.) Ike iho la ua kanaka nei, aohe e hiki ia ia nei ke hooholi ae īnei manao, nolaila, aua iho lākeia ia H«ami, e apho ptt m ia nei. a mahope iho, hookuu aka !akei* ia| Heaini, h«i akn la nae ua kanaka la, kēl hoon&a akn nei an i knu kanaka e hele puj Bte oe, ae akn la keia» hoouna ia min l» ke-| kahi kaaaka aei l% he kai»rift #m t ij oi akn hoi ke kiekie aaunna & iia a. p4n o ke ao «ei, kau iho la M* il«up-o w| kanaka nei, ninan iho la keia, maiM»« aoanei k«» e hele ai, knhi ae lo na kanak» nei iluoa, o ko lana nei iele aku U no ta ihina, la lana t»i i lele ai ilnna, hiki aka la lana l eei i keia wihi, he wahine ke alii noaa keia aapwii, hlki ikn la lana nei, lele iho la kmi ilalo» a hoi akn U ke kanaka nana keia i la-1 we mai, haawi akn la keia i ka palapala i k«ftahi o na kanwa a na wahine nei, noho

fl» U kei*, a Hulia iki iho, kii ia mai ana l?i», a hookipa ia iloko, halawai ihō la keia i|p ua alii wahiue ia, a pau ko lana nei ike !§*» * iho la keia ma ka papa aina a ua w wahine la» a waena koniī o ka lana nei aj ana. noooi ae ]a ua aln wahine !a ia Hesii"!» e mai o na o Hesin£ i kona mooolelo, hfti aku )a no hoi keia i ko ta nei mooolelo, mai ka mua a hiki i ka hoi ana o ka wahiae a nei ilona. I ka maaawa a ia nei i hoopnka akti ai i ka hoi ana o ka wahme a ia nei, ia manawa, naole iho la na waimaka o na wahine nei, ka olelo mai ia ia nei, He mea kanmaha Jp® kaa e kun keiki, aka, e noho p&hta kaua |f«»nei, a pau ko aloha i ko wahinē^ pfbihoi akn au ia oe, wahi a Heainl, " ke hoo||iki nei au ma ka inoa o Alahe, aole loa au | hoi ana ma ke ala a'u i hele mai ai, aka f e «ele ana no au imua a make au ma ke ala a *uu wahine i hele ai." Ike iho la ua wahine alii nei, aole e hiki ia ia ke hoololi ae i !ta manao o Hesini, alaila, noho iki iho la aua nei ilaila, a loihi iki, hoouna aku la ua wahiue la i kekahi kapena moku e hele mai i ipna la, a hiki mai la ke kapena moku imua o ke alii wahine, olelo aku la ke alii wahine i ke kapeua, i kauoha aku nei au ia oe, e lawe oe i ;kuu keiki, a hiki i ka mokupuni mua o Wakawaka alaila, hookuu aku oe ia ia, a hoi mai hoi oe, he mea maikai ia imua o ke kapena, alaila, lawe ia aku la o ua o Heaiiii, a hoopae ia aku la ma ka mōkupuni i oleloia maluna, o ke ano 0 keia mokupuni, he aina Tupu, ina e hiki kekahi kanaka malaila, o ka make no ia, hehi 110 i ka lepo, make no, iaia i pae ai ma keia aina, ike aku la keia i ke ano o ka aina, he palahalaha wale no, o kahakai, aohe pali, he kuanea wale iho no, he akulikuli ka inea ulu malaila, aohe kanaka, aohe no he wahi hale hookahi. Ia ia nei e hele ana ma ua wahi mokupuni nei, kiekie loa ae la ka la ia wa, wela loa iho la keia, huli ae la keia i wahi nona e hoomaha ai. Ike aku la keia, hookahi noho koki e ku ana iwaena konu, e waiho wale ana no i ka la, aohe no hoi he kanaka, hele aku la keia, a hiki i kahi a ua noho ia e waiho ana, ku iho la keia me ka nana iho i ke ano o keia noho, malalo b ua noho nei, a moe iho la keia malaila, ia ja nei e moe ana malaio olaila, no ko ia nei luhi loa, me ke kanea maoli no hoi, haule iho la no keia hiamoe, e kaia .loa iho ana keia e ka hiamoe, o ko ia nei hiamoe loa nō ia, i puoho ae ka hana oia iiei ua aumoe loa, i alawa ae ka haiia oia nei iwaho, ike 'aku ana keia i ka malamalama ana mai o keia mea malamalania, oia na koa o ke alii nona na mokupuni ehiku o WakaWaka, e hele ana lakou e naua i ka maluhia o ka aina> nana pono loa aku la keia, ike aku la keia, he ano kanaka, he mau tausani paha ko lakou nui, i iho la keia iloko ōna/ "no'u paha keia pōē e huli mai nei," makau loa iho la keia, ia ia nei nō e moe ana malaila, hele mai ana ka luna nui o ua poe koa nei, (o Savahe ka inoa) a noho maluna o ua noho uei, iniki maiu ae la keia maialo