Ka Hoku o ka Pakipika, Volume II, Number 12, 1 January 1863 — HE KAAO NO IOSALIA! [ARTICLE]

HE KAAO NO IOSALIA!

t Ka k^iki Keia fljr4fo hoi i *na maku* ni/k»« no mea b°u i jflme najEuina alanai. A k tt£lneā «* d%j hai afiu ai, oia "fto b«i kef¥Smai o ke mele ana i ka*lSbf o na 'Lii a he lea l4JTWmaJpe mele be pookela loa no hdi ma n« mea luunaauao a pau. O loa a na keiki no Loaalia, o ka nana <de.jn& oa maanei, aole no hoi i kona mau-hoa kula, aka, t ke kumu wale no, a i ka<A mau palapala no hoi; a he nui no hoi na ketki i kamailio mai ia ia, aka, aole nae ois i pane «ku, a hUti wale i kona la i puka mii aix|*iloko mke kula, no ka mea, e malama pono «Aa oia i» ka hoohiki a kona makuakane, f hiki mai ai ke ili mai ka pomaibkai maluna o Kitaa makūakane, e like me kana oleio paa. A lehe ilfti ati|k& gno ka olelo a' ka lakou poe keiki, makemake loa lakou e ike no' keia fnea;hoU>a lakon i lohe ai no Loaalia, nolaila, kan nui ka manao o na makua e ike nona, no ka mea, ua kaulann 100 kana mau hana aka--0 ka olelo hoi a ina no Loaalia imua o ko lakou makunkane, ka mea nana i hookaamaha i kona naau, me kona makemake loa e ike i na helehelena o Losalia, a e lohe hoi i kona lea ma ke mele ana, nolaila, olelo aku oia in Elisabeta, me ke kauoha aku no hoi,e koi aku ia Losalia, e hele mai ma ka Halealii, ak«, no ka lohe »na o Eiisabeta no keia mea, hahai aku la oia no ko Losalia mau ano a pau, kona kupaa, a m» ka luli ole ma na mea e ae, aka, aole nae i pau loa ka makemake o na keiki ālii, a me ko lakou makuakane no Losalin. Ma keia wahi, e ike auanei kakou, no ko Losalia kamailio ana aku ia Elisabēta, maloko o ka eleele inika, a me ke keokeo o ka pepa, i hooko ia ai kona makemake. Iloko o ka eha o na makahiki o ka noho anā 0 Losalia iloko oke kula, ua oi pakela loa aku kona akamai imua 0 na mea a pau maloko o ke kula, e (ike me ka mea i kamailio mua ia ae nei e kakou, a no keia mea, ua maopopo Ika manao oke kumu, e hooktyu aku ia Loaalia, inai loko aku o ke ku3ā, holāilā, kukala aku la ke kumu i kona manao, imua o nā keiki a pau o ua kula nei, aka, i ka hoopuka ana o ke kumu i keia manāo, ua hookāumāha loa ia ka manao o na keiki alii, a me ko laua.kaikuahine no Loaalia, me ko lakou imi hoi i mea e ioho ai lakou i kona leo, a i mau hūa olelo kupōno hoi ē pane aku ai imuā ona. Mā keiā meā a na keiki alif t manao wale ai, : ua maapopo no ia Eliaaheiā, no ka mea, aohe wā kupono i koe, ao hookuu iaanā o Loaalia mai loko aku o ke kula, nolaila, kau nui kona mānao, e hiki aku ik& hora pau o ke kuhlj i hoao ai oia i ka mea āna i haupu wale ai ( no ka mea, ua manao wale oia, o ka wa e hoopau ia ai ke kula, a hemo aku na keiki me k« huikau, a o koūā wa ia e hopa kino ma6li aku ai ia Loaalia» me ka uumi aoa i ka hilahila iloko ona. Eia hoi, i wa i paa «i ke kafa ( a paki aku Ba keiki, e hoi ana kela mea keiā mea, ma ke aknūi e hiki aktk ai i k6 lakoa.maa hale, a o Loaalia hoi, hele pololei ika la 06 i* malu> na o ke kaha iliwai, e hiki fti i koaa hale, me kaīhoii ole ma ka aKau, aolā no hoi makaheaa» - 1 keot wa nae a