Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 8, 23 February 1878 — He Moolelo Oiaio —NO VICTOR EMANUELA. [ARTICLE]

He Moolelo Oiaio —NO VICTOR EMANUELA.

Kiuin man Makua Al.i-Ku hanau nuu- Nu ln kiunalii—Kn hooiiiinuiioiii iimi—l\ onn nniio ī na īko liiui-lui lilo nun i illoi no Ituhn— Ku iin-i nnu m Ualia n lilo i Au])uui liookahi—lvuiui iiihii Kniin — Kona lioolianoUano uim nmi i kn .Uoi kalaka- [ V,u,hii,io k-kn'ii />-„i m,U Xu u ku L'i/iui il'oeni, i k,,h'ulutit iie kuiio a mr ka ] Ua hnnnuia o \ ictov Emnimol i ka la 14 o Mai-aki, 1820, n.kaMoi Ch,rlos Albert o Sadinia a ino k i Moiwahine Theresa oTusciny, ko kaiknmiihine a ke L)uke Nui Fordin;indo Tusoatiy. 0 koua inoa mai kona wa i hnnau mai ahiki i konu lu i poniia ai i Moi, oko Huko o S ;voy. L'u lnion.iau.'io maik'iiia oia i la k.uualii akuiuui hooiiannno koa nna, malulo o me ka malu lou maloko o ke alo ulii o rf.d'ni i. 1 kona inaii ln opiopio, he aupt> loa oia ma ka ike kna. 1 ka la li! o Apei'ilu, IS4'3, more ilio 'a oiu me Muvie Adeluide Franeoiseßeuk'h Eli3abeta (Jl"tildei ku Aki-duke w iliine o Ausetnriu, oiai uu kauia aliiw.iliiiie la i ka iwukaluao konamau in;ikuliiki I ka makahiki IS4B, ua nla mai he hoknkn kaiM inawaoiia o Auseturiu, ke aiipuui o kniia wnhn.u u uio S.idinia konu uue liaiiuu, u o ka hopeun, ko komo ni ioli iina iloko o ke kaua a me ku ulele ana o na moa kniia. la kunu una, ua haawiin he barip,'nde koa o rfavoy mulalo punoi o Victor Emunuehi, u uuna puku no i ahikui i ke kuluia knuu. Uii pii koke mui kona wiwu ole a mu k-a makau 010, me he la oia paha kona wa muikai lou i m.ikeinuko ui e hoike i koiia iku ko i. I ka hoouka k»m. mu Goito. kn iu iho la ua Jhike nni la i ku puka aeli;., aku nole nae i lilo i nioa o pilikia ui. 1 ka LLiiik.iliiiii mnliope iho, oiu ke ka* nu alua « koua mnkiMkiuie me Ausetnrin, nu hele hou no oiu i ke kunn a koino pn iloko o na hoonka k.uia ana. A m.i ka !n 23 o Muwiki o ka makahiki 1840, ma ke. kaiiu m i Novara, ua hoike oiu i kona uknmni koa a mo ka wiwo ule. Akn o iia la kana la nae, ho la kanu puiuo ia no .S'.diui;i; ;. ma ko n-hiahi o ka ht inul.opo ilio, Mai'aki 24, kakuu inoa ilio la kona ninkU'ikano Moi m:il,alo o keknl.i iimu pepa muloko o ku Ilalenlii Hellini, e huiilelu iuiu i ku nolio ulii u hauwi no Koiki : Maliope koke ilio mamuli o ka uiamio pouoi o ka Moi nuuu luokumokiMhmi, hanlelo iho la oiu i kouu HOpuni a liolo akn la i Potug.ila, kahi onn i noho ui u mnke iho la i ka la 28 o Mai'aki oiam knhiki no. Oiai iiu Keiki Alii nei e noho nlnkui m.iu no ka b.iriL!;.ide koa SiVoy, a e hoou iiiawaiiui pu iui:i i n.i eli ielia i lo.m i i i iii.i kola kn uiiii <ii i kn pokn ma koj kuua o Uoitu. liolo kiuo uku lu yiu iinua

