Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 16, 20 April 1878 — HE MOOLELO —NO NA— KIAI EKOLU. —A ME KE— Koa Opio Wiwo Ole ! ATAGANANA. [ARTICLE]

HE MOOLELO —NO NA— KIAI EKOLU.

—A ME KE— Koa Opio Wiwo Ole !

ATAGANANA.

[ Unuhiia o kekahi p >11i iiiMnawalea no k« lliwahiwn aka Laluii llawaii.] mokiii\a v. HELU S. 1 ALAU iho la o Pakoko i ka uln, nn> I J ka nmiiao e pa ;uia ke puu>, aka ua k'lo niai la ka uln a pulihi niai lu i ka pupalma o Ata»aiiauu, aka na nalu iho la oia iua e pa pono mai ka ulu i kona niaka, alaila aole ia o hiki lee l.elo i ka ike alii, lnili ae la ia a naiia akn la ia Pakoko, a hoomaikai aku la no koua laki i ka pa ole ana o ka ulu i na mea a pau o loko o ua leeena nei a na kiui ekolu a me Ataganaua, a hookahi o lakou he. koa no ke CaJinela, oia kekahi o na koa i hakaka i.i n.e Ai'amiki, Pakoko a me Alea i kekulii aliiahi mamna aku, hele mai la ia me kekalii o kona hoihele a kii ilio la ma ke kua o Ataganana, a pane ae k i kona lioa e ku pu ana, heaha )a l;a waiwai o ka aeia aiiii o keia keiki niiikau i kela ulu i iele mai nei e komo iloko o l;;i puali koa wiwo ole, ina oe e huo.uaopopo aku i koua kulaua, e aho iki ke kulana o kamahi palaki kamaa uiaiiuia o ia uei. Huli iie hi ko kakou koa opio ihope me he mea la ua nahu īa oia e ke ko|iana, me ka nana pono ana aku i ua mau ui'-'a nei e ku ana, a e ake aua oia e iko owai la o lana kai kamailio i na olelo lioonaukiiiki iaia. Pane u.ai la kekahi o lana, oiai laua e owi!nvili ana i ko laua iiiniumi, ua ae ia oe e iiaiia niai ia'u o like me ko!i makemake, aka. o ka'u <.|elo i hoopuka ae uei, iua ua luilui oe no ia, alaila aole au e hoilioi liou I.iai ana i.i olelo. 0 kau olelo i pane mai nei no'u, e ]>ouo o lohe oe i kekahi mau lioaknka iina uiai a'u nkii, anoai palia ua pelu ko kileo ii iik! ko alelo, e luki ole ai ia oe k<: kainailio i na olelo maikai, a mi makemake au e heiii inai oe ini:l»i>j>o o'n inawaho o ka puka pa, wahi a A(,'iganaiia, J ka īuauawa liea ? walii a ke koa Cadiiu^u. 1 keia maiiawa. w.ilii a At.aganana. Ua ike no iu' ia'u ? wahi a ke leoa Ca(liliela Aol<! .a 1 1 i ik'i' ia oe, wahi ,t Alaganana. Ina piiha oe i ike i ko'u inou, iiia paha aole o<- i! wikiwiki i ke koi mai ia'll e haliai ,'iku mahope on, wahi a ke ko.-i C.i(liliel.'l, Owai lioi koii iii(),i. y wahi aAlaganana. 0 I.s:uiakouka ko'n inon, a inu niakaukau e liooko i kau inau kauoha a [>au e oh'lo miii ui, walii u ke koa Cadinela. l'. kali no aii ia oe mawalio o ka puka pa, wahi a Ataganana. K liele alui inainua, e liiki aku ami au nia kalii au i makeiiiake ai, wahi a ke koa Oailini.'la. Mai wikiwiki koke niai oe i ka pulea pu iiua mai me u'u, o ike ia mai auauei ka kaua mea e liana ai e ka lehulo.iui, wahi a Ataganana. Ua pono liuu olelo, walii a ke koa Cu(linola. Manao ilio lo oia aole io no i lohe ko koa opio i kona inoa, ina paha i loho keia keilei i kuu inoa, iua la puha anle oia e a;i e hakaka me a'u. O ua l!anako„!;;i uei, oia kekahi o na koa i lielu ia iloko o ka [ia[ia o ua jioe akainai o ke Cadiue!a. Oiai o Pakoko" a ~10 Ai'amiki 0 hoopapiui ana i ka paani, a o Aka hoi, e naua nku nna i;i, aka aole nae lakou i ike i ka piikauna o Al'.ugauana iwaho o ka puka. pa e kali ai i kona lioii liakaka. A i ka liiki anu aku o i.'anaknuka 11111

