Ka Hoku o ka Pakipika, Volume II, Number 7, 27 November 1862 — He Mooolelo no Aukelenuiaiku. [ARTICLE]

He Mooolelo no Aukelenuiaiku.

HELU 4. Olelo mai la ka wahine, e! aole io ka hoi o ka mea maikai, o kau mea maikai no hoi auanei, a waiho na ke keiki a kaua, o ka'u mea maikai no hoi a waiho na ke keiki a kaua. Ma keia wahi, e ike auanei kakou i ke koi maoli aku o ua wahine nei, e oki mai o Aukelenuiaiku ia ia i ke koi, aka, ua hooko aku no ke kane i kana noi, aole nae he makau o ua wahine la, no ka mea, he wahine kino akua ia, a maanei e ike io no kakou i kona ano akua, a me ka mana maoli o Namakaokahi. Ia laua nae e kamailio ana, ia manawa, olelo mai la ua wahine la, e hoao mai oe i ke oki ia'u, i aku la kana kane, kupanaha; o ka'u wahine no oe, a pehea la wau e oki aku ai ia oe i ke koi, i kanaka e aku paha ka'u e oki ai i ke koi, a i ole ia, he hoa kaua hoi, oia wale iho la no na mea e oki ai keia koi; aole paha o oe. Kahaha! e haawi hoi paha auanei oe ia hai i ke koi, a nele iho hoi auanei ka kaua keiki i ka mea maikai ole, e aho paha e hoao mai oe ia'u, wahi hoi a Namakaokahai, a no kona paakiki loa, ua ae koke aku kana kane me ka manao kanalua no kana wahine, no ka mea, he manaonao kai loko ona e noho ana. A mamuli hoi o ka ae ana aku o kana kane e hooko i kona makemake, lilo iho la ia i mea oluolu loa i ka manao o ua wahine la, hoolailoa koke mai la na wawae o Namakaokahai, lalau iho la o Aukelenuiaiku i ke koi, a oki iho la ma na wawae a moku, a lele ana ka wawae i kahi e, eia wale no ka olelo a ua wahine la, u, nani wale hoi kau mea maikai e ke kane, oia hou, wahi a ka wahine, e oki hou iho ana keia, lele ana i kahi e na oloolo wawae, koe mai la nae na kuli a hiki i ke poo, oia hou, wahi a ka wahine; na ia la ke kena, e hao iho ana hoi o Aukelenuiaiku o wahie ka ai, menei, a me o, waiho mai ana ke ka i kahi e, kena hou kela, noi hou iho, e hao hou iho ana no keia, moku ka ai, koe ke poo, i koe nae ke poo i ke oolea, hookahi wale no ana olelo o ka mahalo i ka mea maikai a kana kane, kena hou mai kela e oki hou aku, olelo iho ke kane, ua pau ae la. Ninau ae la ke poo o ua wahine la, pau ae la kau mea maikai e ke kane? Ae, ua pau, moku no nei mea he kanaka, o ka make no ia, wahi hoi a Aukelenuiaiku, ae; pau ae la hoi kau mea maikai, o ka'u mea maikai hoi koe, wahi a ka wahine, ia Aukelenuiaiku i hoopau iho ai i kana, oi iho la ka auwae a pili i ka lepo, kamailio mai la i na olelo maluna iho, i manawa no, oni mai la ke koko, oni na wahi a pau i moku ai i ke koi, hoi ae la ke koko a pili i kona wahi, hoi mai la hoi na wahi a pau i moku a pili i ko lakou wahi, a o|a hou ae la ua wahine la, a like iho la me kona kino mua. Maanei hoi e ike ai kakou i na mea maikai a ua wahine la i hoike ai imua o kana kane, ia wa no, kahea koke ae ana keia maka inoa o na kaikunane ona, oia hoi kela mau kaikunane i olelo ia ma na helu mua i hala ae nei, i kona wa i kahea aku ai, o like mai la na kaikunane a pau loa i ka manawa