Loialia e hoi ana, ua pihi k» ae la ka naau o na keiki alii, a «īke ko lakaikoahine, me ka manao pepe, me ki hookikina mai oka makenmke ike kino holo okoa, i ole ai » keakea ia mai ka leo ke pane aku, no ka mea, ua lana ae ka manao iloko o lakou e pene aku, a i ole, ehopu maoli aka no paha, aka, ke hoi nei no o Loaalia ma ke a!aaui e hiki ai i kona haie, a ke hale nei no hoi na keiki alīi ma ko lakoa aknui, aka, no ke kokoke loa o ko (akoa alaaiu ose ko i ak ( • e aaeane aku ana nae e hiki ika «. 0k& hala no ia oka pakna kupono « hiki ai ia laitoa ke haaa aku i kekahi m*a ia ta, oolaik* keoakena aka la o ma ia

7' ke» o Eli- [ im LosaUa,[ - maklmake, aka, | JKa nae i la mahope | * ka Ifjla olelo akoe j ' ua kaikao£ratne m kaikamahi- j oe i iki iho | yx, a eni r radßLhe w«hi 1 īnanao ia om, a ina | , jfn he ia oe. w e ' V w Ao hoi ii LoaaHa, kTidp|L nona>n'(Vo e pae nei mahope tooā f oia np^oi; ' kaJft> kaikamahine alii, akaf aooooo iho | Uoko ona, me ka aui ole ae nae i hope, | ?TldrtWea e«hikī ai ke hoo|§o|p aku i ka manao <i%JR kaikamahine alii, aki, no ka (oihi loa o ia nei noonoo ana, pane hou mai la ke kai- - kamahine alii, o ka lna ia t " E ke hine maikai, ka mea i kau uui ai, iloko hoi 0 o ko kakotii āohopu ana kula, ka mea no hoi nana i hoope-tp#Pfia-manao o ko'u man kaikunane, iloko hoi o kou oluolu, a me kou ano akahai, i hoopiha ir,hoi e kou leo kolonahe maikai, a leano hoi ma ke mele ana, i ke mele o na alii nui 0 Peiekaue nei, iloko hoi o ke au o ko lakou noho alii ana, a holo aku i ke kau o ka make, ka mea hoi nana.i hookukia i ka naan o ko niakou makuakane, me ke ake nui e ike i kou mam helehelena, noTaila, ke nonoi nku nēi au ia oe, i aikane oe na'u, a e hoi kaua ma ka Haloalii o kuu makuakane, no ka mea, ua oi aku ko'u aloha ia oe, a ua halia mau no hoi ko'u manao nou, me ka moe ole o ko'u po, me he hoa pili la i kaawale aku no kekahi mau la, nol.ula, e maliu mai oe i ka uwalo e." Ma keia mau olelo a ke kaikamahine alii, noonoo hou iho la no o Loaalia, ine ka loaa ole paha o ka haina kupono'o ka mea ana i noomua ai e pane aku, a lilo hou no ia i ka noonoo ana no iia olelo hope a ke kaikamahine ; alii, aka, ua lana mai no nae kona manao e pane aku, a no ka hoohiki hoi a kona makoi&kane, ka mea nana i keakea mai i kona nīanao i no ka pane ana aku, no ka meai, aole oia ei hiki ke hoolu i ka makēmake o kona makuakah : Sēf' r* an g m «muu, T okona mau wawae, he mea a/o hoi ia wahi ana. A pehea la hoi ē hiki ai ia ia ke pane aku; a penei no. Un maopopo no ia ia, ina aole oia e pane aku, aka, e kapa ia mai paha oia e ke kaikamahine alii, he wa hine ino, nolaila, nanao iho la keia i ka pepa, a me ka peni, e waiho ana ma kona eke palapala, a kakau iho la oia, i mea e hooluolu aku ai i ke kaikamahinē alii, a peftēi no hoi na olelo o ua palapala nei a Loaalia i kakau ai. 1 kuu Hahu &tii t Eiisabeta MeleAloha oe: No kau noi ia'u, a mē kou makemnke e kamailio pu kaua ano, nolaila, i mēa hoi no'u e apono ia mai ai imua o kuu makua, no kana olelo paa iniua o'u, mamua ae o ko'u la i komo aku ai i