» ha Al.liikauu lanaklla l{,dot;'.kvo All' sotiiri:i u puuo al-u |a poiuM : " K ku llauiukn o ke kahuu' kauu, ke īko m li la no 00, eiu uu ku Moi uol.o uupuui, lio Alilukaiin uoho puulikou, a ho noiUi uoho makuakano." Mo koiu m.'iu huuolelo u Vic(or Kmmuuola i loaa ai iaia ko aloha ia mai e ka All lu kall i Auso(nria Uado|y!<y, a hoopuu iho la ko kani niMulo o m. knnu. n ou uoao o1 ua ino liko ai, n „ |,>na 010 ai !•'' I'.'hu i Una makuak.om ke uloha in in ii imi nolo oia i wailio e mai i kanoho alii no kaua koiki. 0 ko \ ictor Kmmnnuola mare nna ino kok.ihi K lina Aliiwahino Aus,'turia, oia koknlii kiiiiiu naiiu i kokua m u iaiu luu ko kuk.ikukn nnn mo. Ausotnria i nu kuinu o leo kuikiiln o lioopnu ai i ko kuun ; a mumuli o kona ukamai i ka wno ana i konu Kuhīna Nni a nie konu Ahu Kuhiua holoukon, o : a ka mea nana i hoolauloa i nu oknku kuloko ilio o kona uiipnui. Ua kiikuln hou no la oia ine ko nknni'U i konn Piialikaun, hooponoPnnuo hou i nu wniiuma ilaln aupuni, ' i U mal.imn o IS4O, kukau iuoa ia ilio l i ko kuiknhi hoopnu kunu mnwuoiia o \ictor lMninuniiola a nio Ansolni'iu. K.iiiio koko nku lrt ku Moi hon iko kukal-nka knlepn mia nio Hontinii Niii ; hooikaiku mnoli no oiu i ke knpili niiu oiia nliiiiui kuuulii, a kukalu inuoli ae lu oia he iiinkoinnke oia o knlep'. kviu akou. 0 kekahi oku Victor L'.nimannola mnn hnkokoikuika loa, oini j koiiu nolio nlii una, o ka hoohuahnu i ko ka L'ope inana huopouopono Lonua. Me Couut Ciyoui' kouu Kuhiiiii Nni ma konu liina akaii, ua lioemi ia iho ka inana o ka Eknlesin Hoina mn Sudinin,a lioopuu loa ia kokalii tnnu p.ilupu e liooAkn, ma ka nolio kino anu mui o na kon Far.ini iloko o Romu e kin' ' kn 'opo i kn 184!), ua liko ko ka luln.. .inlia enomi i,. F„,n„i me ko lakou iuuina i na Aiisct.ni' a. Noluihi, o ka nolio launn anu keiu o Itulia me F.,raiii, noho i lilo i mea innkemuke nniiu e ka lahui Ittli«. Akn, na ko \ ictor I'hnninniiela Kuhina Xui i hoomuopopo nku i ku leliuleliu, nia iiiu kokulii ulunui e loaa ui ia rinliniu ko koiiio anu aku iloko o na kukakuka iii).i ona lnlmi uni o Eui'opn. Kln ka ko Kuhina Nui alnkai i no aku ni oia i ku Moi o hoouna i kekahi mnu tausani koa Italin, a e moe ni;d>.lo o na auwuhn eli ma Sol)ns.ipolo, a e lona auunei inia ke knlana hookuhi ine Niipoliona a m< Yictoria. Ika i N)ft, kmno pn uku 1 1 o Victor Eininanuela e hui me P.u'.uii a me Enelnni e kaua in Riisin, n hoouna akn la ia i 17,000 kon lhiliu i e.u-uimea, malulo o ka noho Ahliikanu nni nna o Gener,ila de lu M :nuorn, k;i Aliliik.-'Un nui nann i liookauliiuu ae i ua kou It.dia, mamuli o ka lo.m ana o ku knua lauakihi i na mea kuua a ll.iilia mu Tc.hki'ii»yii. II; ko no o kn 1855, uu i'.lia ilio la maliiua o Victor limmniiuel'i kuuliak.u--m ih;i n leuluu, no kii iiioa, iloko o ia m.ik.ihiUi hook.ihi, innku iho la koim iii iknahino, konu kaikainu a me kon» Moiwnhiiii', a lona pu no hoi oia i kn mai iiaua i hoomailo mui i konil oln, n niuMiie e laweia ;iku īnui keia lionua. A i koua huolu unu ue, nu holo uku oin i Eueluui u ine F.iruni e hooli.na ni i koua ouninnii, mninnli o na kuuoha u koiM ni;m kuiilin Inpnan. 1 konu lnki .ui.i nku mn keli. niuu »lipiiīil iniikainaka elua ninlunu iie, ua llookipu hauohnno loa iu mni oiu; a mn ke iiupnui uiiin, nn hoohniiohnnoia mui oiu iii» l;e ''Kea oKa Nnika o Gnrtcr;" a ma F.if;ini hoi, ua hoohHuohunoia m„i oiu ino ke "lvca o ku Lcgioim o ku Ilnnolinno." Ikn 1859, mnre iho la kunu kuilpmnhine hinpo ine ke Koiki Ahi Napolionii, u he mnu hobedom i koka m.nliopo llio, llnpui ao In un L 1 ll.ili K.uia luii o Fanuii n iiih ,Siduiia i ka lnkou mnu inen k .une kne aku i'i Ausotiii'iu,» uieiu ilielo nkll ni l.ikou ine Ii;. hlliiolelo lt-din i knlinknhuiii inu nn knhnknhuiM lole h.,0 e paU'lo una'i ku mukani ponei: "Itnlia unu ilnll Alpi ul innre." (It.nlia mni ua iua--uiiu o Alnpu nhiki i ko kni). mn ka nuulii polnloi, uka o kona uno pnl.u o hiki ui i na ILi>v*ii ke hoomnopOpo, oiukoin: li hui i liookahi w.ilo no Ilnlia mui na m.iuiia o Alupu uhiki i ki^kui. Noi ikuiku uiui ln o Ausu t,uria in Viclor Einiininuolu o lioopau oia i konu