hookahi, no ka mea, ina e pane ole aku kekahi o lakou, o ka pau aku la no ia i ka ai ia, alaila, o mai la lakou, eha la wau? wahi a ua wahine la, e pali paha ea? ae mai la na kaikunane; ae, e pali oe; ia wa koke no, lilo ae la ka aina i pali, hamo wale ae la no ke kane malalo o ke kumu o ka pali, i ka ka mea o ka nui o ka makau, puka ae la ua wahine la mai loko ae o ka pali, a ninau iho i ke kane, e aha iho ana oe? olelo aku la o Aukelenuiaiku, e mahalo ae ana hoi au i kau mea maikai, o kau mea maikai hoi a me ka'u mea maikai, na ke keiki a kaua, hookanaaho wale ae la no keia no ka makau. I ka wa no o ka aina e ku ana he pali, kahea koke iho la ia ma ka inoa o na kaikunane, o like aku la na kaikunane, o! e aha la wau? E kai paha ea? pela ka ninau a Namakaokahai i na kaikunane, ae aku lakou, ae, e kai oe, lilo ae la ka aina i kai, he nalu wale no ka aina a pau, lilo pu aku la hoi o Aukelenuiaiku iloko o ka nalu, a mahalo ae la no hoi i ka mea maikai a ka wahine, puka ae la ua wahine la mai loko ae o ka nalu a ninau iho i ke kane, e aha iho ana oe? e mahalo ae ana no au i kau mea maikai, kahea hou iho la ua wahine la i na kaikunane, e aha la wau? E ahi paha ea? Ae, e

e ahi oe, o ka aina okoa, a pau lilo ae la i ahi, kamailio mai la o Aukelenuiaiku iloko o ka lapalapa o ke ahi, ninau iho la ka wahine, e aha iho ana hoi oe? E mahalo ae ana no, wahi a Aukelenuiaiku. O keia mau mea a kakou i kamailio ae nei maluna, oia ke ano o na kino akua o ua wahine la, a oia na mea ana i haawi mai ai i i mau kino no ke kane, koe nae ke kino lele ia ia, aole i haawi mai i ke kane, no ka mea, ua manao ua wahine nei e haawi no, aka, ua manao ia, ina e haawi aku ia kino ona i ke kane, o lele auanei ua kane la a nalowale loa, a haalele mai ia ia, oia no kona mea i aua ai. Mamuli hoi o ka manao o na kaikunane, ua haawi malu aku la lakou i ua kino lele la ia Aukelenuiaiku. I ka wa i pau ae ai o ke kino ahi o ua wahine la, nonoi hou mai la kela i kino hou, hoole aku la kela aohe mea i koe, o ka aina ai maanei, o ka io o ka puaa a me ka ilio a pela aku, o ka aina ai ole ma o, o ka puaa no ke holo ana me ka ilio aohe nae he io, i mai la ka wahine, pau loa ae la. Maanei hoi e kamailio kakou no ka haawi malu ana o na kaikunane i ua kino lele la ia Aukelenuiaiku, i ka wa i pau ae ai o ka hoike ana a ua wahine la i na kino ona a pau, hoi ae la lakou a loko o ka hale, ninau mai la na kaikunane ia Aukelenuiaiku, ua pau loa mai la nae paha na kino o ko wahine ia oe? Ae aku la o Aukelenuiaiku, ae, i mai la lakou la, aole i pau, olelo aku la keia, ua pau loa mai la no, olelo hou aku la na kaikoeke, aole i pau, o ke kino lele aku la koe o ua wahine la au, ua loaa mai nei nae paha ia oe ia kino la? Hoole koke aku la o Aukelenuiaiku, aole i haawi mai nei, i aku la na kaikoeke, aole e haawi mai ko wahine ia kino ia oe, no ka mea, ina e haawi mai kela oe ia kino ona, o ko lele no auanei ia nalowale, aohe oe e loaa aku. I aku la na kaikoeke, e ao kakou ia oe i