ke kula, i hiki ai no hoi ia'n ke olēlo ia mai, aole au i hoole i ka .makemake o kuu niakua malalo o kuu mau wawae, nolnila, e kuu Haku Alii, e hoi au a hai aku i kuu makuakane, nona mea a kaua e kamailio nei, a ina ia'e ae mai, alaila, e kamailio pu no hoi kaua i ka la apopo." Ma keia palapala hoi a Losalia i haawi aku ai i ke kaikamahine alii, ua hooluolu loa ia no kona manao; a ma keia palapala no hoi ka iii ana mai o na pomaikai ia Losalia, a_mē kona miku&kaee. A pan ko laua ku ana, me ke kamailio leo olē nae, boi mai la oia, a hoi aku ia no hoi ke kaikamahinē ilii, aka, i kona hoi ana ako, a loaa aka la na kaikunane, no ka mea, e kali mai aha no laua, o ka hoi aku no o ke kaikuahine, me ko laqi makemake nui, e ike, a e lohe hoi i na olelo i Losalia, aki, i ka p&ki ana aku o ko laua kaikuahine, ninau koke aku la oo liua no na hua olelo a laua i kamailo pu ai, i waena o ka manawa loihi o ko laai *hai pu ana. A lohe nii o Eltiabete oo ki ninan a ko&i man kaikuiianē, kul&a iho la kona poo ilalo, a i kona ēa ana aē, hoole aku la oia, me ka olelo aku no hoi, " Auhea olua e kuu mau HikH, he oiaio no, hē (ninawi loihi k> kō Aana ku ana, aka, aole nae oia i aui mai ii'a, fi nana mii la hoi. no ka mea, ia'u hoi i bolo akn nii, i hopa mkn mi kekahi lepa o kona aaho,me kuu pane aku ho hoi ia ii, aka, ko 3bo la no oia, iole oae ana wahi bua olelo ī pane mii ia'a ma kua kamailio tnai ina akn, akn, iloko |ioi o kua kamiilio ilai tna ikn, ai kakau aho keln i pahipala, a kiola mii li ia'o, a hooko aku la au i ka lepa o kooi aah<l, a lalan iho la hoi an i ka palipala, aha, o ko ii la hoi aku la no hoi b t a ku iho la no hoi ao e behihela aM, ll«, i ko'a ike aoi i ni olelo miloko, ua Kto iho Sa no ii i mea e hooluolu ai i ko'a manao, i pia no boi kuu heluhelu ana, ' o ko'a hoi mai nei no ia, a eia no on pakpala 1 nēi, a ejke no olua ** S olelo hoi kakoa no ko Lo#alia hoi ana, eo ' ka mei, n ia i hiki iSta ai i ka hale, a ko- ( mo aka la no ma lioiia mmi, a wehe ae la noi kapa, a ia manawi no keai koke mai la !

jk» keU o ka eīaa komo a)ra ia ooi lc« roml tini, aka, onmoa «« ue o4K fai ka ae U ou ilooa, & o|ek> ika ki cmat | o Iml* <»»ka»k«oe, h E koa mikoa, wtfflw ; «e o |o keaa maio «na e ai t ke olelo e ako | oei a| la oe, aoie no «ao • ai, ke ole oae oe e | I ae otsl, a e hoolohe mai hoi i koa wahi maoao | ; ke pātoe aka ioma ou." E kao kaikamahine, [ - ke «f ftka oei no au, ioa ua« he me« hiki ia ia oīke olelo toai, w«bi a ka makaakane. Kf'«« U o Los»le ilooa, a oielo Aa la, "E kua iMkaakao», AMmaa ae oAoa hookomo ta nim&Pa iloko o W kala, aa wa£K mo% mai, oe tpāO olelo au %kamailio me ke» I kahi|"a biki i ko'u la e hookaa ia mai «i t ipai Jok#oai o ke kuia, a ua malama no waa « % ki tfmi i keia 1«, «ka, i oae, ua halawai po mai nae me «'u ma k| alaoai ke kaikaic&hiite alii, a ul waiho mai oia ikana maa kuu kua roai, me kn paa ana mai i k4££fhi o ko'u aahu/* aka&> k|na m«a ua komo mai no ia iloko o Jh>'o moo pepiiao, aka, aole nae au i pane aku ia ia, a he>l&aJiaA olelo nae i waiho iho maloko kekahi palapaU, i kakaulima ia e a'u, M me oielo iho no hoi ma ua palapala nei, % e hw mai au a hai mai ia oe, nolaila, ke no> nei aa ia oe, ina ua īoaa ko'u hewm. mea, e kala mai oe, i ole ai e lilo aa i mea haamia ma keia I*nna ana." A lohe o 8. Kaona no keia >«rea, i mai la kuu kaikamilt))toMui j>omaikai ao, a e kosoke ana e hooko ia lira**m\kemake, a e tajjK.