lc;ihi o ku aim o ALiganana, lu>l<> pit uku la laua ma kalii kiipono a laua i inanao ai h, niaileai. Kn l<ii iho la ko kakon k<u opio, alaalawa a<> la oia ma o a niaamū „ k<> alanui, iiolo oia i ik.> iki aku i kekuhi niea liookahi (! lii'le niai ana nia k<>. nlanni, a liooinaiiiu, ao. la ia, k<> kokoke akn nei |>alia i ka hova V2, nolaila, i iho ln i,,, <> l'o'n manawa ku|,..no koia liooko ai i kana hana nie kona lio.i hakaU. il<- oiaio, i kei.'i manawa, na lona kn liaiwhauo ūi o<; <, k a haUkn iU ia nift ei'u, a nno, o liookoia kou niakiunake, a o |iaI (; ol> il"> i koia manawa, a<> imi aku hoi an i ko'u pono imua ou, walii a AtaAlawa af la P>analconka a ]iane aleu la ia Ataganana, o kahi a kana e kir nei, aok> i knpono, na oi aku kokaua pono, o hi.'lu kana niahopo alen o Cxcrcmainji. K<> mahalo akn nei au i kau k.imailio ana tnni noi, aia ]i<? poinaikai a lie li;tnoliano n loaa mai ana ia'u nia ka horu P2 o km la, a lu; makehowa ka lioomaunaunn wale ia n<> o ko'u manawa malen hole ana niiihupo o Gr"rcinain:i, nolaila, r> huki inua a<: o<: i kau pahikiuia, ii e palu nou iho, Ta mauawa, ua hulali ae hi ka palii a l'.anakonka iiuna o ua kukiinii o ka la, a u;i oi ilio la na uuiu koa uei nia ke knlana pale, mo hu la ua Ik>lc a pukukui ia Kiineakalii, ka u-elo ,-i ke kiliei a keaeloa, oiiii (; leu iina laua, i ke kuhina hoonaho, me ka wili ana tu: o ko laua ani linia i ka laua mau )>ahikaua, a liookui ae la na makakila i kahi houkahi me ka owuka aua o ke ahi. A noho iho la o Ataganana i ke kulana, nio ka nue 010 aku imua a ihopL-, a e haka pono ann kona. mau malea i im pahu ana, hahau ana a nio na lele ana a Bauakouka imua a iliope, a e pale malie wale aliii ana no o Ataganana, ano ka l.iki ole ia 13anakonka ke lioomaimheu ia A(aganana, na lioano e ae oiai kona kiilana a 1110 kana haliau ana nia ka hoopololei ana niai i ka maka oioi o kaua piiliikaua, mo ka manao e pahu pololei mai nia ka puuwai o Ataganana, aka ua loaa e niai la o Baii:ikouka ik;ipahi liou |)<i!olei a Atngiinanu, a ku aku la ma ka pooliiwi, ii lele koke mai la oia ihope, lioukahi liookui ae la i kaua pahikana i ka poohiwi. Ia niaiiuwa, ua lele makapo mai la o BiW)akonka e pahn ia Ataganana, me kii inaiuio 010 ae i kona eha i ku ai j ke koa opio, oiai aole oīa i hina ilalo, aka i kii lialn ana o kana palm iwia ia Atagauana, liaalele iho la. oia i ke koa opio a holo aku la iloko o ka hokele o M de. Tn'moīlle, oiai, h<; koa oia no ka puali o Tremoille. I'i Hannkoiikn i liolo aku ai i ka hokehoi ke piika mai la na koa Cailinelft l)e lehulehii nmiloko mai o kn lmkelea Ata«ai.aiia a «auakouku i haalele ai ;l puloi niai o hakuka, <jiai ua l«li<- ia uku la ka hookui aua ae u na palii kaua elna a na inea liakaka o na pon o loleo o ua hokele la, elua nae o na koaUnelinelai hikimna aku i kahi a Atag'ivnana <; lui ana, e uliau aku aim laua a elua uialuna o ko koa o|,io. > J keia wa a Alagaiunia a ruo na koa Umlinela e imke nni ana i ka lmkakn, ua lioea l<oke niai la o Aka, Pakoko a me Ai'amiki i kahi e liakaka ana ko lakou hoaloha opio, a kokua aku la lakou iaia. Ia uianawa, ua oili liou inai la o Banakouka a n.o kekahi niau koa hon, a iioomiika iho la ke koa opio e hakuka hoii mo liauakouka, uie ka liikiwawe loii i liaawi iileii ai ke koa oj>io ina palui ,ame na halniu ana, a hina iikn la o Bai nakonkii ilalo, a Wi.iaka :l e la ia i ke j kahea e kokua. | Li wa lelo mai la na koa Cadinela mn- , liiiiu o na koa kiai ekolu a me Atagana- , na, a leahea ae la o Aka e kokua mai i> j na koa wiwo ole, aka aole he niau wiwn |ole uialaila. I Aia nai' hoea inai l;i ekolu .nau koa . no ka pnali o M «l„ Esato, h« elua o ia j iiiau koa i hele mai e kokua i na koa kiai ekolu a ine At,igan:inii, a hookalii i . linl'i <> hai i na koa wiwo o!e o lja hokeli' i. ,M <|f Ti.r<.>\'ele, na puka koke nnii la lakoii iw.ilio e holokiki ana e knkua i ko ■ lakuii iiuiii lioalolia. I {Anl<>