ka lele, mai olelo auanei oe i ko wahine na makou oe i haawi aku i kino lele; a ke ike nei kakou i ka haawi malu ana o na kaikunane i ke kino lele o ke kaikuahine ia Aukelenuiaiku, olelo aku la na kaikoeke, e lele oe aluna o ka ipu, lele ae la keia a kau ana ilaila, kena hou aku la na kaikoeke, e lele a hiki iluna o ka lohelau o ka hale, lele ae la no hoi keia, a o ka hiki ae no hoi ia i kalohelau, o ka haule iho la no ia, pahu ana ilalo. Ia manawa, ala mai la o Namakaokahai mai kona hiamoe ana; ninau mai la; e aha ana oukou? i aku la hoi na kaikunane, e kui ana makou; pehea ia mea? olelo aku la lakou nei; penei, mao mai nei no hoi o Kanemoe, maanei aku nei no hoi o Kaneapua, ku no waiho ana ilalo, aole no hoi o kana mai o ka halulu, wahi hoi a na kaikunane e haanui nei, i mai la o Namakaokahai, u, eia no ka hoi he mea maikai aku koe au e ke kane la, huna mai hoi oe ia'u, hoeha no hoi oe e ke kane, ia wa no, hoi aku la kela iloko o ka hale e moe ai. Kena hou ae la no na kaikoeke ia ia nei e lele a hiki i kaupoku, lele ae la no hoi keia, a o ka hiki ae no hoi ia, e haule hou iho ana, pahu ana ilalo, ala hou mai la o Namakaokahai, a i mai la i ua poe kaikunane nei me ka huhu, e ao ana paha oukou i kuu kane i ka lele, ea? Aole, e hakoko ana makou, wahi hoi a na kaikunane, ninau mai la kela, pehea ia mea? mao mai no hoi kekahi, maanei aku no hoi kekahi, a o ka mea o laua e hina ana, a oia no ka mea e halulu nei, pau ae la, hoi aku la no kela i koi ala hale, kena hou no lakou nei e lele, ae ana keia naha pu kaupoku o ka hale, lele ae la keia iluna loa, oi nana ae lakou nei a ike poliuliu, mai luna iho ka hoi ana hiki ana ilalo, i aku la na kaikoeke, ua ike oe i ka lele, a kahi no a loaa ia oe ke kino, lele o ko wahine, wahi hoi a na kaikoeke ona. Ua pau ae la keia mau mea a laua i ka ike ia e kakou, a ma na mea aku i koe ko kakou kamailio hou ana, he noho a kane a wahine ko laua ma ia hope iho, iloko nae o keia noho ana a laua, ke hapai la no ka wahine i ke keiki, aole i hanau. Ia wa nae, kapa iho la o Namakaokahai i ka inoa o ua keiki la o Kauilanuimakehaikalani, (oia ka uila a kakou e ike nei,) kapa iho la no hoi o Aukelenuiaiku i ka inoa o ua keiki la ma ka inoa o ke akua ona o Lonoikaoualii, iloko no hoi o ko laua wa e noho ana, nui loa ae la ke aloha o ua wahine nei i kana kane ia Aukelenuiaiku, me he wai huihui la i hoopili ia mai i kona puuwai, e pauma mau ana i kona ake mama, a me he la no hoi ua hele ke kane i kahi e, ka nui loa ana iho o ke aloha, i ka pau ana ae paha o ke kino akua, he mea maeele io no ke aloha ke hiki mai. Maanei hoi kakou e ike ai i ko Namakaokahai hooili ana i na mea a pau, i kana kane ia Aukelenuiaiku, a oia ka mea nui kiekie loa o ua wahine la. I kekahi manawa, kena ae la o Namakaokahai i na kaikunane, e Kanemoe, Kaneapua, Leapui, Kahaumana, he mea mau loa ia ia ke kahea ana pela, a he mea mau hoi i na kaikuaana ke o like i ka manawa hookahi, alualu iho no kekahi o ka muka ia aku la no ia.