«'kg no wau ia heyU^LWia lawe ia ana aku i ka n^p3lii; , n|L |mn.aku nei au ia oe, qp, a e lawe i ka Halealii, o akahi oa j» ; a i noho au i ka NohoaLsto ki,]o kuu hanohano «lua no ia; a holo hoi au nia ka lio kapu o na keiki a Kini Geoki, o ka hanohano ekolu ia, wahiji ka makuakane. I mai hoi o Losalia, "E kuu makua, ua oluola no;ta mau mea a pau, a e hooko i/i ina no kou makemake." E waiho hoi kakou maanei i kaplelo ana no Losalia, a me ka hooko ia an&o ka makemake ō ka makuakane|u > E olelo kakou no ka hoi kē>" ki alii, a hai aku i na nfea a lukou i kamailio ai me Loaalia ma ke mea mtn 1a a%'ffi»ii'*pii>e m«i i kana mau keiki no na mea hou i loaa ia lakou maloko o ka hale kula, a me ke alanui a lakou e hoi mai ai la Elisabeka i hiki aku ai i ka hale me kona mau kaikunane, ninau mai la o Kini Geoki, heaha na mea hou i loaa ia oukou i keia la ? Hai aku la kana mau keiki. " Ua halawai makou me ke kaikamahiae a kahi elemakule ma ke alanui, aole nae makou i kamailio pu me ia; aka nae, he p.tlapala nae kana i loaa mai ia makoa " Ia lohe ana o kd alii he palapala ka Loaalia i loaa mai ma ko iakou littia; alaila, piha ioa ae Ia ke alii i ku olioli, ninau koke ae la ke alii i ha keiki, Auhea ua palapala la ? i māi la na keiki, V Eia no ia. " la Kini Geoki i nana ai i ua palapala nei, oleloaku la oia ia Elieaheka kana kaikamahine, ina oe e hele i ke kula i ka la apopo, a i hala* %ai hoa oe me ua kaikamahino la, e koi aku oe ia ia e hoi pu mai olua i ka hale nei, i aiknne hoi ia nau. Ua maikai ia mea imua o kana kaikamahine. E hoi hou kakoa e kamailio no Lnsalia, a me ka hooko ia ana o ka makemake o kona makuakane hanai. I kekahi la, hele aka la 0 Loaaiia i ko kula, a hiki keia ma ka hale kula, noho iho la keia me ka hoolohe pono i ka leo o ke kumu, e like me kona ano mau. Iloko nae o keia la r o ka ta hope no ia o kona noho ana iloko o ke kula. la wa nae o Losalia i kua pau ai i ka mele lea loa i oi ae mamua o oa mele i lohe ia e kona poe hoa kuh, a he nui oo hoi ke aloha o konr foe hoa kula ia ia. O ka la hoike o Loailia ka la nui i koe, a malaila hou kakoa e ike ai i kona lea launa ole A pau ke kula, paka māi la o Loaalia iwrsho; holo koke mai 1« 0 Elisabeka, « hopu mai \d ma ka lima o Loaalia, olelo mai ia e hoi i kona Hale Alii, ae koke aku la o Losalia i ka manao o kaikamahe āiii, me kona olelo «ka, " a« l«w« i«'a kda makemāke, « o« hooko ia hoi kau noi. " H6i «ko la lakoa nei « hiki i ka ff?ate AKi, iwaho dtāe lakoo oei o ka p« © aa H«le Alii nei, halō ma« iikti U 6 LoUpika Henele « komo iloko e kā haie, i hai moi «ka 1« t« i« K>nftj}eoki, me ka olelo ako, e i ae o Looalia. A lohe o Kioi Ooohi i k& hiki anā. o ka mea «na I <ke nai ai, «iaila, keha