inau puuli kaua, u « luioknu uknia lukou iiiai ko lakou nolio koa aua uka, uolio lioolohe ukn o ka Moi ia noi, a nolaila, «u n o niui la iia pn ili kou Ausotnri,i. maanei o lieino. Oi u u Napoleona 111, o uh.kui aiia ho pmili koa Kai'uiii nui, koiiio al\u la oia y hni me na koa o Sa*liniu, a holo kaua kuo iilui la ka Moi a uio ka Kiuopoia N ipolioua i na Ansetiii'iu, a hoauhoo nkn la i na Ausoturia ma na kana o Moulohoih) i k» la 20 o Moi; i ke kuna o PaloKliiuo i na la ,'i() a me .'iL ao oia malania iu>, i ke kaua o nota i ku la 4 o luno; a i ko kaua o Solionno i ka la 24 o lune; a o ka Moi a me ka Kmepoi'a pn no maia mau lioonka kuua nua a puii, j»akuhi. Na ko tci>ikahi o Vill,ilVauea i hanaia i ka lu 11 o luhu a i iiooi :ioia o ko kuikulii o Zui'ich iku la 10 o Novemaba, i hoopuu i ko kaiin, a lilo pu imii la o Lonibardy niai a Ausctnria mui, a hooneleia na Keiki Alii o Napele, Tut-'cany, Paniiu, ame Modena i ko lakou inau mana lioonialu liilii ann, n hooliloiu ae la o Victor Eiuiuanuola i Moi no ILiliii holooko.i.

(.1 lea Victor Kmmuiniela iimu Imnu iil.o nui noua ua hooin.iiiao lliakamaka lioii lou o w.iilio noi inal.iua o iia liaupu uiaiiao, eia no lakou a pnu ma ko kola n nio ko kcf-i lioomanuo uulohia am. nona. Ma ku lii '2(> o Polioi'ual'i, 18(11, hookali akii la ka Akiololo o ILilia imiluiiu o Y r k'(or Kiiiii.auuoln i ka inoa "ka Moi o I lulin," Ika 1 S(H), komo Imu oia i k« kana mo Ause(u.'ia ; aulieo kona mau piiiili kauu imi ko kaua o Custoiwrt, a p.ui koknl.i liapa o kona «umoku kaua i ka lukuia nia Lisai; aka, e ole ke komo ana inai o Porusia o kokua iaia, iilo ai iaia o Yonico a mo na aioa e pili pu ana. I Oiai maliopo il.o oko ka Aloi lioi ana mai i IL ilia mai kana helo mal;aik;.i ana ia Euolani a mo Farani, lio paouioni ikaika mawnona-'Mia a me ka Popo no kana niii'.; liooponopono aupviui kuokoa loa, nolaila, ua nni Ua hoolieke mawnena o laua a olua; a ua muiiaoia e ano pilikia una la ke «upuni, uka rna ke koho b.ilota o ka ISf>7, ua lioaponoia ka ke aupnni kumuhana. Ai ka 1870, ika wa i kaua ai o Pui'ani mo Pcrusiu, ua kikoo'mni o N .poliona i na koa o kiai Victor Kmiminuola, ua Liiki mai kona uuuiawa o luwo ai ia Roma i kuli.uakauLiale alii nona, no ka moa e ku kaokoa aoa no o lloina malalo o ka Pope a malalo lioi o kona maiia aole ko ka Moi. Nolailn, lioouna ;?ku la ka Moi i kona I'uiili Kana a lawe ao la ia Roma nona ponoi, kuili ue la i kekahi mau waiwai oka ek;ilesia a hooliloia aku la no ke ku.ii. U.i nolio laua he enomi kekahi i kekuhi a liiki i ka lu a ka Moi i puuaho uiai Ia i keia ola ana. I lea makahiki 187'i, ua hoounamai la ke Alii ka Moi ia lea Moi Kalakaua i ke "Koa llaiiohano o (jrurtion Nui des Sana Maui'iee ot Lazaro," a eia i ko kakou Moi ia o kau īmi nia na la nui ike alii. I kn la 9 o Api.