o na wawae 0 ua luna koa la, ike iho la ua luna koa la, he kanaka ko lalō, ninau iho la keia, "owai oe? liai ae la keia, he mamo au na Adamu, haawi iho la ua luna koa nei i kekahi puolo lōle, me ka hai iho, eia inai ko lole, e komo oe a paa, alaila, puka mai oe a noho pu me a'u. v Komo iho la. keia i ka lole i haawi ia mai, ia ia hei, he lole koa, i like ai ke ano me ko lakou nei lole, a paa ka lole oia nei i ke komo, pii ae la keia a noho pu iho la me ia nei* hai aku la ka lnna koa, ma ko makou wahi fftuanei e lele ai ea, mālaila oe e lele ai, pau la ka laua nei kamailio ana, hoi mai la na k;oa a pan, a hiki imua o laua nei, ninau iaku la ua luna kōa la, pehea kā aina? hooho Hke mai la na koa. Ua mati ka maiuhia o ka alnal E lilĒe me ka mea i ao ia mai ia ia nei, pela no keia i hana ai i ko lakon eei hoi ana, 1 ka hiki ana o lakou nei ilōko ō na hale lo> le o lakou nei, h&ikaii ag la na mea a pan, a nalowaie ae la ia i& nei 11A loii* koa la, a ko;«6o aku la no» kela mea keia mea i kona hale iho, a oia nei, hoa» wale iho la no keia aMawaho, no ka tne*, e like no me ka nni o koa f pela ka nitt o 11» hale lole, aka, jkotno wale aku la no nae keia, i keia hale lele, i ko ia nei komo ana aktt ttae t e wehe ina ut Inna koa la i kona kapa koa, ike mai ffeka luna koa ia ia nei, pane mai la ia ia i-iiei, " o oejtna%ia-k& ia," ae aku ia keia, ae, I p%ae mai laloa Inna koa, kau ia «e ko kapa | ike ibo 1» keia, o ka mea uo j -keia nana i aoao mai keia, wehe ae la no • keia i ko ia nei kapa, a pau ia, noho iho l lkHana nei, ike maopopo aku 1a keia i ke > «ao o ka inna ko», be wahine na laahme. ; Noadt aktt k na luahine nei, e hai mai o oarini i kōna lrnooolelo mai mna noai a hiki | ik* wa o lauaii£i e kamailio pn nei, hai akn !* keia i ko ia nei mooolelo mai mna mai a hiki.i ka wa i hoi ai ka waliine me na keiki, a &ki no bm i ka wa a l&ua nei e kamailio {ni nei, ia manawa hai aku la na laahine nei, o ko wahine, aohe na he wahine e, o ke alii

————- ia nona keia Aupuni r ai ka noho ana akn \ nei na- me oe, na hoop«o ia kona neho alii ana, ua lilo ka nolio alii i ko lakon mua loa, na hoopaa ia nae na wahine la au iloko oka hale paahao, na nakinakiia na wawae, a me na lima a paa ika hao, a i na kakahiaka a pan, e komo ai ke kaikuaana alii iloko o kona rumi, e uhau āi ia ia i ke kaula, o kona kaula e nhan ia ai, o ke kaula ili i hookomo ia iloko oke kai paakai, ua heie wale a wikani, hookahi kaula e hili ia ai oia i kela kakahiaka keia kakahiaka, aka he hiki ia oe ke hele pu me a*u, a e hoike akn au ia oe i na haia wahine o ke alii, he man tatisani ko lakon nui, a i loaā ia oe kekahi wahine maikai Q6ko o lakon, alaila lawe ae oe ia ia i wahine nan, ae ākn Ja keia, o ko lakom-nei hade pu aku la no ia. Ia lakou nei e hele pu ana, aoao mua aku la ua luahine nei ia ia nei, ea, i lele auanei ko makou inau iio ma kahi e lele ai ea, lele pu ae no auanei kou lio malaila, i hele auanei kakou a i alai iāmai ananei kakou e ka pali nui, al&ila, mai makau oe, lele āku no ka lio i ua pali la, a nana no ia e hee iho a lilo i honua, a pela no auanei ke a mai ke ahi, mai makau oe, lele aku no iloko o ke alii, pela i na hele ana & kakou a pau, no ka mea, o keia mau pilikia la ea, o ua kiai no ia oke Aupuni, ae aku la keia i nā mea i oleloia mai ia ia nei. ; 0 ko lakou nei hele aku la no ia y a hiki no i kāhi i loaa ai na pilikia ia lakou nei, e like īne na mea i oleloia iualuna, a pauua pilikia i kā hala mahope, hiki akn la lakou nei i ke kapa o keia uiuliwai nui, olelo āku la ua lua- ] hinē la, maanei kakou e noho ai la, i noho auanei kakou, a puka mai ananei na kaika- ] hiahine o ke alii, alaila nana pono loa oe i ! kau wahine e makemake ai, a hai mai oe ] ia'u, ae aku la keia.