Ia Namakaokahai i kena aku ai i na kaikunane e pii iluna, ninau aku la ua kaikunane, he aha ka makou olelo e pii ai iluna? I aku la ia, eia ka oukou olelo e pii ai, e pii oukou a hai aku i kuu makuakane ia Kuwahailo, a me kuu kaikunane me Makalii, ua hooili au i na mea a pau no kuu kane, penei, o luna, o lalo, o uka, o kai, o ka hao pae, o ke meki ku i ka honua, o ka palaoa, o ka ea makaulii, o ka manu pae i ka aina, o ka huihui hoku, ua pau loa a eia maluna o kuu kane; pela auanei oukou e olelo aku ai i kuu makuakane a me kuu kaikunane, e lawe pu no hoi oukou i kuu kane i ike mai laua, a he mea oluolu loa ia i ko lakou manao. E ka poe e heluhelu ana i keia nupepa, mai manao kakou he luna aina kahi a Namakaokahai i kena aku ai i na kaikunane e pii iluna, aole pela, iluna o ka lani, no ka mea, aia iluna o ka lani kahi i noho ai o Kuwahailo laua o Makalii. A pau ke kamailio ana mai a Namakaokahai, ko lakou nei lele aku la no ia a hiki i ke kumu o ke kuahiwi, aka, he oi aku nae ko Aukelenuiaiku lele ana mamua o na kaikoeke, lilo e aku la no o Aukelenuiaiku i ka lele a hiki i ka lani, lele ae la nae ia a komo iloko o ka pahu kapu o ka wahine. Nana ae la o Kuwahailo a ike i keia kanaka e ku ana iloko o ka pahu kapu o kana kaikamahine, olelo iho la ia me ka uwe, make hoi kuu kaikamahine, ke hiki nei oe e na kupu iluna nei, no ka mea, aohe kanaka e hiki iluna nei, ke hiki ka ke kanaka i keia wahi ua make kuu kaikamahine, ka paku o kuu aina; ia manawa no, okalakala kunahihi ae la o Kuwahailo. Ua kamailio kakou ma ka Helu mua o keia moolelo, aohe hoa kaua nana e aa mai ia Aukelenuiaiku ma ka lani a ma ka honua, eia hoi, ma keia lele ana a Aukelenuiaiku, a hiki i ka lani, aole nae oia i manao he hele kaua kana i hele aku ai, aka, mamuli wale no o ka olelo a ke akua ona a Lonoikaoualii i manao ia ai he kaua. Penei na olelo a ke akua o Aukelenuiaiku, e Aukelenuiaiku e! ma ma make kaua la, eia la he kaua ko luna nei, aahu ia ko kapa lehu mai ka piko o ko poo a hiki i ka mane o ko wawae, akahi no a maopopo ia ia he kaua ko luna, aka, ua lanakila no o Aukelenuiaiku, ma ia mea, ua hiki ia kakou ke hilinai aku i k ona mana a me ka mana o kona akua. Ma keia wahi hoi e kamailio ai kakou i ko Aukelenuiaiku lanakila ana i ka make o kona makuahonowai, ia wa a Aukelenuiaiku e ku nei iloko o ka pahu kapu, oili mai la ka momoku ahi mai ka lima mai o Kuwahailo aa i ka honua, o ka inoa o ua momoku ahi la o Kukuena, kuu ae la ia hookahi pohaku, o ka inoa o ua pohaku la o Ikuwa o ka pohakoeleele, oia ka hekili, i ka wa nae i pa ai ka hekili i ke kapa lehu o Aukelenuiaiku, lilo ae la ka hekili i lehu, nakeke aku la ka hekili me he kapa pa-upa-u la, a me he pa piula nakeke la o keia wa. Ua olelo ia ma keia moolelo, o ka pa wale ana no o ka hekili i ke kapa lehu o Aukelenuiaiku ke kumu o ka nakeke o ka hekili mai kinohi mai a hiki i keia wa a kakou e kamailio nei. Iloko hoi o ka mao ana ae oia mau mea, nana aku o Kuwahailo e ku mai ana no o Aukelenuiaiku aole i make, luliluli iho la ke poo o ua pilikua la i ka make ole o kona enemi. Ia manawa, kuu hou mai ana o Kuwahailo ia Mahuia o ka lua ia o ka momokuahi, aa i ka honua, a hala ia, kuu hou mai ana ia welehu, o ka lua ia o ka hekili, naueue ai ka honua, opaipai ka mauna, hakikaikoo ka moana, nakaka ka