-rila, 1874, oia ka ]inrii ana o na makahiki lie iwukalua kuiiiamaliina o ke kuua o Novara a me ka pii ana ae o Vio,tov Eniuiauuola i k r a .nohoalii o Sadiiiia 3 ua nuilamaia nia Iloma me ka hookalialeaha nui. Me ka Victor Emmannela Moiwahiue ipuii, ua hanan mai na laua heeouomau Ke.iki Alii, oia: Ko Kama Aliiwahine (Jlotildc i maro ui ine ke Koiki Alii Napoliima; ke Keiki Alii llumbert; ke Keiki Alii Aniadcus, ko Duke o Aosta, a Moi mua ilio nei o Sepania i haalele ai; ke Kam.i Aliiwahine Mai'ie Pio, a Moiwahine o Potugala i keia wa; a o ke Keiki Alii Otho i make mua i kekahi man makahiki i hala ; a he wahi keiki uuku loa i īnako. A mawaena o na hora 2 a mo 3 o ka auiua la Poakolu, lannai'i 9, 1878, maloko o koua Ilalealii īna Koma, a nialuua o kona moo hao haahaa i pimahele iaia i kamoeia, make iho la o Victor Linmauuela 11, ka M<>i o Ilalia Hui, i ke kanalima kmnumawalu o kona lu hauuai, ai ka c 2{) ona mukahiki o kona tioho ulii aimoku ana, maho]ie o ke kaa mai pokole ana he elua heheeloma. Aole 1 iko iki kona mau kahiiua lupaau o ma-' ke una oia, no ka mea, i lta la maiiuia iho, ua hooikaika inaoli mai oia 'e lawelawe i kekalii mau hana pili aupuni, aka nia ko kakahiaka Poakolu ae, pau|wnmhr) mai la koiui lianu, a uialule mai la koua pauu. Maniua oka auiua lu, ine ho IĪLoa

lii, un iko ia i kona niiumwn hopo ma keia ao, n nolniln, ua kiuikania malmin ona iuv pij>i~wai o kc KHoaramota a Jcc kahniui[>n)o'lii)ma. līōouna koke i;i ko Koiki Alii lIuml)or(. n ino kana Aliiwaliino iilii o liolo inai o poai ina kona moo Hmko. Aiapnnia l-o aloalii iUawa i 1010 loa ai ka liami ola o ka Moi, ko Kuliina Molio o Auso(nria, na leankau alii o ka aiiiii a nio l<o ka J\foi Pnukn ponoi. l'ola iho la i pau ai ka moololo o ka na-i anpinn nnia loa o ltalia. Lfa manao ia nao, o kokalii kumu nana i awim loa i ka hole ana i kola ao, oia no kona kauniaha no ka mako ana o kana Moiwahine alua. Na Pakui Wai.ohia Nona. 1\I:l ke noi a ko Kanikela Italia o Honolnlu,nci. oia o F. A. Schaefos E.sq., ua malamaia ho anaina lioomana hoomanao 110 ka Moi make ma ka halupule o Malieikamiilu ina Honoluln noi, malalo o ke aliikai ima a Mon. T. 13aIIieu, oiai ke Kanikola Ilalia o waiho ana i ka inui, a na ka Hiliopa Nui Lui i lawolawe i na hima lioomana me ko kokua puAna o koua mau kaluinapulo. Ua kukuluia ho puoa kalamin o napua i hana mikioi in, a i hikiile'ii ia me na li(iino i, ko kaliakahana hae Ilalia ma ka--111 hoiino o im kalimiu ; a maloko ho aka o kn pahu liooinanao uo ko kino niake o ka Moi,—Me ke eeliia keia mau hiohiona ke naua aku. Ua hele kino ae ke Alii ka Moi mo kona uahu piha, a e poliaka niai ana Koua Kea lioolianohano mai ka Moi make mai o Italia. Makiila pu ae ke Kama aliiwahino Likelike a me kana ahikane, na Kiaaina, na Kiiliina, oa ;ilii o ka Aliakukamalu, na Kuhina Nulio o na ati])iini e, na Kanikela, na ledo. na keonimana a nie ka lehnlehii. I ka wa e malaniaia ana ke anaina haipule, ine ka lioolohe ana i naleo meni a ka Papa Hinieni a me na houhenhone leo mele a tia keiki puhi ohe, ua kipn kani inimite mai la na hapauea pu o Puowina ame ka moku kaua Pensa CO?<l.