koke«# l« no ke «lii i ke kuene e kii aka i ka Ndio Alii, a e lawe aka nabfctf o kā moii ii, m« ka aoao o ke pakaakaa. A hiki o lioniKa auioko o ka haie, komo ae la ia« ka rami «i # « a« makao* kaa olokO O ka rori»t «»i ne mea ai; a ke aoho nei eia aīii. ia Loaalia nae i komo aka «», ko līke mai 1« ke Aiii kaoe me k« Alii wahine i aae ka haawi Kke «o« awu o na Alo f ko Uaa aloho i£via, hk ka h««wi oo hoio Lo#ālia 1 konā aloha i oa «HL A ike eho la o Kini etfe o Lo«āfia imaa o kona ak», keoa koke ae la oia i« Lo»ali« e noho ilune o ka NolwAlK* * Ike i&o la o LoaaHa, aohe poao ia āa ke

ke al'ii ml*lo o kooa Mn-wawae, a noemoo ibo laila i ka iaoc pooo e hiki ai ia ia ke hoolaolu «Ukopa nu«o, alaOa, kakoli ibo la kela iialo, a b6opaa ae la ia i konn mau lima ma kona umaama, a kolou tko la inma oke alii, me ka olelo aka, " E ke aln e, ke nonoi aku nei aa ia oe, e hooko b kaalleio, e noho afa*au kekaiil noho e ae o ' koa NohoNAlii, a o kftia e Wailii iki ia ,Wu nobo aaa ko kakoa noho Ua oloolu no ke~ ka> qBbsĀmLiku aia belV . * me ka noho i Ihakemake ia e ia ( om noi - j lakouuooAa manawa ai, a pia ka ai ana, alaila, Kini Geoki i kana koene, e ! hoomiikai ia ki;rami hookipa, me ka hoomaemae aoi ina noho o loko, a nAkiulNu n* \ mea o loko o ua mmi nei, komo aku la o Kini Greoki iloko me kona wahine, a tne»nakeiki a laui ekoiu, me ke keiki maiihiai hoi a kekahi. Ia lakou nei maloko o ua rumi ka ae la o Kini Gjjoki iffoa, &, ke hooiUo »kujfeilSsalia) i kaiikmano o EHsabeka kao Ua loohoio ia aka ka maoao o o kona mau Kuhina. > fi lu ike kakoa U[e_ ko Losalia ae ole ana •M' kajnanao 0 ke alii i ka wa ōna i olelo ia mai ai Aoho i luna o ka noho alii, oia no hoi keia mei i olelo ipna ia ae nei mamua, oia ka olekf hoohiki paa a Sale Kaona, kona makaakaoe hanai. |Ae ike ananeLkakou i ke Ko ana o kona ma- , 1 > Ma keia wahi, ke i|ce nei katiH| eia o Lo-aalia-mnloko o k"a Hale Alii kahiH noho ai, ua Geoki» i keka4Thale maikai loa no Loaalia, i?afaila f kaikamahine Alii, aole i haikan ko lakou hoana. >*? 1 ka po mua o ko Loaalia noho ana mifka Hale Alii, ua hooleaiea aku oia i ka hiamoe o ke Alii, a hiki i ka umikumamalua o ka hora 3g| a P®» alaila, moe, pela inau no oia e hana eL llol& o keln po," keia po, ake kaikamahine pna wai aloha e mele ai, he nui loa hoi ke aloha o Kini Geoki; no ka mea, aia iloko o ko> _na mele ana na inoa o na'Lii kauoha oJco aku ia Loaalia, i kahi i loaa ai ke mele ona Alii Nui o Beritani ia ia, hai mai la ia, he ike ko'u i ao ole ia, aka, nn komo wale no iloko o Kini Greoki ka hauli o keia kaikamahine, me konn nin'au aku. Owai ko'u makuakane ? Hai mai la kela, o Sale Kaona no ko'u makuakaoe ponoi. Ua hoopiha loa ia ka naan ona keiki 1 ke kuko, e ka leo lea oua o Loāalia ma ke mele ana. Aina no o hoi ibo ua kaikamahine la i ka hookani bila ea, oia uheuhene okoa aku no ia Iloko wale no oka leo lea o Loaalia ma ke mēlē ana, make e wale no hoi na keiki alii i ke aloha, me ko lana manao iini iloko, e ake ana e laana kino, aka f aole nae i ko ia manao ona keiki alii ma ia hoiini ana aku ia ia nei.