pohaku, ku ka pali haakoae, pa no ke ka hekili i ke kapa lehu oia nei, lilo i mea ole, nakeke e like me ke pa piula, kaia nei ku no, ke ku a ke kamaue o Kuaihelani aohe naue ae. I ka mao ana ae o keia mau mea, nana hou aku la o Kuwahailo, e ku mai ana no o Aukelenuiaiku, nani no ka hoi ke kanaka make ole, nohea la hoi oe e na kupu ino, aloha ino kuu kaikamahine, wahi a Kuwahailo, pau loa ae la na mea make a Kuwahailo, aohe wahi mea aku i koe, e waiho iki kakou maanei i na mea i koe no Kuwahailo a me Aukelenuiaiku, a e kamailio pokole no hoi kakou no na kaikoeke o Aukelenuiaiku, na elele hoi a ke alii wahine. Mai ko lakou hoomaka ana e lele, a hiki i keia la a lakou e ike nei i ke ahi a me ka hekili, ua oi loa aku no ko Aukelenuiaiku lele ana, hookahi la, hookahi po o kona lele ana, a hiki keia iloko o ka pahu kapa o ka wahine a kakou i kamailio ae nei, o ka loihi hoi o ka manawa o ka lele ana o na kaikoeke, elima ao, elima po, hiki lakou nei iluna, aole nae lakou i hiki aku imua o Kuwahailo, no ka mea, ua ike e aku lakou ia Kukuena a me Ikuwa, oia hoi ka momokuahi mua, a me ka pohaku mua (hekili) a kakou i kamailio mua iho nei, nolaila, moe a leho iho la lakou iloko o ke kowa o ka ala, iloko o ke kahawai, uwe iho la nae lakou i ka make o ko lakou kaikoeke, no ka mea, ua ike mua lakou i ka make a ko lakou makuakane, aka, i ka mao ana ae oia mau mea, ike aku la lakou i ke kaikoeke e ku mai ana no, kahea aku la lakou nei, e! e hele mai oe a

moe a leho pu ae kakou maanei, no ka mea, hookahi make i koe, (oia hoi ka momokuahi hope, a me ka pohaku hope a kakou i olelo hope ai,) moe ia no oukou malaila, maanei no hoi au e ku ai, wahi hoi a Aukelenuiaiku, a hala ae la keia mau make a pau o ke kaikoeke, oili aku la lakou nei a ku ana imua o ka makuakane, ninau koke mai la ka makuakane o lakou, pehea ko oukou kaikuahine? hai aku la na keiki, aia no, nohea ka hoi keia kanaka e ku mai nei? I aku la na keiki, o ko hunona hoi ia, ke kane ia a ko kaikamahine, ia wa koke no, haalulu loa iho la o Kuwahailo me ka makau nui, e hoopau i ke kamailio ana maanei no ia mea. E kamailio kakou no ko Aukelenuiaiku kamailio pu ana me kona makuahonowai, ia wa no, lalau aku la o Kuwahailo elua lau kanaka 800 ia, lawe aku la ia a mohai aku la imua o Aukelenuiaiku, ninau mai la o Aukelenuiaiku, he kanaka aha keia? E make ke kanaka i alana, mai paopao hewa hoi i na iwi la e ka hunona, olelo aku la ka hunona, ua oki ke kanaka i kanaka no ko moopuna ke hanau ae. A pau keia kamailio ana a laua, hoopuka ae la na kaikoeke o ia nei i ka olelo i kauoha ia aku ai e Namakaokahai, i aku la lakou, he olelo ka makou i kauohaia mai nei e hai aku imua ou, heaha ia olelo a ko oukou Haku, wahi hoi a Kuwahailo? Hai aku la na keiki, oluna, olalo, ouka, okai, maluna ko hunona, a malalo aku oe, o na mea a pau loa, malalo aku o ia nei, lilo ae la ia mau mea a pau i mea oluolu loa i ko Kuwahailo manao, me ka makemake nui loa. Ia wa, ahaolelo iho la lakou, lohe aku la o Makalii, hele mai la ia e ike i kona kaikoeke, mahope iho hoi o ko Makalii halawai pu ana me Aukelenuiaiku, hele mai la kana wahine, oia hoi o Kamalanaikuahaehae, he oi keia o ka wahine nani, ua like kona kino a pau me ka ula o ke ahi, hele mai la ia e ike ia Aukelenuiaiku, ia ia i hoomaka ai e hele mai, pakuia ae la ka nani o ka la a pouli, nee mai la ka ua koko, uhi mai la ka ohu, kokolo mai la ka ua noe, halii mai la ke awa, kahe ka wai ula, olapa ka uila, i ka mao ana ae o keia mau mea, i nana aku ka hana o lakou nei e hele mai ana ua wahine la a Makalii maluna o ka welelau o ka lima o na kanaka, ua hoohiwahiwa ia keia wahine e kana kane e Makalii me ka nani nui loa, a ia lakou hoi i ike aku ai, ua pau ia ka la, ua halii ia mai ke anuenue malalo o kona mau wawae. Ia Aukelenuiaiku i ike aku ai i ua wahine la, loaa koke iho la i kana puuwai ka maeele lua ole, e hoonaueue mau ana i ke aa koni o kona ake niau, a ua hoopili paaloa ia mai na wai hooluu omaomao o ka makemake, e haakokohi ana i ke kii onohi aweawe o kona naau, aohe mea e ae a Aukelenuiaiku e hilinai aku ai, o ka nani wale no o ua wahine la, aohe lua o ka nani aku i koe. O na olelo hoi a Namakaokahai i kauoha aku ai i kona mau kaikunane, oia na olelo imua o ka lakou ahaolelo ana, a he mea maikai loa ia i ka manao o Kuwahailo laua o Makalii, i ka pau ana nae oia mau olelo a lakou, makaukau koke iho la no o Aukelenuiaiku e hoi, aka, aole e hiki ia ia ke ae aku, no ka mea, ua hoopilikia koke ia mai kona luna ike hala e ka maikai lua ole o ka wahine a kona kaikoeke, he po a me ke ao, hiki oia ilalo nei o ka honua mai ka lani mai, a ike aku la oia i ka maka o kana wahine a me ka maka o ka laua keiki ua hanau iho, a i ko laua noho akane ana a noho a wahine ana hoi, a hala elua malama, ia wa hoi, moe iho la o Aukelenuiaiku i ke awakea, a iloko o ia moe ana, ike aku la ia i ka uhane o kana keiki o Kaumailunaoholaniku, oia hoi kela keiki a kakou i kamailio ai mamua, ka mea nana i ae aku ia Aukelenuiaiku e holo pu mai ma ka moku mai Kuaihelani mai. Ia ia i ike ai i ka uhane o ua keiki la uwe iho la ia iloko o kona wa e moe uhane ana a puka loa i ke ao, a i kona puoho ana ae mai ka hiamoe ana, hoomaopopo iho la ia he moe uhane ka keia ana, ia wa, kau mai la ka halialia aloha o ke keiki, hoopiha loa ia iho la ko Aukelenuiaiku naau e ke aloha kaumaha o ke keiki, pipii wale mai la no ke aloha ke keiki a me na makua a me ke kaikuahine, ano wale mai la no ke aloha o ka aina hanau. Ia wa uwe hamama ae la keia me ka uwe helu ana. Iloko o keia uwe ana o Aukelenuiaiku, ninau aku la ka wahine, he aha hoi keia e uwe nei? I aku la ke kane, e uwe ana au i ke aloha i kuu keiki, ua loaa keiki no ka oe wahi a ka wahine? I aku la ke kane, aohe a'u keiki, na ko'u mau kaikuaana ke keiki, a i ka la a makou i ku mai ai ia nei ka make ana, ike aku nei au i ka uhane o ua keiki la a makou e pii mai ana mai loko mai o ke kai, o ka makamua no ia o na uhane a pau o ka poe make i hoi mai mai loko mai o ke kai. Ma ia olelo ana a ke kane pela, i mai la ka wahine, ua ola ko keiki, e lawe oe i ka ai a me ka ia a waho ilaila oe e ai ai, malia o ike mai ka uhane o ko keiki i ko ai aku a nana ia e hele mai e ai pu me oe, ina auanei

i hele mai ka uhane o ko keiki a ku ma ko alo, mai hope aku oe, a i hele ae auanei a ku ma ko kua alia oe e hopu, a i hele mai auanei a noho iluna o ko uha alaila ka hoi oe lalau aku a paa o ke ola no ia o ke keiki, ola na mea a pau i make, no ka mea, e pii ana ka uhane i ke kuahiwi i ka ai pioia, o ka ai no ia a nei mea he uhane wahi a ka wahine. A pau ka olelo ana mai a ka wahine pela lawe aku la o Aukelenuiaiku i ka ai a me ka ia a waiho i waho, ia laua e noho ana ma waho ike aku la laua i ka uhane o ua keiki la mai loko mai o ke kai, o ka makamua no ia o na uhane a laua i ike aku ai, e like me na mea a Aukelenuiaiku i ike ai ma kana moe uhane, a kakou i kamailio mua iho nei. Kena koke iho la ka wahine i ke kane, e ai oe i hikiwawe mai ka uhane o ko keiki, ai iho la no hoi keia, aka, iloko o kona wa e ai ana, ua ai no ia i ka ai me ke kulu o ka waimaka i ka ka mea o ka nui o ke aloha i ke keiki, a me he la e wahi ia ana kona puuwai, pii mai la ka uhane o ua keiki la a ku iho la ma ko ia nei alo, iho la ka uhane o na keiki la, o ko'u makuakane no hoi keia la, ina la hoi paha he makuakane no ka pono i na la hoi ua kahea mai e hele au e ai pu, poai ae la ka uhane o ua keiki la a puni keia. Kena hou iho la ka wahine e ai wikiwiki oe i noho paa mai ka uhane o ko keiki, aka, lalelale koke iho la keia e hopu, huhu iho la ka wahine no kona hoonene e hopu, i ko Aukelenuiaiku manao hoi ua kupono no ia ia ke hopu no ke kokoke loa ma kona alo, e hopu ae ana keia, ia ia i hopu ae ai o ka wa no ia i nalowale loa ai ka uhane, i aku la ka wahine make loa aku la ko keiki, no ka mea, ua hoolohe ole oe i ka'u i olelo aku ai ia oe, kaino e hoolohe oe i ka'u olelo i na ua ola. He wahi manao hoohalahala ko'u Ia oe e S. N. Haleole keia mau hua olelo i kau ia ae maluna o ke poo o keia kukulu manao ana. Oia hoi, "he wahi manao hoohalahala ko'u." Eia ke kumu o ko'u hoohalahala ana, no kuu lohe mai, ua lilo ka moolelo o Laieikawai i ka nupepa Kuookoa; nolaila, ke ninau aku nei au ia oe i ko'u hewa, au i ike ai, i manao ai oe e haawi aku i ka'u ukana i kela nupepa nana wau i hoino mai, a me ka poe e lawe ana i ko'u kino nui, a me oukou pu no hoi kekahi i owili pu ia iloko oia hewa hookahi. Oia no ko kakou kapaia mai he poe diapolo, a pela hoi ia'u i ka oukou keiki hanau muli nei; ke kapaia mai, he nupepa pilau ka Hoku Pakipika. No ka hoopuka i na moolelo kahiko o Hawaii nei. I na kaao a me na mele, oia hoi o Keaniniulaokalani, i me Kawelo, a me Kaililauokekoa, a Hiiakaikapoliopele, a me Keamalu, a me Laieikawai no hoi, o keia mau mea la, ua hewa ia i kela nupepa a me kona mau makua, a me na mea a pau e lawe ana i kona kino, i ka wa a ko'u kaikuaana i hele iho nei i kona mau la malihini, a hala ae nei hoi ia. Owau keia o Buke 2. Ninau 1. Heaha la ko'u hewa au i ike ai? E i mai paha auanei oe, no kuu makemake i ka puu dala o kela aoao. Ahe, ina hoi he dala ko o? A heaha hoi ko onei? He pohue ea? Ninau 2. Heaha ke kumu o kou haawi ana i ka moolelo o Laieikawai i ka nupepa Kuokoa? He kipi nou ma o ma ka aoao nui. Kahaha! Kupanaha! He lohe olelo wale hoi i ke kaao o Pamano, i ka make i ka mea pono ia Waipu, a akihi no hoi kakou a ike maka ia'u i ka make i ka mea pono, e kipi mai nei he makuakane, pela no hoi o Pamano i make ai i kona makuakane ia Waipu; a owau hoi keia e kipi ia mai nei e S. N. Haleole, kekahi makuakane o'u, i kapa ia ai au he nupepa iliulaula na oukou. Ninau 3. He hoopuka ole anei no'u ma ke akea i ka moolelo o Laieikawai, mai ka helu 1, helu 2, helu 3, helu 4, a hiki i keia manawa? Oia anei ko'u hewa i manao ai. Ina oia ko'u hewa? Ua hihia io ka hoi au ma ke kanawai kalakoa. KAMOANA. Kaluahole, Waikiki kai, Nov. 20, 1862.